SəRBƏst iŞ № Dİslaliya zamani loqopediK İŞİn metodlari

SƏRBƏST İŞ № 3. DİZARTRİYANIN NÖVLƏRİ

İnsanlar nevroloji ziyan yerindən asılı olaraq fərqli dizartri növlərini inkişaf etdirə bilərlər. Aşağıda fərqli dizartri növlərini qeyd edirik.

Spastik dizartri xəstələrində ümumiləşdirilmiş əzələ zəifliyi və anormal reflekslərlə yanaşı nitq problemləri ola bilər.

Spastik dizartriya mərkəzi sinir sistemindəki (MSS) motor neyronların zədələnməsi nəticəsində meydana gəlir. CNS beyin və onurğa beyni daxildir.

Boş dizartriyanın əlaməti samitləri tələffüz etməkdə çətinlik çəkir. Periferik sinir sisteminin (PNS) zədələnməsi bu tip dizartriyadan məsuldur. PNS beyin və onurğa beyni bədənin qalan hissəsi ilə birləşdirir.

Flaksid dizartri aşağıdakılardan hər hansı birinin nəticəsi ola bilər:

• 
  beyin kökündə bir şiş
  
• 
  travmatik beyin xəsarəti
  
• 
  cərrahiyyə
  

Ataksik dizartri, laqeyd nitq və zəif koordinasiya əlamətlərinə səbəb olur.

Bu tip dizartri, bir şəxs beyincik zədələnirsə baş verə bilər. Beyincik beyinin hissiyyat məlumatlarını almaq və hərəkəti tənzimləməkdən məsul olan hissəsidir.

Beynin ekstrapiramidal sistemindəki nasazlıq hipokinetik dizartriyaya səbəb olur. Bu sistem beynin şüuraltı əzələ hərəkətlərini koordinasiya edən sahələrini əhatə edir.

Bu vəziyyətdə olan insanlar aşağıdakı simptomlarla qarşılaşa bilərlər:

• 
  səssiz, nəfəsli və ya monoton səs
  
• 
  cümlələrin başlamasında çətinlik
  
• 
  kəkələk və ya qarışıq bir danışma
  
• 
  samitləri tələffüz etməkdə çətinlik çəkir
  
• 
  üz və boyundakı sərtlik və ya azalmış hərəkət
  
• 
  tökülməyə səbəb ola bilən udma çətinliyi
  
• 
  titrəmə və ya əzələ spazmı
  

Hiperkinetik dizartri, həkimlərin kollektiv olaraq bazal ganglionlar adlandırdıqları beyin hissələrinin zədələnməsi nəticəsində meydana gəlir. Bazal ganglionlar istər-istəməz əzələ hərəkəti daxil olmaqla müxtəlif funksiyalarda rol oynayır.

Hiperkinetik dizartriyanın simptomları aşağıdakılardır:

• 
  qarışıq və ya ləng danışmaq
  
• 
  titrəyən səs
  
• 
  danışarkən nəfəs darlığı və ya yorğunluq
  
• 
  əzələ spazmları və titrəmələr
  
• 
  qeyri-ixtiyari sarsıntı və ya dalğalanma hərəkətləri
  
• 
  anormal əzələ tonusu
  

Bazal ganglionların zədələnməsi, Parkinson və Huntington kimi neyrodejenerativ xəstəliklər nəticəsində inkişaf edə bilər.

Dizartriyaya səbəb olan nevroloji ziyan aşağıdakı səbəblərdən baş verə bilər:

• 
  epilepsiya, amiotrofik yanal skleroz (ALS) və Parkinson xəstəliyi kimi nevroloji vəziyyətlər
  
• 
  beyin şişləri
  
• 
  baş və ya boyun yaralanmalarından travma, habelə kəllə sümüyünə təkrar küt təsirlər
  
• 
  otoimmün xəstəliklər, ensefalit və menenjit kimi iltihablı vəziyyətlər
  
• 
  insult və ya Moyamoya xəstəliyi kimi damar xəstəlikləri
  
• 
  spirt, ağır metal və ya karbon monoksit kimi zəhərli maddələrə məruz qalma
  

Dizartriya, nitq istehsalı üçün lazımlı əzələlərdə zəiflik səbəbiylə ortaya çıxan bir danışma pozğunluğudur.

İnsanlar insultdan, beyin infeksiyasından və ya beyin travmasından sonra dizartri inkişaf edə bilər. Bəzi nörodejenerativ xəstəliklər, beyin danışıqdakı əzələləri idarə edən hissələrini də zədələyə bilər.

Dizartri rabitəni daha da mürəkkəbləşdirə bilsə də, SLP insanlara danışıq qabiliyyətini necə inkişaf etdirməyi öyrədə bilər. SLP, dizartri xəstəliyi olan bir şəxslə ünsiyyət tərəfdaşları arasında söhbətə kömək edəcək strategiyalar da tövsiyə edə bilər.