ŞİRİn bünyadova

 
 
 

 
351 
 
РЕЗЮМЕ 
Исследование  проблемы  семьи  в  средневековье  и  связан-
ные с нею другие вопросы с точки зрения исторической этно-
графии  имеет  большое  значение.  Как  известно,  семья  на  всех 
этапах  исторического  развития  человечества    играла  важную 
роль в жизни общества, являясь маленькой ячейкой общества, 
она, в то же время, представляла его фундамент.  
Монография  посвящена  семье  и  семейным  отношениям  в 
средневековье.  В  ней  на  основе  исторических  первоисточни-
ков,  а  также  методом  аналитического  подхода  и  сравнитель-
ного  анализа  наиболее  широко  были  изучены  особенности 
развития и характерные черты семьи. Примечательным в труде 
является тот факт, что в ней тема семьи  исследуемого периода 
получила всестороннее освещение.  
Основной целью труда являлось определение места и поло-
жения  семьи  в  средневековье.  Следует  отметить,  что  в  целом, 
до  недавнего  времени  в  изучении    проблемы  семьи  имелись 
значительные  пробелы. Наиболее полно данная тема изучалась 
в рамках к. Х1Х - н. ХХ вв. 
В ходе исследования, сопоставляя прошлое с настоящим, в 
достаточной  степени  было  выявлено,  что  некоторые  вопросы 
со  временем  получили  новое  осмысление,  часть  же  из  них 
осталась нам в наследство из прошлого, а какая-та часть ушла 
из исторической сцены безвозвратно. С этой точки зрения изу-
чение  проблемы  семьи  в  столь  древний  исторический  период 
как  средневековье  в  научном  аспекте  представляется  весьма 
актуальным. 
В средневековье семьи в зависимости от количества членов 
семьи  были  различными.  В  большинстве  случаев  господ-
ствовали  патриархальные  обряды  и  традиции.  Прежде  чем 
создать  семью,  необходимо  было  прохождение  ряда    обрядов. 
Обряд  одобрения  будущей  невесты  со  стороны  родителей 
жениха, сватовство и обручение являлись первыми предсвадеб-

 
352 
 
ными  обрядами.  Ответственность  за  проведение  всех  этих 
обрядов  возлагалась  на  матерей  и  дочерей  (иногда  близких 
родственников)  жениха  и  невесты.  Во-вторых,  важным 
обстоятельством был тот факт, что будущий жених должен был 
сделать  самостоятельный  выбор  невесты,  а  после,  послать    к 
ней в дом сватов. И, наконец, следует отметить, о так называ-
емом  «люлечном  обручение»,  когда,  исключительно по  согла-
сию  родителей  между  семьями,  близкими    друзьями  или  род-
ственниками - детей с младенчества нарекали обрученными  и  
по  достижению    юношеского  возраста  объявляли    их  помолв-
ленными.  Подобный  обряд  существует,  по  сей  день.  Харак-
терной  чертой  этого  обряда  является  то,  что  в  нем  с  обеих 
сторон участвуют  только близкие родственники. 
Девушке  со  стороны  жениха  преподносят  кольцо  и  шаль. 
Как  известно,  с  древних  времен  свадебные  обряды  нашего 
народа  отличаются  своею  колоритностью  и  многообразием. 
Среди этих обрядов, древний обряд «хынаяхты» имеет  харак-
терные  особенности.  Этот  обряд  проводят  в  отцовском  доме 
невесты  с  участием  близких  родственниц,  как  со  стороны  не-
весты, так и со стороны жениха, в ней также активно участву-
ют  подруги невесты. По сути, этот обряд считается свадебной 
церемонией невесты. С обеих сторон  участницы этого обряда 
обмазывают ладони хной, ведут беседы и развлекаются. 
У азербайджанцев в семейных отношениях имеет большое 
значение  обряд  бракосочетания,  проводимый  во  время  свадь-
бы.  Испокон  веков  свадьба  у  азербайджанцев  являлась  самым 
торжественным  событием  и  потому,  в  народе    велико  было 
стремление проведения этого семейного праздника  на  высшем 
уровне.  Свадьба  являлась  основой  создания  семьи,  а  также 
церемонией, в результате которого брак приобретал официаль-
ную форму. 
В Азербайджане в исследуемый период моногамные семьи 
составляли  большинство  и  только  властвующая  «верхушка» 
могла  позволить  себе  иметь  более  одной  жены.  Семья  имела 

