Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир
Yüklə 30,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
91
ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014 Zeytun Azərbaycanda: Azərbaycanda zey‐ tunun becərilmə tarixinə aid müxtəlif yazılar var. İ.M.Axundzadənin (1962) yazdı ğına görə, eramızın birinci əsrində Azərbay canın bəzi rayonlarında, xüsusilə Kür‐Araz sahillərinin düzənliklərində zeytun geniş yayılmışdır. Lakin 1222‐ci ildə monqolların basqını nəti ‐ cəsində bu əkinlər tamamilə məhv edilmişdir. V.Yekimovun (1955) məlu matları zeytunun Azərbaycana eramızdan qabaq gətirildiyini göstərir. Qədim yunan coğrafiyaşünası Stra‐ bon qeyd edir ki, Azərbaycanın Kür çayı boyu zeytun ağacları ilə zəngin olmuşdur. Bu fikri X əsrdə Alban tarixçisi Moisey Kalankatlı da təkrar etmişdir. İ.A.Jiqareviç, Z.Nəbiyeva, A.Streb ‐ kova, S.Aslanov (1966) Azərbaycanda zeytun bitkisinin birinci dəfə, təqribən 1740‐cı ildə Abşeronda əkildiyini qeyd etmişlər. Ә.Rə cəbli (1966) əksinə olaraq yazır ki, Azərbaycan torpağında zeytun bitkisi olmamışdır və bəzi müəlliflərin və tarix çilərin Azərbaycanda zey ‐ tunun geniş sahə lərdə becərilməsini qeyd etməsi yanlışdır. Bunlar zeytuna çox bənzər olan və Azərbay canda çox becərilən iydəni zeytun zənn edərək qeyd etmişlər. Әgər belə olsaydı, min illərlə ömür sürən ağaclardan, heç olmasa, indi bir nümunə qalardı və ya əhali arasında onun meyvələrinin sərf olun ‐ ması adəti, yağ çıxarmaq üçün tətbiq olunan alətlərdən bir nümunə qalardı və yerli dillərin birində işlənərdi. Bunları Azərbay canda gör‐ mürük.
Ә.Rəcəblinin yazdığına görə, Azərbay cana zeytun ağacları vaxtilə Şimaldan gətirilmişdir. Cavan ağaclar isə XX əsrin əvvəllərində Türki ‐ yənin Artvin vilayətindən gətirilmişdir. Azərbaycanda zeytun bağlarının inkişafı 1946‐cı ildən başlandı. Belə ki, SSRİ döv ründə Nazirlər Sovetinin 9 iyun 1946‐cı il tarixli sərəncamına əsasən Respublika mızda 300 hek‐ tar zeytun bağı salınması nəzərə alın mışdır. Birinci olaraq ixtisaslaşdırılmış zey tunçuluq sovxozu Zığ kəndində yaradıldı. Burada 200 hek‐ tar zeytun bağı salındı. Sonralar Qala kən ‐ dində, Hövsanda zeytunçuluq təsər rüfatları yaradıldı. Bunlardan başqa, zeytun bağları Maştağada və Bilgəh kən din də sa lındı. Sənaye zeytunçuluğunun təşkilində onun sort tərkibinin böyük rolu var. Düzgün se ‐ çilmiş və yerləşdirilmiş sortlar təsərrüfatın iqtisadi səmərəliliyinin təməlini qoyur. Zeytun zəngin miqdarda sortları ilə se çilir. Hesab olunur ki, dünyada 800 zeytun sortu var ki, onlardan 350‐si alimlər tərə findən öyrə ‐ nilib. Hazırda Elmi‐Tədqiqat İnstitut larında və onların Stansiyalarında olan zeytun kolleksiyalarında Azərbaycanda rayonlaşdırıl ‐ mış və artırmaq üçün məsləhət görülmüş bir neçə sortların qısa təsvirini veririk. Yüklə 30,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|