Shimoliy amerika milliy bog' va qo'riqxonalari kirish I bob. Shimoliy amerika materigining tabiati

SHIMOLIY AMERIKA MILLIY BOG' VA QO'RIQXONALARI


KIRISH.....................................................................................................................2
I BOB. SHIMOLIY AMERIKA MATERIGINING TABIATI..........................5
1.1. Shimoliy Amerika materigi................................................................................5
1.2. Shimoliy Amerika tabiatining iqlim zonalari....................................................14
II BOB. SHIMOLIY AMERIKA METERIGINING TABIAT ZONALARI...18
2.1. Shimoliy Amerikaning milliy bog’lari..............................................................18
2.2. Shimoliy Amerikadagi qo’riqxonalar va tabiat zonalari....................................22
XULOSA................................................................................................................30
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR...............................................................32

KIRISH

Mavzuning dolzarbligi: Dunyodagi eng katta oroli bor materik (Grenlandiya, 2,1 mln km kv.), eng katta arxipelag shu materikda (Kanada Arktikasi), eng chuqur darasi (Kolorado kanyoni 2 km ga yaqin, uzunligi 320 km), eng uzun g‘ori (Flint-Mamont, 500 km), eng go‘zal va maftunkor sharsharasi bor (Niagara, bir yilda 10 mln sayyoh keladi), eng baland suv qalqishi bo‘ladi (Fandi qo‘ltig‘i, 18 metr).

Shimoliy Amerika G‘arbiy va Shimoliy yarimsharlarda joylashgan. U boshqa materiklarga nisbatan Qutb tomon uzoq cho‘zilgan. Materikning shakli Janubiy Amerika singari uchburchakni eslatadi. Kattaligi jihatidan uchinchi o‘rinda turadi. Materik qirg‘oqlarini 3 ta okean suvlari yuvib turadi. Janubda Panama bo‘yni orqali (eng tor joyi 48 km) Janubiy Amerika bilan tutashgan..
Janubiy Amerika hududiga nisbatan Shimoliy Amerika yevropaliklarga ancha oldin ma'lum bo‘lgan. X asrning oxirida norman Erik Rauda (Malla) Grenlandiyani, materikning shimoli-sharqiy qismini o‘rgandi. Jon Kabot Nyufaundlend orolini va Labrador yarimoroli qirg‘oqlarini kashf etdi. XVII asrda G.Gudzon, A.Makenzi va boshqalar materikning sharqiy va shimoliy qismlarini o‘rganishdi.
Shimoliy Amerika bilan Yevrosiyo qadimgi Lavraziya quruqligining tarkibiy qismi bo‘lgan. Mezozoy erasining boshlarida Shimoliy Amerika Yevrosiyodan ajralgan. So‘nggi 1 mln yil davomida Yevrosiyo bilan Shimoliy Amerika bir-biridan 40 km masofa uzoqlashgan.
Janubiy Amerika hududiga nisbatan Shimoliy Amerika yevropaliklarga ancha oldin ma'lum bo‘lgan. X asrning oxirida norman Erik Rauda (Malla) Grenlandiyani, materikning shimoli-sharqiy qismini o‘rgandi. Jon Kabot Nyufaundlend orolini va Labrador yarimoroli qirg‘oqlarini kashf etdi.
Tog‘li qismidagi Kordilyera, uning sharqidagi Qoyali tog‘lar asosiy tog‘ tizimlaridir. Materikning eng baland nuqtasi Mak-Kinli cho‘qqisi (6194 m), eng past nuqtasi Ajal vodiysi (-86 m) ham tog‘ mintaqasida joylashgan.

- Maydoni (orollar bilan birga) - 24365 000 kv.km

- Orollar maydoni - 3 890 000 kv.km
- Materik qirg'oqlarining uzunligi - 60 000 km
- Dengiz sathidan o'rtacha balandlik - 720 metr
- Dengiz sathidan eng yuqori balandlik - Mak-Kinli t. (AQSh) 6194 metr
- Dengiz sathidan eng past balandlik - Ajal vodiysi (AQSh) -86 metr
- Eng shimoliy nuqta - Merchison burni (Kanada)
- Eng shimoliy nuqta koordinatasi - 71 daraja 50' sh.k. 94 daraja 45' g'.uz.
- Eng janubiy nuqta - Maryato burni (Panama)
- Eng janubiy nuqta koordinatasi - 7 daraja 12' sh.k. 80 daraja 52' g'.uz.
- Eng g'arbiy nuqta - Uels Shahzodasi burni (AQSh)
- Eng g'arbiy nuqta koordinatasi - 65 daraja 35' sh.k. 168 daraja 05' g'.uz.
- Eng sharqiy nuqta - Sent-Charlz burni (Kanada)
- Eng sharqiy nuqta koordinatasi - 52 daraja 24' sh.k. 55 daraja 40' g'.uz.

- Dengizlari: Baffin, Bering, Bofort.

- Bo'g'izlar: Shelexov, Bering, Devis, Gudzon, Foks
- Qo'ltiq: Meksika, Gudzon, Alyaska, Kaliforniya, Fandi.
- Yarimorollar: Labrador, Alyaska, Yukatan, Florida
- Tekisliklar: Buyuk, Markaziy
- Pasttekisliklar: Atlantkabo'yi, Meksikabo'yi, Missisipi
- Botiqlar: Ajal vodiysi, Katta Kanyon, Mamont g'ori
- Oqimlar: Golfstrim, Labrador, Antil, Kaliforniya, Alyaska.

- Eng uzoq umr ko'ruvchi daraxt-Sekvoyya (5 ming yil).

- Eng baland suv ko'tarilishi - Fandi qo'ltig'i (balandligi 18 m).
- Eng katta dara - Kolorado (uzunligi 320 km).
- Eng uzun g'or - AQSH, Flint-Mamont g'ori (uzunligi 565 km).
- Eng uzoqqa uchuvchi qush - Monarx (4000 km).
- Qirg'og'i yo'q dengiz - Sargasso.
- Eng katta baliq - Kit-akula (14 metr, 12 tonna).
- Eng katta kaktus - Saguaro (24 metr).
- Eng kuchli shamol elektr stansiyasi - AQSHda qurilgan (3000 kVt/soat).