 
353 
 
ряд  функций,  и  самой  главной  функций  было  воспитание 
детей.   
В труде приведены множество примеров по верному воспи-
танию ребенка, проверенные временем, указаны методы и спо-
собы  воспитания.  В  монографии  впервые  говорится  о  нянях, 
культуре  проведения  банных  дней.  Элите  было  свойственно 
содержание нянь и прислуги. В ней указано, что помимо основ-
ного  назначения  бани  являлись  местом  сосредоточения  и 
обмена информациями. В труде отражено, что гостеприимство 
осуществляли на высоком уровне. 
В работе также освящены  следующие народные обряды  – 
обряд «чилле кесмек», обряд нарекания имени ребенка, развод, 
обряд  обрезания.  В  монографии  погребальные  обряды  также 
нашли свое полное отражение.  
                        

 
354 
 
İSTİFADƏ  OLUNMUŞ  ƏDƏBİYYAT: 
 
1.
 
   Həsənov Y. İbtidai icma tarixi. B. “Azərtədrisnəşr”, 1963. 
2.
 
   Nizami Gəncəvi. Leyli və Məcnun. B. “Elm”, 1981.  
3.
 
   Гаджиева  С.Ш.  Семья  и  брак  у  народов  Дагестана  в 
ХIХ - начале ХХ в. М., “Наука”, 1985. 
4.
 
   Смирнова Я.С. Семейный быт и общественное положе-
ние Абхазской женщины (ХIХ-ХХвв). Кавказский Этно-
графический сборник т 1. М., АН СССР, 1955, 113–181с.  
5.
 
   Харадзе Р. Грузинская семейная община. Т 1. Тбилиси, 
изд. Союза писателей Грузии “Заря Востока”, 1960. 
6.
 
   Харадзе Р. Грузинская семейная община.  Т 2. Тбилиси, 
изд. Союза писателей Грузии “Заря Востока”, 1961. 
7.
 
   Чебоксаров  Н.Н.,  Чебоксарова  И.А.  Народы,  расы, 
культуры. М., “Наука”, 1985. 
8.
 
   Quliyev  H.  Azərbaycanda  ailə  məişətinin  bəzi  məsələləri 
(keçmiş və müasir dövr). B. “Elm”, 1986, 96 s. 
9.
 
   Рашидад-Дин.  Сборник  летописей.  т  2.  М.,  Л.  изд  АН 
СССР, 1960. 
10.
 
Qeybullayev Q. Azərbaycanlılarda ailə və nikah. 1 hissə. B. 
“Elm”, 1994. 
11.
 
Orta  əsr  ərəb  mənbələrində  Azərbaycan  tarixinə  aid  ma-
teriallar. B. “Nurlan”, 2005,  336 s. 
12.
 
Muradi M. İran Azərbaycanında ailə və ailə məişəti. (Təbriz 
şəhərinin materialları əsasında) Avtoreferat. B. 2001, 32 s. 
13.
 
Токарев  С.А.  Исследование  семьи  в  зарубежной  социо-
логической  и  этнографической  литературе  (краткий  ис-
ториографический  обзор)  //  Этносоциальные  аспекты 
изучения семьи у народов зарубежной Европы. М., 1987. 
14.
 
Антонов А.И., Медков В.М. Социология семьи. М. Изд-
во  МГУ:  Изд-во  Международного  университета  бизнеса 
и управления ("Братья Карич"), 1996, 304с. 
15.
 
Paşayev Q. Seçilmiş əsərləri 7 cilddə, 6 c B. “Təhsil”, 2012, 
680 s 

 
355 
 
16.
 
Бромлей Ю. В. Очерки теории этноса. Москва, “Наука”, 
1983. 
17.
 
Косвен  М.О.  Семейная  община  и  патронимия.  М.,  изд.  
АН СССР, 1963, 220 с. 
QIZBƏYƏNMƏ  VƏ  ELÇİLİK 
1.
 
Nəsirəddin Tusi. Əxlaqi-Nasiri. B. “Elm”, 1989. 
2.
 
Azərbaycan klassik ədəbiyyatı kitabxanası 20 cilddə, 3 c. B. 
“Elm”, 1984. 
3.
 
Bünyadova Ş. Nizami və etnoqrafiya. B. “Elm”, 1992. 
4.
 
Qədirzadə  Q.  Ailə  və  məişətlə  bağlı  adətlər  inamlar, 
etnoqenetik əlaqələr. B. “Elm”, 2003. 
5.
 
