Щязряти Айятуллащцл-Цзма

İnsan bədəninə başçılıq edən üzv

İnsan  kəlləsinin  içində  rəngi  kül  rənginə  bənzər,  «beyin»  adlanan  bir  üzv  var.  Beyin 

insan bədənin ən mühüm və incə üzvüdür. Çünki o, bütün qüvvə və hissiyatla başçılıq edir. 

İnsanın bütün iradə və istəyi ondan asılıdır.

Beynin  əhəmiyyətli,  incə  və  zərif  üzv  olması  barədə  baş  vermiş  əhvalatı  sizin 

nəzərinizə catdırırıq.

(İranda nəşr olunan jurnalların birində yazımışdır): Şirazlı cavan bir tələbə Xuzistanda 

avtomobil  qəzasına  uğrayır.  Avtomobil  qəzasında  onun  beyni  zədələnir.  Lakin  bədəninin 

zahirində heç bir nöqsan, zədə yox idi. Bütün bədən üzvləri salamat idi. Təəccüblü burasıdır 

ki,  o,  bütün  keçmişini  unutmuşdu.  Fikri,  düşüncəsi  yaxşı  idi,  bütün  deyilənləri  anlayırdı. 

Lakin öz ata-anasını görsəydi, tanımazdı. Anasını ona göstərib «bu sənin anandır» dedikdə 

təəccüb  edirdi.  Onu  Şirazdakı  evlərinə  gətirdilər.  Divarda  asılmış  öz  çəkdiyi  rəsmləri  ona 

göstərdikdə təəccüblənərək «mən bunları birinci dəfədir, görürəm» deyirdi.

Həkimlər  onu  müayinədən  keçirdikdə  məlum  oldu  ki,  onun  beynindən  aldığı  zədə 

nəticəsində fikirlə yaddaş və hafizə mənbəyini birləşdirən kiçik bir damar qırılmışdır. Elə bil 

ki,  işıq  sayğacının  düyməsini  basmaqla  bütün  işıqlar  keçir  və  hər  yer  zülmətə  qərq  olur. 

Kiçik bir damarın qırılması da gənc tələbənin kecmişini zülmətlərə aparmışdır. Ola bilər ki, o 

qırılan  hissənin  bir  iynə  ucu  qədər  həcmi  olsun.  Lakin  onun  gənc  tələbənin  həyatında 

---

10

buraxdığı  təsir  həddən  artıq  böyükdür.  Bundan  məlum  olur  ki,  insanın  beyni  nə  qədər 

qarışıq, incə, zərif və əhəmiyyətli bir üzvdür.

Beyin və sinir sistemi iki əsas hissədən təşkil olunmuşdur:

1)İnsanın özündən asılı olan sinir sistemi: insanın öz ixtiyarı ilə gördüyü yolu getmək, 

baxmaq, danışmaq və s.kimi işlərin mənbəyidir.

2)İnsanın özündən asılı olmayan sinir sistemi: Bu hissə insanın ürək döyüntüləri, mədə 

və bu kimi işlərə başçılıq edir.

Beynin bu hissəsinin bir azının işdən düşməsi ürəyin, yaxud digər üzvün dayanmasına 

kifayət edər.

Beynin heyrət doğuran hissələrindən biri.

Ağıl huş, iradə, şüur, düşüncə və hafizənin mərkəzi olan hissədir. Qısa sözlə desək, bu 

hissə  (ağıl)  beynin  ən  əsas  hissələrindən  biridir.  Qəzəb,  hirs,  əsəb,  qorxu  kimi  ruhi 

müqavimətlərin hamısı ona aiddir. Əgər hər hansı bir canlıda cərahiyyə əməliyyatı aparıb, 

digər bədən üzvlərini sağlam saxlamaq şərti ilə bu hissəni götürsələr, həmin canlı sağ qalar. 

Lakin o, bütün ağıl və düşüncəsini itirmiş olacaq.

Bir göyərçindən bu hissəni götürmüşdülər. Bir qədər sağ yaşadı. Yaşadığı bu müddətdə 

onun qabağına dən tökürdülər. Ac olmasına baxmayaraq, o, dəni yemirdi. Onu uçuranda bir 

maneəyə toxunub yerə düşməyincə havada olardı.(Şüuru olmadığından, dən yeməz, havaya 

qalxdıqda yerə enməzdi).

Beynin digər təəccüblü hissəsi hafizədir.

İndiyədək hafizənin necə heyrət doğurucu və maraqlı olması barədə fikirləşmisinizmi? 

Əgər insanın hafizəsi bir saatlıq əlindən alınarsa, o, necə qəmli aqibətə düçar olar?

İnsan  beyninin  kiçik  bir  hissəsini  təşkil  edən  hafizə  qüvvəsi  (hafizə  mərkəzi)  insanın 

bütün  həyatını  bütün  xüsusiyətləri  ilə  birgə  yığıb  saxlamışdır.  O,  bizimlə  əlaqədə  olan 

insanların  bütün  xüsusiyyətlərini-boyunu,  rəngini,  paltarını,  əxlaqını  və  s.  yadında 

saxlamağa malikdir. Onların hər biri üçün xüsusi hesab açmışdır. Məhs bu səbəbdən bir dəfə 

gördüyümüz şəxsi ikinci dəfə gördükdə hafizə dərhal özündə yığılmış saysız-hesabsız insan 

xüsusiyyətləri  arasından  həmin  şəxsin  xusisiyyətlərini  zehnimizə  gətirir.  Bununla  da  biz 

həmin  şəxsi  tanıyır,  onunla  lazım  olan  rəftarı  edirik.  Əgər  dostdursa,  hörmət,  ehtiram 

göstəririk, yox, əgər düşməndirsə, ona nifrət edirik. (Lazım gələrsə, digər münasibətlər də 

göstəririk.) Bu işlər hamısı yalnız bircə anda (bir az tez, ya gec) baş verir.

Hafizənin  təəccüblü  və  heyrətverici  olduğunu  o  zaman  anlaya  bilərik  ki,  zehnimizdə 

olan  bütün  şeyləri  vərəq,  dəftər,  yaxud  kaset  üzərinə  yazmaq  fikrinə  düşək.  Əgər  bu  işi 

həyata  keçirmək  istəsək,  şübhəsiz  ki,  həddən  artıq  dəftər,  yaxud  kaset  lazım  olacaqdır. 

Bundan  da  təəccüblüsü  odur  ki,  kaset  və  ya  dəftərlərin  arasından  bir  hadisəni  axtarıb 

tapmaq istəsək, uzun bir müddət çəkəcək. Lakin hafizə və zehn bu işi asanlıqla, tez bir anda 

həyata keçirir.

Şüursuz təbiət necə şüur və düşüncə yarada bilər?

İnsanın beyni barədə bir çox kitablar yazılmışdır. Bu kitablardan bir qismi orta və ali 

məktəblərdə  də  tədris  olunur.  Həddən  artıq  incə,  dəqiq,  qarışıq  və  sirli  olan  bu  üzvün 

şüursuz təbiət tərəfindən yaradıldığını qəbul etmək olarmı?

Çox  təəccüblüdür,  ağılsız  və  düşüncəsiz  təbiət  necə  ağıl  və  düşüncə  xəlq  edə  bilər? 

(Necə ki, materilistlər deyirlər. Şübhəsiz ki, bu səhv, batil bir əqidədir. Axı necə ola bilər ki, 

öz ağılı olmayan təbiət başqaları üçün ağıl yaratsın?)

İnsanın  öz  vücudunda  olan  Allah  nişanələri  barədə  Quran  buyurur:  «Sizin  özünüzdə