Щязряти Айятуллащцл-Цзма

oğullarının inandıqlarından başqa tanrı olmadığına iman gətirdim» dedi» (Yunus, 90).

Fikirləşin və cavab verin

1.Baş vermiş bu əhvalatın nəticəsini bir neçə sətirdə izah edin.

2.Nə üçün Bəni -İsraili Bəni- İsrail adlandırırlar?

3.Firon kim olub, harda yaşamış və nə iddia etmişdir?

VI dərs

Allahı tanımanın ikinci yolu

Xaricdən olan yol

                                                    (Zahiri yol)

Yaşadığımız  dünyaya  bir  balaca  nəzər  saldıqda  görürük  ki,  bu  dünya  qarışıq  və 

proqramsız  qurulmayıb.  Əksinə,  bu  dünyada  olan  bütün  məxluqatın  hamısı  müəyyən  bir 

proqram  əsasında  dövr  edirlər.  Dünyadakı  canlı  varlıqlar  böyük  bir  orduya  bənzəyir.  Bu 

ordu müxtəlif hissələrə bölünmüşdür və hər hissə məqsədyönlü hərəkət edir.

Aşağıdakı məsələlər bu barədə olan bütün şübhələri aradan qaldıra bilər:

1.Bir  şeyin  vücuda  gəlib  sağ-salamat  qalması  üçün  şərait  və   bir  sıra  qanunlar  əl-ələ 

verməlidirlər. Məsələn, bir ağacın əkilib boya başa çatması üçün torpaq, su, münasib hava və 

müəyyən  dərəcə  hərarət,  istilik  lazımdır.  Bu  şərait  yarandıqda  torpağa  basdırılmış  toxum 

cücərib  inkişaf  edir.  Beləliklə  də  bir  ağac  əmələ  gəlir.  Yuxarıda  sadalanan  şərtlər  olmadan 

ağacın  cücərməsi  qeyri-mümkündür.  Bu  şərtlərin  bir  yerdə  olması  üçün  isə,  ağıl,  elm  və 

biliyə ehtiyac vardır.

2.Hər bir varlığın bir sıra özünəməxsus keyfiyyətləri  vardır. Məsələn, su və odun hər 

birinin   özünəməxsus  (suyun  rütubət,  odun  isə  hərarət)  xüsusiyyətləri  vardır.  Bu 

xüsusiyətlər həmişə onlarla bir yerdədir və hər biri sabit bir qanun əsasında dövr edir.

3.Canlı varlıqların bütün hissə və üzvləri bir-biri ilə əlaqədardır. Böyük bir aləm olan 

insan  bədənini  buna  bir  nümunə  gətirmək  olar.  İnsanda  bir  xəstəlik  və  ya  narahatçılıq 

yarandıqda  bütün  bədən  üzvləri  əziyyət  çəkir.  Bu  sıx  əlaqə  dünyada  nizam  və  intizam 

proqramının hakim olduğuna daha bir sübutdur.

4.Dünyaya bir az diqqətlə baxdıqda məlum olur ki, bir məxluqun öz bədən üzvləri ilə 

əlaqəsindən  əlavə  müxtəlif  məxluqların  da  biri-biri  ilə  sıx  əlaqələri  vardır.  Məsələn, 

canlıların yaşaması üçün günəş işıq saçmalı, yağış yağmalı, külək əsməlidir. Bu işdə yer və 

yer  mənbələrinin  də  böyük  rolu  vardır.  Bunların  hamısı  dünyada  müəyyən  bir  nizam-

intizamın dövr etdiyini göstərir.

Nizamla ağlın əlaqəsi.

Nizam-intizam olan yerdə ağıl, düşüncə, hədəf və plan işlədilməsi həqiqətini hamı öz 

vicdanı  qarşısında  etiraf  edir.  Çünki  harada  nizam-intizam  varsa,  orada  elm  və  qüdrət 

mənbəyi də var. Bu məsələnin doğruluğu aşkardır və, sübuta ehtiyacı yoxdur.

İnsan  bilir  ki,  gözü  görməyən  (istisnalardan  başqa)  və  savadsız  bir  insan  makinada 

kiçik bir məqalə də yaza bilməz. Eləcə də iki yaşlı uşaq (istisnalardan başqa) qələmi ağ kağız 

üstə o yan-bu yana fırladaraq gözəl bir rəsm çəkə bilməz.

Gözəl  bir  inşa  və  ya  məqalə,  yaxud  muzeydə  gözəl  bir  tablo,  rəsm  əsəri  gördükdə 

dərhal  bilirik  ki,  onu  savadlı,  istedadlı  bir  şəxs  və  ya  mahir  bir  rəssam  yazmış,  yaxud 

çəkmişdir. Hətta onu yazanı, yaxud çəkəni görməsək də, bu cür deyəcəyik.

---

9

Deməli,  harada  nizam-intizam  əsasında  olan  bir  quruluş  varsa,  mütləq  orada  ağıl  və  

düşüncə  də  var.  Bu  nizam-intizam  nə  qədər  gözəl,  aydın,  dəqiq,  olarsa,  onda  istifadə 

olunmuş ağıl və elm də buna uyğun olacaqdır.

Bəzən hər nizam-intizamlı quruluşun mənbəyinin ağıl və elm olması məsələsini isbat 

etmək ücün ali riyaziyyatda işlədilən «ehtimallar hesabı» mövzusundan istifadə edirlər. Bu 

yolla  edirlər  ki,  məsələn,  savadsız  bir  insan  makinanın  düymələrini  (necə  gəldi)  basmaqla 

təsadüfən  bir  məqaləni  yazmaq  üçün  ehtimallar  hesabına  əsasən  milyardlarla  il  sərf 

etməlidir. Lakin heç yer kürəsinin ömrü də buna kifayət etməz. Qurani-Məcid Allahı zahiri 

yolla tanımaq barədə buyurur: «Quranın haqq olduğu müşriklərə  bəlli olsun deyə, biz öz