Shzbekiston respublikasi oliy va shrta maxsus taolim vazirligi


O‘zgarmas tok mashinalarining ishlash prinsipi



Yüklə 1,31 Mb.
səhifə19/45
tarix30.09.2023
ölçüsü1,31 Mb.
#151250
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   45
Shzbekiston respublikasi oliy va shrta maxsus taolim vazirligi

2.5.3. O‘zgarmas tok mashinalarining ishlash prinsipi

Bizga ma’lumki, ozgarmas tok mashinasining stator va yakorlarining magnit ozaklari ferromagnit materiallardan tayyorlanadi. Ozgarmas tok mashinasining yakorini aylantirilganda, qozgatish cholgami hosil qilgan asosiy magnit maydon kuch chiziqlari bilan kesishgan yakorr cholgamlarida elektr yurituvchi kuch induksiyalanadi. Yakor cholgamidagi elektr yurituvchi kuchning yonalishi ong qol qoidasi yordamida aniqlanadi. Magnit maydon ozgarmas bolganligi sababli cholgamdagi elektr yurituvchi kuch aylanish elektr yurituvchi kuchi deb ataladi. Yakor cholgamining bitta otkazgichidagi elektr yurituvchi kuch


(2.1)
bu yerda: V - havo boshligidagi magnit maydon induksiyasi; l - otkazgichning uzunligi; V = 2rn - otkazgichning chiziqli tezligi.
Seksiyaning otkazgichlari simmetrik bolganligi sababli, ularda bir xil kattalikdagi elektr yurituvchi kuchlar hosil bolib, ular kontur boyicha qoshiladi va chiziqli tezlik bilan aylanayotgan yakor cholgamining bitta oramidagi elektr yurituvchi kuch quyidagicha boladi:


(2.2)

Yakor cholgamlari navbatma-navbat shimoliy va janubiy qutb ozaklari ostida bolganligi sababli hosil bolgan elektr yurituvchi kuch ozgaruvchan xarakterga ega boladi (2.5,a-rasm). Elektr yurituvchi kuchning tarqalish formasi vaqtga bogliq ravishda induksiya V ning havo boshliq boylab tarqalish xarakteriga oxshash boladi. Lekin yakor cholgamidagi ozgaruvchan tok kollektor yordamida ozgarmas tok korinishiga keltirilib, tashqi zanjirga uzatiladi. Haqiqatan ham yakor bilan birga kollektor 90С ga burilganda yakorni otkazgichlaridagi e.yu.k ning yonalishini ozgarishi bilan bir vaqtda chotkalar ostidagi kollektor plastinalari ham almashadi. Shuning uchun yuqoridagi cho’tka ostidagi kollektor plastinasi doim shimoliy qutb ozagi ostidagi joylashgan otkazgich bilan ulangan bo’lib, pastdagi chotka ostida joylashgan kollektor plastina bilan esa janubiy qutb ozagi ostida joylashgan otkazgich ulangan boladi. Shunday qilib, kollektor yordamida yakor cholgamidagi oshzgaruvchan tok farqlanib, tashqi zanjirga o’zgarmas tok korinishida uzatiladi. Yakor cholgamidagi tokning ozgarish egri chiziqni (2.5,a-rasm) abssissa oqining pastidagi yarim davrini ishorasini ozgartirib, tashqi zanjirdagi tok va kuchlanishning egri chizigini hosil qilishi mumkin (2.5,b-rasm). Tashqi zanjirdagi tokning pulsasiyalanishi kamaytirish uchun ancha murakkab konstruksiyada tayyorlangan yakor cholgami va kollektor qollaniladi. Ikki qutbli mashinalarda elektr yurituvchi kuchning chastotasi yakorning aylanishlar soniga teng f=n. Agar mashinada juft qutblar soni r bolsa, u holda elektr yurituvchi kuchning chastotasi f = rn boladi.




2.5 - rasm. Tok va elektr yurituvchi
kuchni egri chiziqlari a) yakordagi, b) tashqi zanjirdagi

Faraz qilaylik, yakori nominal tezlik bilan aylanayotgan ozgarmas tok mashinasini qo’zg’atish va yakor cholgami ozgarmas tok manbaiga ulangan bolsin yoki qutb ozaklari ozgarmas magnitlardan iborat bo’lsin. Qo’zg’atish cholgami hosil qilgan magnit kuch chiziqlari havo boshligini kesib otadi va yakorning cholgamida elektr yurituvchi kuchni induksiyalaydi. Yakor cholgamidagi kuchlanish yakor tokini hosil qiladi. Bu tok ozining magnit oqimini hosil qiladi. Yakorning magnit oqimi bilan qozgatish cholgamining magnit oqimlarini ozaro ta’siri natijasida aylantiruvchi moment hosil boladi. Agar bu moment valga qoyilgan statik momentdan katta bolsa, yakor asta - sekin aylana boshlaydi va ishlab chiqarish mexanizmini harakatlantiradi. Ozgarmas tok mashinasining bu rejimi dvigatel rejimi deb ataladi. Ozgarmas tok mashinasidan elektr energiyasini olish uchun ya’ni generator rejimida ishlashi uchun uning valiga birlamchi dvigatel (elektr dvigatellar, ichki yonar dvigatellari va o.k.) yordamida aylantiruvchi moment ya’ni mexanik quvvat beriladi. Mexanik quvvat ta’sirida aylanayotgan yakorning cholgamlari qozgatish cholgami hosil qilgan magnit maydon kuch chiziqlarini kesib otadi va yakor cholgamlarida elektr yurituvchi kuch hosil boladi. Agar bu cholgamga chotkalar yordamida iste’molchi ulansa bu cholgam orqali elektr toki oqa boshlaydi va iste’molchiga elektr energiyasi beriladi.



Yüklə 1,31 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   45




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin