Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта махсус талим вазирлиги

Frantsuz syuitalari.

Bax oltita "frantsuz" va oltita "ingliz" syuitalari yozgan. Syuita bir necha kontrast (bir-biridan farqli) qismlardan tashkil topgan turkum cholg’u asaridir. Frantsuz tilidan tarjima qilinganda "Syuita" so’zi "qator" "ketma-ketlik" degan ma’noni bildiradi.

Bax yashagan davrda syuita bir nechta mustaqil pg’esalar-raqslardan iborat bo’lgan musiqiy asar edi. Syuita asosini to’rtta raqs tashkil qilgan: allemanda, kuranta, sarabanda va jiga. Shuningdek qo’shimcha manuet, gavot va burre kabi qo’shimcha raqslar ham yozilgan. Bax yaratgan har bir syuita qismlarining(raqslarining) mustaqil ekanligiga qaramay yaxlit asar hisoblanadi. Har bir raqs bitta umumiy tonallikda yozilgan va bu narsa syuitani birlashtirib turuvchi omildir. Syuitada kompozitor raqslarni qanday joylashtirganligi ham ahamiyatga ega. O’rtacha va sekin surhatda chalinadigan raqsdan so’ng albatta tez sur’atda ijro etiladigan raqs keladi. Bu qonuniyat ham bir-biridan farqli raqslarni yagona bir asar sifatida birlashtiradi.

"Yaxshi sozlangan klavesin"

Bu asar 48 ta prelyudiya va fugadan iborat bo’lib, Baxning klavesin asarlari orasida katta badiiy qimmatga ega. Dastlabki 24 prelyudiya va fuga Bax ijodining ikkinchi davrida, Kyoten shahrida yozilgan va "Yaxshi sozlangan klavesin" asarining birinchi tomini tashkil qiladi. Asarning ikkinchi tomi, keyingi 24 prelyudiya va fuga kompozitor ijodining uchinchi davrida Leyptsig shahrida yozilgan. Prelyudiya va fugalar soni 24 ta bo’lishi bejiz emas. Klavesin sozining klaviaturasi bir xilda yarim tonli intervallarga bo’lingan, ya’ni bir xilda temperatsiyalashtirilgan edi. Oktava o’n ikkita yarim tondan iborat bo’ldi (ettita oq va beshta qora klavish). Bu narsa 12 ta major va 12 ta minor tonalliklarini tuzish imkoniyatini berdi. Bax shu 24 ta tonalliklarning barchasi bir xilda teng va yaxshi yangrashini amalda isbotlashni o’z oldiga maqsad qilib qo’ydi va major, minorning har bir tonalligida 48 ta prelyudiya va fuga yozib buni ikki marotaba isbotladi. Prelyudiya va fugalar kvinta davrasi bo’yicha emas, balki xromatik gamma tartibida joylashtirilgan. Prelyudiya va fuga birgalikda ikki qismli polifonik turkumni tashkil qiladi. Syuitadagi raqslar kabi prelyudiya va fuga juda ko’p hollarda bir-biridan farqli. Ko’p prelyudiyalar badiha uslubida yozilgan. Fuga esa murakkab ko’p ovozli asar bo’lib, uch bo’limdan iborat (ekspozitsiya, rivojlov bo’limi, repriza bo’limi). Syuitadagi kabi prelyudiya va fugani bir umumiy tonallik birlashtiradi.