SəRBƏst iŞ № Dİslaliya zamani loqopediK İŞİn metodlari

SƏRBƏST İŞ № 5. AFAZİYA ZAMANI KORRESİYON TƏSİR

Afaziya xəstəlik və ya travma nəticəsində danışıq və yazılı dilinin işlənməsinə, formalaşmasına və qavranılmasına təsir göstərən bir pozğunluqdur. Afaziya əksərən, sol beyin yarımkürəsini əhatə edən beyin infarktı nəticəsində meydana gəlir.

Bu sahədə olan beyinə qan sızma həmçinin, afaziya xəstəliyinə səbəb olur. Bir növ nitq pozğunluğu kəskin baş beyin damar (serebrovaskulyar) xəstəliyi olan xəstələrin yarısından çoxunda baş verir.

Danışıq qabiliyyətinin qəfil pisləşməsi pozulmuş beyin qan dövranının xəbərdarlıq əlamətlərindən biridir. Afaziyanın xarakteri baş beyin zədələnməsinin yeri və dərəcəsi ilə əlaqəlidir.

Afaziya aşağıdakılar daxil olmaqla daha yüksək beyin funksiyalarının pozulması ilə müşayiət oluna bilər:

• 
  nitq orqanları vasitəsilə artikulyasiya (dizartiya)
  
• 
  yaddaş funksiyaları (amneziya)
  
• 
  qavrayış (aqnoziya)
  
• 
  könüllü hərəkətlər (apraksiya).
  

Nitq axıcı və asandır, lakin nitqdə çox sayda parafaziya və neologizmlər var. Qavrayış çox hallarda nəzərəçarpacaq dərəcədə pozulmuşdur.

Xəstə özünü cümlələrdən ibarət nitqdə ifadə edə bilir,, lakin, müəyyən bir söz tapmaq normaldan daha yavaş ola bilər və ya bəzən nitqdə səhv sözlər ola bilər.

Dil funksiyalarında ciddi çətinliklər. Xəstə yalnız məhdud ifadə qabiliyyətinə malikdir və gündəlik nitqi qavrayır.

Bütün dil funksiyaları (nitq, qavrayış, oxuma və yazma) əhəmiyyətli dərəcədə pozulub. Müstəqil şəkildə ünsiyyət qura bilmir.

Afaziyalı xəstənin reabilitasiyası nitq terapiyasının qiymətləndirilməsi ilə başlanan kəskin mərhələdə aparılır. Afaziya nadir hallarda serebrovaskulyar (beyin damar) pozğunluğu olan xəstədə yeganə qalıq simptomdur və buna görə də stasionar müalicə zamanı reabilitasiya yanaşması çoxşaxəli olmalıdır.

Bu mərhələdəki reabilitasiya reabilitativ baxım, nitq terapiyası, fizioterapiya, əmək terapiyası və neyropsixoloji qiymətləndirmə və reabilitasiyadan ibarətdir.

Əksər hallarda bərpa müddəti uzun olur və reabilitasiya irəlilədikcə hədəflər və metodlar da dəyişir. Afaziyadan ən çox yaxşılaşma xəstəliyin başlanğıcından sonrakı ilk il ərzində baş verir.

Həm bərpa, həm də kompensasiya strategiyalarından istifadə etməklə bir nitq terapevti tərəfindən reabilitasiya. Xəstənin gündəlik ünsiyyət vəziyyətlərinin öhdəsindən gəlməsini təmin etmək.

Nitq terapevtinin reabilitasiyası bəzi ünsiyyət vasitələrini tapmağı qarşısına hədəf qoyur. Ünsiyyət vasitələrinə olan tələb qiymətləndirilməli və xəstə nitq pozğunluğu olan şəxslər üçün nəzərdə tutulmuş yerli interpretator xidmətlərinə müraciət edilməlidir. Ünsiyyət xəstəyə yaxın olanları istiqamətləndirmək və öyrətmək yolu ilə müsbət təcrübə təmin etməlidir.

Afaziyanın qeyri-səlis formaları, xüsusilə afagiya ilə əlaqəli ola bilər. Xəstənin ağzında həddindən artıq miqdarda tüpürcəyin olub olmadığını, yaş və ya gur səsin olub olmadığını və xəstənin öskürmədən su içə bilib-bilmədiyini yoxlayın. Problemləri olan xəstələri müvafiq müalicə üçün bir nitq terapevtinə yönəldin və xəstənin nəzarətsiz yemək yeməməsini təmin edin.

Milli səhiyyə sistemi çərçivəsində interpretator xidməti mövcud olmalıdır.

Uzunmüddətli proqnoza xəstənin əlilliyin gətirdiyi həyat dəyişikliyinə uyğunlaşma qabiliyyəti böyük təsir göstərir. Baxım zamanı dəstəkləyici bir yanaşma, itkini qəbul etməyə və yaşamağa cəsarətləndirmə, eləcə də, mümkün depressiyanın idarə edilməsi faydalı əhəmiyyət kəsb edir. Dəstək və təlim yaxın ailə üzvlərini də əhatə etməlidir. Xəstə təşkilatları tərəfindən verilən uyğunlaşma təlimi uzunmüddətli tənzimləməyə kömək edə bilər.