Shaxsiy kompyuterlar uchun mikroprotsessorlar

Qo‘zg‘almas vergulli sonlar ustida amallar bajaruvchi
arifmetik – mantiqiy qurilmalar
Qo‘zg‘almas o‘nli nuqtali X soni X=

x
1
x
2
…x
n
(x
i=
0 yoki 1; iq1,2,…,n) 
ko‘rinishidagi to‘g‘ri kasr bilan ifodalanadi. Son ishorasi «0» yoki «1» raqamlar 
yordamida ikkili simvollar bilan «+» ishora «0» simvolli, «-» ishora esa «1» 
simvoli bilan ifodalanadi. Manfiy sonlarni ifodalashda modifikatsiyalangan teskari 
kodlar ishlatiladi, ya’ni X=-x
1
x
2
…x
n
manfiy soni modifikatsiyalangan teskari 
kodda (X)
tesk=
11x
1
x
2
…x
n
ko‘rinishda bo‘ladi. Bu yerda butun qismining katta 
xonasi son ishorasini anglatsaa, keyingi xonasi jamlagich xona to‘rining to‘lib-
toshishini nazorat qilishda ishlatiladi.

---

Qo‘zgalmas vergulli ikkilik sonlarini modifikatsiyalangan tezkor xotirada 
ishlatib qo‘shishda, quyidagi algoritmdan foydalaniladi:
1) agar operand ishorasi musbat bo‘lsa, u qo‘shish amalda 
modifikatsiyalangan to‘g‘ri kodda ishtirok etadi, operand ishorasi manfiy bo‘lsa, u 
qo‘shish amalida
modifikatsiyalangan teskari kodda ishtirok etadi;
2) operandlarning ikkilik kodi hamma xonalari (raqam va ishora xonalari) 
bo‘yicha qo‘shiladi, bunda birga teng bo‘lgan ko‘chirish qiymati signali katta 
ishora xonasidan yig‘indining kichik xonasiga uzatiladi; 
3) yig‘indi ishora xonalarining qiymati «00» ga teng bo‘lsa, yig‘indi musbat 
qiymatga ega va to‘g‘ri kodda ifodalangan bo‘ladi; 
4) yig‘indi ishora xonalarining qiymati «11» ga teng bo‘lsa, yig‘indi manfiy 
qiymatga ega va teskari kodda ifodalangan, yig‘indining to‘g‘ri kodini olish uchun 
yig‘indining raqam xonalaridagi qiymatlarni invertorlash lozim bo‘ladi; 
5) yig‘indi ishora xonalarining qiymati «01» yoki «10» ga teng bo‘lsa natija 
mashina xona to‘rining to‘lib – toshishiga olib keladi.
Qo‘shish amalining bajarishga mo‘ljallangan qurilma operatsion qismining 
struktura sxemasi 9 - rasmda keltirilgan bo‘lib, unda n=2 xonali to‘plovchi 
jamlagich ishlatiladi. 
9-rasm. 
Jamlagich siklik uzatish zanjiri bilan qamrab olingan bo‘lib, bu zanjir orqali 
ko‘chirish qiymati signali jamlagichning katta ishora xonasidan kichik xonasiga 
uzatiladi. Birinchi qo‘shiluvchi jamlagichda to‘g‘ri kodda saqlanadi, deb faraz 
qilinadi. Ikkinchi qo‘shiluvchi registrda saqlanadi. Natija esa chiqish yo‘li 
shinasida parallel kodda ifodalanadi. 
Yuqoridagi algoritmga muvofiq qurilmaning operatsion qismida quyidagi 
mikroamallar bajariladi: 
U1:SM:=(RG)tesk; 
Y2:SM:=RG;