Sh. M. Mirziyoyev Mavzuning dolzarbligi

Meva pashshasi Drozophila Morgan va uning shogirdlari bilan oʻtkazilgan tajribalar asosida irsiyatning xromosoma nazariyasi ishlab chiqildi.
Irsiyatning xromosoma nazariyasining asosiy qoidalari:
1. Gen - Bu elementar irsiy omil ("elementar" atamasi "sifatni yo'qotmasdan bo'linmas" degan ma'noni anglatadi). Gen - bu o'ziga xos xususiyatning rivojlanishi uchun mas'ul bo'lgan xromosomaning bir qismi. Boshqacha qilib aytganda, genlar xromosomalarda joylashgan.
2. Bitta xromosoma chiziqli tarzda joylashtirilgan minglab genlarni o'z ichiga olishi mumkin (ipdagi boncuklar kabi). Ushbu genlar bog'lanish guruhlarini hosil qiladi. Bog'lanish guruhlari soni haploid to'plamdagi xromosomalar soniga teng. Bitta xromosomadagi allellar to'plami gaplotip deb ataladi. Gaplotiplarga misollar: ABCD (faqat dominant allellar), abcd (faqat resessiv allellar), AbCd (dominant va retsessiv allellarning turli kombinatsiyalari).
3. Agar genlar bir-biriga bog'langan bo'lsa, u holda belgilarning bog'langan merosxo'rligi ta'siri mavjud, ya'ni. bir nechta belgilar xuddi bitta gen tomonidan boshqariladigan kabi meros qilib olinadi. Bog'langan meros bilan, belgilarning asl birikmalari avlodlar ketma-ketligida saqlanib qoladi.
4. Genlarning bog'lanishi mutlaq emas: ko'p hollarda gomologik xromosomalar meyozning birinchi bo'linishi profilaktikasida kesishish (krossingover) natijasida allellar almashadilar. Krossingover natijasida krossover xromosomalar hosil bo'ladi (yangi haplotiplar paydo bo'ladi, ya'ni allellarning yangi birikmalari.). Krossover xromosomalarning keyingi avlodlarda ishtirok etishi bilan krossover shaxslarda belgilarning yangi birikmalari paydo bo'lishi kerak.
5. Krossingover tufayli belgilarning yangi birikmalarining paydo bo'lish ehtimoli genlar orasidagi jismoniy masofaga to'g'ridan-to'g'ri proportsionaldir. Bu genlar orasidagi nisbiy masofani aniqlash va har xil turdagi organizmlarning genetik (krossover) xaritalarini tuzish imkonini beradi.
KROSSINGGOVER