Shaxs shakllanishi haqidagi nazariyalar

9. Konstruktiv nazariya
Konstruktiv muqobillik shartlariga asoslanib, Kelly shaxsiyat konstruktsiyalari nazariyasini yaratdi. Shaxsiyat modelini ishlab chiqishda, Kelly insonning o'xshashligiga tadqiqotchi sifatida asos soldi. Ya'ni, ma'lum bir hodisani o'rganadigan olim singari, har qanday inson hayot haqidagi voqealarni oldindan ko'rishni va boshqarishga harakat qiladigan haqiqat to'g'risida ish farazini keltirib chiqaradi, deb taxmin qiladi. Kelli, barcha odamlarning olimlar ekanliklarini, ular gipotezani shakllantiradilar va ilmiy tekshirish vaqtida olim sifatida bir xil ruhiy jarayonlarni o'z ichiga olganlarini tasdiqlashadi yoki tasdiqlamaydilar. Shunday qilib, shaxsiy tuzilmalar nazariyasi ilm-fan dunyosi haqidagi yangi g'oyalarni ilgari suradigan uslublar va tartib-qoidalarning kvintessensiyasiga asoslanadi. Ilmning maqsadi - voqealarni prognoz qilish, o'zgartirish va tushunish, ya'ni olimning asosiy maqsadi noaniqlikni kamaytirishdir. Lekin nafaqat olimlar, balki barcha odamlar bunday maqsadlarga egadirlar. Biz barchamiz kelajakni kutish va kutilgan natijalarga asoslangan reja tuzishdan manfaatdormiz natijalar. Kelly insonni olim sifatida tasvirlaydigan shaxsiyatning metaforik xususiyatini ishlab chiqardi. Bir olim kuzatuvlarni rejalashtirish, kuzatib boradigan voqealarni tasavvur qilish va tasavvur qilish uchun farazlar va qurilishlarni quradi.
10. Rotterning ijtimoiy-kognitiv nazariyasi
Rotterning ijtimoiy kognitiv nazariyasiga binoan tashqi voqea-hodisalar shaxs xulq-atvoriga o’z ta‘sirini o’tkazadi va ushbu ta‘sirning xarakteri ushbu hodisalarni idrok qilinish darajasiga bog’liq bo’ladi. Chunki, bir hodisaning o’zi turli insonlar tomonidan turlicha idrok qilinadi va shu boisdan ularning xulq-atvoriga turlicha ta‘sir etadi.
Tashqi voqelikni idrok etish insonlarning boshqalar bilan o’zaro ta‘sir jarayoni orqali shakllanadi. Bu o’z navbatida, shaxsning o’z e‘tiqodi va qarashlari zamirida rivojlanadi. Insonlar orasidagi o’zaro ta‘sir natijasida ijtimoiy o’rganish – ya‘ni tajribani avloddan avlodga o’tkazish sodir bo’ladi.