Qacar  Ç.  Qədim  və  orta  əsrlər  Azərbaycanın  görkəmli 
şəxsiyyətləri. B.”Nicat”, 1997, 304 s.  
6.
 
Azərbaycan  ədəbiyyatı  tarixi  üç  cilddə.  1  c.  B.  Azərb.SSR 
EA nəşriyyatı, 1960, 590 s. 
7.
 
Gəncəvi N. Leyli və Məcnun. B. “Elm”, 1981.  
8.
 
Qaralov Z. Tərbiyə. II c. B. “Pedaqogika”, 2003, 304 s. 
9.
 
Göyüşov Z. Həzz və iztirab. B. “Azərnəşr”, 1969, 372 s. 
10.
 
 Косвен  М.О.  Очерки  истории  первобытной  культуры. 
М., АН ССР, 1957. 
11.
 
Gəncəvi N. Xosrov və Şirin. B. “Elm”, 1981.  
12.
 
Gəncəvi M. Rübailər. B. “Azərnəşr”, 1961. 
13.
 
Xaqani Ə. Seçilmiş əsərləri. B. EA nəşriyyatı, 1956. 
14.
 
Araslı  N.  Arif  Ərdəbili  və  onun  «Fərhadnamə»  poeması.  B. 
“Elm”, 1979.  
15.
 
Məhəmmədəli  Tərbiyət.  Danişməndani  –  Azərbaycan.  B. 
“Azərnəşr”, 1987. 
16.
 
Quliyeva N. Azərbaycanda müasir kənd ailəsi və ailə məişəti. 
B. “Elm”, 2005. 
17.
 
Bünyadova Ş. Azərbaycan qonaqpərvərliyi. B. “Elm”, 2005. 

 
356 
 
18.
 
Veysəlova  V.  Azərbaycan  məhəbbət  dastanları  etnoqrafik 
mənbə kimi. B. “Elm”, 2003. 
19.
 
Ализаде А.А. Семейно-бытовые традиции Лагича. Азер-
байджанский  этнографический  сборник,  выпуск  5.  Б. 
“Элм”, 1985.  
20.
 
Qeybullayev Q. Azərbaycanlılarda ailə və nikah. II hissə. B. 
“Elm”, 1994. 
21.
 
Əhmədov  H.  Azərbaycanda  məktəb  və  pedaqoji  fikir  tarixi. 
(1 hissə) B. “Maarif”, 2001, 320 s. 
22.
 
Əkbərov  Z.  Klassik  irs  və  müasir  ədəbiyyat.  B.  “Yazıçı”, 
1988 184 s. 
23.
 
Nəsimi İ. Seçilmiş əsərləri. B. “Azərnəşr”, 1973. 
24.
 
Sarabski H. Köhnə Bakı. B. Azərb SSR EA nəşriyyatı, 1958 
158 s. 
25.
 
Токарев  С.А.  Религия  в  истории  народов  мира.  М.,  изд. 
Политической литературы, 1976.  
26.
 
Füzuli M. 6 cilddə. 2 c. B. “Azərbaycan”, 1996, 368 s. 
27.
 
Cabrayılova  M.Ə.  Toy  mərasimi  haqqında.  (Qasım  İsmayı-
lov  rayonunun  materiallarına  əsasən).  Azərbaycan  tarixinə 
dair materiallar. VII c.B. Azərb. SSR EA, 1968. 
28.
 
Əbu Bəkr əl-Oütbi əl-Əhəri. Tarix-e Şeyx Üveys. B. “Elm”, 
1984. 
29.
 
Marksist  etika.  Ali  məktəblər  üçün  dərslik.  (A.İ.Titarenko, 
A.A.Hüseynov, V.İ. Bakştanovski və b.) B.  “Maarif”, 1985, 
328 s. 
30.
 
Əliyev  R.  İslamda  ailə  və  nikah  münasibətləri.  B.  “İrşad”, 
2003, 192 s.  
31.
 
Kitabi-Dədə Qorqud. B. “Yazıçı”, 1988. 
32.
 
Azərbaycan klassik ədəbiyyatı kitabxanası. 20 cilddə, 1 c. B. 
“Elm”, 1982. 
33.
 
Qabusnamə. B. “Azərnəşr”, 1989, 237 s. 
34.
 
Suli Fəqih. Yusif və Züleyxa. B. MBM, 2008, 400 s. 
35.
 
