Shaxsiy kompyuterlar uchun mikroprotsessorlar

Mikroprotsessor
, boshqacha nomi - markaziy protsessor (MzP). 
Markaziy protsessor (CPU, ingl. Central Processing Unit) - kompyuterning 
dastur tomonidan berilgan arifmetik va mantiqiy operatsiyalarni bajaradigan asosiy 
ish komponenti bo‘lib, hisoblash jarayonini boshqaradi va kompyuterda mavjud 
barcha qurilmalar ishini muvofiqlashtiradi. 
Aksariyat hollarda MzP o‘z ichiga: 
arifmetik-mantiqiy qurilmani; 
ma’lumotlar shinalari va manzillar shinalarini; 
registrlarni; 
komandalar hisoblagichini; 
kesh - kichik hajmli (virtual) xotiraga juda tez (8 dan 512 Kbayt ga qadar) 
saqlash qurilmasini; 
nuqtasi o‘zgaruvchan sonlarning matematik soprotsessorini mujassam etadi. 
1-rasm. 
Zamonaviy protsessorlar mikroprotsessorlar ko‘rinishida tayyorlanadi. 
Jismonan mikroprotsessor integral sxema ko‘rinishidan iborat, ya’ni u umumiy 
maydoni atigi bir necha kvadrat millimetr keladigan to‘g‘ri burchak shaklga ega 
kristall holatdagi kremniyning yupqa plastinkasi ko‘rinishida tayyorlangan bo‘lib, 
ustiga 
protsessorning 
barcha 
ishlarini 
bajaradigan 
sxemalar 
(qoliplar) 
joylashtirilgan. Ushbu kristall-plastinka, odatda, plastmassa yoki sopoldan 
tayyorlangan yassi korpusga joylanib, kompyuterning tizim platasiga ulash imkoni 
bo‘lishi uchun metall tilchalariga ega tilla simlar bilan ulanadi. 
Hisoblash tizimida parallel ishlaydigan bir nechta protsessorlar bo‘lishi 
mumkin. Bunday tizimlar - ko‘p protsessorli tizimlar deb ataladi. 
Eng birinchi MP-4004 rusumli mikroprotsessor 1971 yilda Intel firmasi 
(AQSh) tomonidan ishlab chiqarilgan. Bugungi kunda mikroprotsessorlarning bir 

---

necha yuzlab turi tayyorlanadi, biroq ular orasida Intel va AMD firmalari 
tomonidan ishlab chiqarilayotgan mikroprotsessorlar eng ko‘p tarqalgani 
mikroprotsessorlar deb e’tirof etilmoqda.