Sh. R. Xolmoʻminov mehnat bozori iqtisodiyoti

I= 
Ishsizlar soni 
*100 
Iqtisodiy faol aholi 
5.4. Ishsizlikning tabiiy darajasi. A. Ouken qonuni 
 
«Ishsizlik darajasining tabiiy miqdori qancha boʻlishi 
mumkin?»
degan masala ustida iqtisodchilar juda koʻp fikr 
bildirganlar, lekin biror mamlakatda uning aniq miqdori belgilangan 
emas. Masalan, AQSHda ishsizlar sonining tabiiy darajasi 1960-yillar-
da 4-0% ga koʻtarildi. Inflatsiya darajasi yuqori boʻlgan davrdagi ish-
sizlik darajasi tabiiy me’yoriy holat deb ifodalanib, ishlab chiqarishning 
potensial imkoniyati bilan bog‘liqlikda boʻladi. Agar bandlik yuqori 
boʻlib, ishlab chiqarishda ham koʻp boʻlsa, spiralsimon insflyatsiya 
yuzaga keladi. 

---

60 
Ishsizlik darajasi doimo noldan yuqori boʻladi, chunki ixtiyoriy va 
tarkibiy ishsizlik u yoki bu koʻrinishda mavjud boʻladi. Lekin ishsiz-
likning tabiiy darajasi inflatsiyaning kuchayishini toʻxtatib turadi. 
Hozirgi vaqtda rivojlangan mamlakatlarda tabiiy ishsizlik darajasi 
quyidagi sabablarga koʻra ortishi mumkin: 
1) mehnatga oʻsmirlar, ayollarning jalb etilishi; 
2) davlatning iqtisodiy siyosatni ishsizlarga kam maosh toʻlay-
digan ishlarga yollanmasdan uzoq muddat yuqori ish haqi to‘laydigan 
ishni qidirish imkonini beradi. Hozirgi vaqtda koʻpchilik mamlaktlarda 
ishsizlarga 16 dan 26 haftagacha olayotgan eng soʻnggi ish haqining 50 
foizi miqdorida ishsizlik nafaqasi toʻlanadi va soliqlardan ozod etiladi, 
natijada ular ish haqining 60–70 foizi miqdorida pul ola boshlaydilar; 
3) tarkibiy ishsizlikning kuchayishi ishsizlik tabiiy darajasining 
oʻsishiga olib keladi. Masalan, qishloq xoʻjaligining sust rivojlanishi. 
Amalda ishsizlik tabiiy darajasining eng maqbul miqdori yoʻq. 
Hali hech kim iqtisodiyot uchun eng maqbul ishsizlik darajasini 
isbotlashga erishgan emas. Aksincha, ayrim hisoblardan koʻrinadiki, 
yalpi milliy mahsulotning yuqori darajada oʻsishi ishsizlikning tabiiy 
darajasini pasaytiradi. 
Ammo u maqbul miqdordan yuqori boʻlib qolaveradi. Chunki, 
yalpi milliy mahsulot ishlab chiqarish oʻz imkoniyat darajasiga 
yetmagan boʻladi. Yalpi milliy mahsulotni potensial darajasigacha 
oʻstirish esa haddan tashqari iqtisodiy farovonlikka olib keladi va 
oqibatda inflatsiya kuchayishi mumkin.