Shodieva nargiza mexrikulovna milliy iqtisodiyot investitsion muhitiga moliya bozorining ta
Milliy iqtisodiyot investitsion muhitini shakllantirishda moliya
Yüklə 0,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.3. Milliy iqtisodiyot investitsion muhitini shakllantirishda moliya
bozorining o‘rni Bozor qonunlari samarali investitsion jarayonlar faqat rivojlangan moliya bozori sharoitidagina mavjud bo‘lishini belgilaydi. Uning investitsion bozor bilan o‘zaro aloqasi nafaqat bozor iqtisodiyotiga ega davlatlar, balki jahon iqtisodiy xo‘jaligida makroiqtisodiy muvozanatni aniqlaydi. Jahon iqtisodiyotining globalla- shuvi natijasida bunday muvozanatning roli oshib bormoqda. Investitsion bozor tuzilishida real va moliyaviy investitsiya bozorlarini ajratib ko‘rsatish mumkin. 26 Moliya bozori doirasida investitsion resurslar mulkdorlari va ularni iste’mol qiluvchilar o‘rtasida vositachi harakat qiladi. Moliyaviy vositachilik nazariyasiga asosan, turli xil tashkiliy-huquqiy shakllar xo‘jalik yurituvchi sub’ektlari bunday resurslarning asosiy iste’molchilari bo‘lib, uning asosiy manbai sifatida esa aholi yoki uy xo‘jaligi ko‘rsatiladi. Aholi ham uyushgan (bank omonatlari, qimmatbaho qog‘ozlar), ham uyushmagan(tarqoq) qulda bo‘lgan - jamg‘armalarga ega bo‘lishi mumkin. Uyushgan jamg‘armalar moliya bozorining har xil qatnashchilari yordamida investitsiyalarga aylantirilishi mumkin, ayni vaqtda uyushmagan jamg‘armalar investitsiyalar uchun faqat potentsial resurs hisoblanadi. Shuni ta’kidlash joizki, O‘zbekistondagi hozirgi investitsion bozor holati uchun yuqoridagi nazariy tasdiq juda ham to‘g‘ri emas. Masalan, 2017 yildagi moliyaviy mablag‘larning umumiy hajmidagi 80,6 foiz mablag‘lar tashkilotlarning o‘z mablag‘lari hisobidan tashkil qilingan, ya’ni bu mablag‘lar jalb qilingan mablag‘lar bo‘lmasdan, balki tashkilotning o‘z ixtiyorida qolgan foyda (jamg‘arma fondi) va amortizatsiyadan iborat bo‘lgan. 2018 yilda esa bu ko‘rsatkich 85,5 foizni tashkil qilgan. Bundan tashqari, moliya-kredit tashkilotlarining o‘z mablag‘lari; davlat, va davlat tashkilotlarining byudjet mablag‘lari; chet el investorlari mablag‘lari ham investitsiya manbai bo‘lishi mumkin. Shunday qilib, investitsion bozorni investor- lar va iste’molchilar o‘rtasidagi o‘zaro munosabat shakli sifatida qarash mumkinki, bu munosabat investitsion infrastruktura sub’ektlari orqali amalga oshadi. Boshqa har qanday bozor kabi, investitsiya bozori ham ma’lum kon’yuk- turaga ega. Ushbu kon’yukturani oldin har qanday bozorga xos bo‘lgan omillar majmui – talab va taklif o‘rtasidagi nisbat, narxlar darajasi, mahsulot realizatsiyasi (bizning holda investitsiyalar realizatsiyasi) – aniqlab beradi. Qolaversa, bu kon’yuktura ham butun investitsiya bozori, ham uning alohida segmentlari bo‘ylab ko‘rilishi lozim.Hozirgi vaqtda investitsion faoliyatning davlat tomonidan boshqarishni kuchaytirish lozim. Investitsion muhitga investitsion siyosat ob’ekti sifatida qarash lozim. Iqtisodiyotga jalb qilinadigan investitsion resurslar hajmi uning holati mezonidir. 27 Investitsion bozorni investorlar va iste’molchilar o‘rtasidagi o‘zaro munosabat shakli sifatida qarash mumkinki, bu munosabat investitsion infrastruktura sub’ektlari orqali amalga oshadi. Bozorning asosiy unsurlaridan bo‘lgan investitsion taklif, investitsiyaga bo‘lgan talab, raqobat va narx investitsion bozorning asosiy belgilari bo‘lishi lozim. Investitsion bozor faqat mablag‘lar va ularni ishlatish joyi (nuqtasi) bo‘lgandagina, resurslar potentsiali yetarli bilgan holdagina normal ravishda o‘z vazifalarini amalga oshirishi mumkin. Yüklə 0,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|