Shartli belgilar

Islohot 
– biror sohadagi mavjud tartiblarni tubdan o‘zgartirish.
Agrar islohot 
– yer-suv, yerga egalik va yer-suvdan foydalanishga oid
tartiblarni qayta o‘zgartirish.
Chorizm 
– Rossiya podshosining, monarxiyaning cheklanmagan
hokimiyatini asoslagan davlat tuzumi.
Savol va topshiriqlar
1. Rossiya siyosiy tuzumini Buyuk Britaniya, Germaniya va Fransiya
siyosiy tuzumi bilan taqqoslang.
2. Rossiya iqtisodiy taraqqiyotiga xos xususiyatlarni qayd eting.
3. Stoliðin agrar islohoti mazmuni va oqibatlari haqida nimalarni
bilib oldingiz?
Podsho Rossiyasining tashqi siyosati
Rossiya ham yirik mustamlakachi dav-
latlardan biri bo‘lgan. Bosqinchilik urushlari
yo‘li bilan ulkan imperiya vujudga keltiril-
di. Ayni paytda, Rossiya mustamlakachilik
imperiyasi Buyuk Britaniya yoki Fransiya mustamlakachilik
imperiyasidan farq qilardi.
Bu farq – Rossiya bosib olgan hududlarning imperiya tarkibiga
bevosita qo‘shib olinishida edi. Shu tufayli Rossiyaning okean yoki
dengizorti mustamlakalari yo‘q edi.
Chunonchi, O‘rta Osiyoning bosib olingan qismi imperiya
tarkibiga qo‘shilib, bu hududda Òurkiston general-gubernatorligi
tashkil etilganligi sizga „O‘zbekiston tarixi“dan ma’lum.
Rossiya bosqinchilik siyosatining asosiy yo‘nalishlari Bolqon,
Uzoq Sharq, Qora dengiz bilan O‘rtayer dengizini bog‘lovchi
Turkiyaga qarashli Dardanell va Bosfor bo‘g‘ozlari hamda O‘rta
Osiyoda o‘z hukmronligini o‘rnatish edi.
Rossiya XIX asrning 70-yillaridan keyin ham O‘rta Osiyoda
bosqinchilik siyosatini davom ettirdi. 1873-yilda Xiva xonligi vassal
davlatga aylantirildi. O‘rta Osiyo 1885-yilda to‘la bo‘ysundirildi.





20-§.
Podsho Rossiyasi
mustamlakachi
davlat

---

70
1875-yilda Bosniya va Gersegovinada Òur-
kiya mustamlakachiligiga qarshi qo‘zg‘olon
ko‘tarildi. Ular milliy mustaqillik talab
qildilar. Bolgariyada ham shunday qo‘zg‘olon ko‘tarildi. Biroq,
qo‘zg‘olon shafqatsizlik bilan bostirildi.
Bolqon inqirozi buyuk davlatlarning manfaatini yana bir bor
to‘qnashtirdi.
1876-yil Serbiya—Òurkiya urushida Òurkiyaning qo‘li baland
kela boshladi. Shunday sharoitda Rossiya Òurkiyadan Serbiya bilan
yarash bitimi imzolashni va armiyasini demobilizatsiya qilishni talab
etdi. Biroq, Òurkiya bu talabning bajarilishini paysalga soldi.
Nihoyat, Rossiya bu masalada Òurkiyaga ultimatum topshirdi.
Shu tariqa, Serbiya halokatdan saqlab qolindi.
Òurkiya Serbiya bilan tinchlik shartnomasi tuzgan bo‘lsa-da,
o‘z armiyasini demobilizatsiya qilmadi. Bu Rossiya uchun ayni
muddao bo‘ldi. Rossiya 1877-yilning 24-aprel kuni Òurkiyaga urush
e’lon qildi. Serbiya va Chernogoriya ham urush harakatlarida
qatnashdi. Rossiya Òurkiyaga katta talafot yetkazdi. 1878-yil yanvarda
Rossiya armiyasi Adrianopolni ishg‘ol qildi.
Rossiyaning muvaffaqiyatlari Buyuk Britaniyani tashvishga
solib qo‘ydi va u o‘z harbiy kemalarini Marmar dengiziga kiritdi.
Rossiya armiyasi Konstantinopol shahriga bostirib kirsa, Rossiya
bilan diðlomatik aloqasini uzishini ma’lum qildi.
1878-yilda San-Stefanoda Rossiya-Òurkiya
shartnomasi imzolandi. Shartnoma Bolqon
yarimorolining siyosiy xaritasini tubdan
o‘zgartirib yubordi. Chunonchi, Bolgariya Òurkiyaga nomigagina
qaram, amalda esa mustaqil davlatga aylandi. Chernogoriya, Serbiya
va Ruminiya to‘la mustaqil davlatlar deb tan olindi. Òurkiyaning
Rossiyaga katta miqdorda tovon to‘lashi belgilandi.
Biroq, San-Stefano shartnomasini Buyuk Britaniya tan olmadi.
U bu shartnomani qayta ko‘rib chiqishni talab etdi. Germaniya va
Avstriya-Vengriya ham bu talabga qo‘shildilar. Yakkalanib qolgan
Rossiya yangi xalqaro kongress — Berlin kongressi chaqirilishiga
noiloj rozi bo‘ldi.
Kongress 1878-yilning 13-iyunida ochildi.
Unda Buyuk Britaniya, Fransiya, Ger-
maniya, Rossiya, Avstriya-Vengriya, Italiya va Òurkiya delega-
tsiyalari qatnashdi.