Səslər haqqında. Musiqili səslərin fiziki xususiyyətləri

Qərbi Avropa klassik musiqisi. Box haqqında

İohann Sebastian Bax 1685-ci il 31 martda Almaniyanın Turingiya vilayətinin Eyzenax şəhərində anadan olmuşdur. Baxın anası 1694-cü ildə vəfat edir. Bundan səkkiz ay sonra isə atası da dünyadan köçür. On yaşlı Bax böyük qardaşı, qonşu Ohrdrufşəhərində orqançı kimi çalışan İohann KristofBaxın (1671-1721) himayəsi altına keçir. Burada Bax qardaşından qiymətli musiqi dərsləri alır. 

14 yaşında Bax məktəb yoldaşı GeorqErdmanla birgə o vaxtlar Müqəddəs Roman imperiyasının ən böyük şəhərlərindən biri olan Hamburq şəhəri yaxınlığındakı Lüneburqşəhərciyində yerləşən nüfuzlu Müqəddəs Mixayelməktəbində təhsil almaq imkanı əldə edir. Burada keçirdiyi iki il Baxın həyatında və musiqi yaradıcılığında dönüş nöqtəsi rolunu oynayır və bəstəkara Avropa musiqisi ənənələri ilə daha yaxından tanış olmaq imkanı verir. Kapella xorunda ifa etməklə yanaşı, o, məktəb orqanında da ifa edir.
1720-ci illərin əksəriyyətini kantatalar yazmağına sərf edən Bax Leyspiqin iki əsas kilsəsi üçün çox zənin kilsə musiqi repertuarı toplayır. Bu o zaman alman şəhərlərində fəal musiqiçi gənclər tərəfindən yaradılan musiqi dərnəklərindən biri idi. Bu dövr ərzində Bax məşhur h-moll Messasının Kyrie və Gloriahisələrini,daha sonra digər hissələrini əlavə edir. Bu əsər bəstəkarın ən gözəl kantatalarından biri hesab olunur.
Ömrünün sonlarına yaxın Bax görmə qabiliyyətini itirməyə başlayır və 1750-ci ildə Britaniyalı oftamoloq Con Teylor Baxın gözlərində cərrahiyyə əməliyyatı aparılır. Bax 1750-ci ildə 65 yaşında əməliyyatın uğursuz nəticələri səbəbindən vəfat edir.
Bax yaradıcılığı boyu daha çox orqan ifaçısı və bəstəkarı kimi tanınmışdır. Oqan əsərlərini prelüda, fantaziya, tokkata, xor üçün prelüdalar və fuga janrlarında yazmışdır. O hələ gənc ikən özünü məhsuldar və yaradıcı bəstəkar olmaqla yanaşı həm də əcnəbi musiqi elementlərindən də məharətlə istifadə edə bilmək qabiliyyəti ilə ad-san qazanmışdır. Yaradıcılığın ən məhsuldar dövründə (1708-14-cü illərdə) bir neçə prelüda və fuga cütlükləri, eləcə də tokkata və fuga cütlüklü musiqilər bəstələyir, Orgelbüchlein (Kiçik orqan kitabı) adlı kitab da yazır. Veymarı tərk etdikdınsonra Baxın orqan musiqləri tükənməyə başlayır. Bununla belə yazmış olduğu ən gözəl əsərlər, altı trio-sonatalar, 1739-cu ildə yazdığı Clavierbungİİİ və "Böyük on səkkiz" oralları bu dövrdən sonra meydana çıxır. Bax həyatının sonlarına yaxın orqan mütəxəssi kimi yeni qurulmuş orqanları yoxlamaq, məsləhətlər verməklə bir daha bu musiqi alətinə olan hədsiz məhəbəttininümayiş etdirir.
Bax ayrı-ayrı musiqi alətləri, eləcə də, duetlervə kişi ansambllar üçün musiqilər yazırdı. Baxın solo alətlər üçün altı sonata və skripka üçün partituraları, altı vilenş üçün suitalar və solo fleyta üçün partitası onun ən gözəl əsərlərindən sayılır. Bax həmçinin solo lyutna üçün də suita və başqa əsərlər də yazmışdır. O fleyta və viola de gambaüçün üç trio sonata, solo sonata, eləcə də külli miqdarda kanonlar bəstələmişdir.
Baxın orkestr üçün ən məşhur əsəri Brandenburq konsertləridir. Bax bu əsəri 1721-ci ildə Brnadenburq-Şvedt əyanı Margreyv KristianLüdvigin sarayında musiqiçi olmaq arzusu ilə yazmış, lakin rədd cavabı almışdır. Konsertlərindən əlavə, Bax dörd orkestr suitalarıda yazmışdır. G simdə Hava əsəri Baxın OrkestraSuitası No. 3-ün əsasında skripka üçün yazılmışdır.
Bu kantalardan ən məşhurları BÜV 4 ("Christ lag in Todesbanden"), BÜV 80 ("Ein festeBurg"), BÜV 140 ("Üachet auf") və BÜV 147 ("Herz und Mund Tat und Leben") dir.
Baxın digər irihəcmli əsərlərindən B minordaMassdır. Bu əsəri ömrünün sonlarına yaxınəvvələr yazmış olduğu BÜV 191 və BÜV 12kantatalı kimi əsərləri əsasında yazmışdır.
Bu gün də "Bax üslubu"nun təsiri musiqininbütün janrlarında hiss olunmaqdadır. Himn və diniəsərlərdən tutmuş pop və rok musiqisində də Baxmusiqisinin təsiri aydın görünməkdədir. Baxmelodiyalarının əksəriyyəti – xüsusilə də D minorda Tokkota və Fuga əsəri dönə-dönə rokmusiqilərində istifadə olunmuş və genişpopulyarlıq qazanmışdır.
Bəstəkarın musiqi üslubu ilə yanaşı əsərlərininpedaqoji mahiyyəti də dərindən anılır. Bir çoxdahi bəstəkarla Bax xatirəsinə həsr etdikləriəsərlər yazmışlar. Bunlardan Bethovenin Diabellivariyasiyaları, Şostokoviçin Preluda və Fugaları, Brhamsın E-minorda Violneç Sonatalarıngöstərmək olar. 20 əsrdə Bax musiqisinətəsirlənmiş daha bir əsər Villa-Lobosun Bachiansbrasieras əsəridir. Stefen Sondhym isə Baxdanbaşqa heç bir bəstəkara qulaq asmadığınısöyləmişdir.

66.