Adilov M. Niyə belə deyirik. B. “Azərnəşr”, 1982, 241 s. 

 
357 
 
36.
 
Книга  Орудж-бека  Баята  Дон  Жуана  Персидского.  Б. 
“Язычы”, 1988, 216 с. 
37.
 
Azərbaycan folkloru antologiyası. 1c. Naxçıvan folkloru. B. 
“Sabah”, 1994, 388 s. 
38.
 
Xalqımızın  deyimləri  və  duyumları.  (top.Həkimov  M.İ.)  B. 
“Maarif”, 1986, 392 s. 
39.
 
Atalar sözü (top. Ə.Hüseynzadə). B. “Yazıçı”, 1981, 336 s. 
NİŞAN   MƏRASİMİ 
1.
 
Харадзе  Р.  Грузинская  семейная  община.  1  т.  Тбилиси, 
изд. Союза писателей Грузии “Заря Востока”, 1960. 
2.
 
Qədirzadə  Q.  Ailə  və  məişətlə  bağlı  adətlər  inamlar, 
etnoqenetik əlaqələr. B. “Elm”, 2003. 
3.
 
Quliyev  H.  Azərbaycanda  ailə  məişətinin  bəzi  məsələləri 
(keçmiş və müasir dövr). B. “Elm”, 1986, 96 s. 
4.
 
Abdulla  B.  Azərbaycan  mərasim  folkloru.  B.  “Qismət”, 
2005, 208 s. 
5.
 
Azərbaycan bayatıları. B. “Elm”, 1984. 
6.
 
Qeybullayev Q. Azərbaycanlılarda ailə və nikah. 1 hissə. B. 
“Elm”, 1994. 
7.
 
İnformator  Əliyeva  Gülzar  Əbdül  qızı,  (Bakı)  1937-ci  il 
təvəllüdlü. 
8.
 
V.M.Məmmədəliyev, Q.T.Məmmədəliyeva islamda nikah və 
ailə etikası.İlahiyyat, Humanitar elmlər seriyası, №3 2009 
9.
 
Kitabi-Dədə Qorqud. B., “Yazıçı”, 1988. 
10.
 
Çələbizadə  Ə.  Quba  –  dövrün  adət  və  qaydaları  (XIX-XX 
əsrin 20-30-cu illəri). B. 2009, 364 s. 
11.
 
Yusif  Vəzir  Çəmənzəminli.  Əsərləri  3  c  B.  “Elm",  1977, 
328s. 
12.
 
Бабаева  Р.  Материалы  для  изучения  свадебных  обрядов 
на  Абшероне  в  прошлом.  Azərbaycan  Etnoqrafik  Məc-
muəsi. 1 c. s 177-190. 

 
358 
 
13.
 
Sarabski  H.  Köhnə  Bakı.  Azərb  SSR  EA  nəşriyyatı,  1958, 
158 s. 
14.
 
Qurbani. B. “Elm”, 1990. 
15.
 
Abdullayev  B.  Azərbaycan  folklorunda  ailə-məişət  məra-
simləri  və  onların  poetik  mətnləri.  Azərbaycan  şifahi  xalq 
ədəbiyyatına dair tədqiqlər. VII c. B. “Elm”, 1987 s. 80-140. 
16.
 
Əliyev  R.  İslamda  ailə  və  nikah  münasibətləri.  B.  İrşad, 
2003, 192 s. 
17.
 
Ş.Bünyadova. Nizami və etnoqrafiya. B. “Elm”, 1992. 
18.
 
Nizami Gəncəvi. Yeddi gözəl. B. “Elm”, 1983. 
19.
 
Nəbiyev A. Azərbaycan xalq ədəbiyyatı. 1 hissə. B. “Turan” 
nəşrlər evi, 2002, 678 s.  
20.
 
Muradi M.M. İran Azərbaycanında ailə və ailə məişəti. (Təb-
riz  şəhərinin  materialları  əsasında).  t.e.n.  alimlik  dərəcəi 
almaq  üçün  təqdim  olunmuş  dissertasiyanın  avtoreferatı.  B. 
2001, 32 s. 
XINAYAXDI   MƏRASİMİ               
1.
 
Gəncəvi N. Xosrov və Şirin. B. “Elm”, 1981. 
2.
 
Рашидад-Дин.  Сборник  летописей.  т  3.  М.,  Л.  изд  АН 
СССР, 1946. 
3.
 
Vəliyev V. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı. B. ADU nəşr., 
1970.  
4.
 
Azərbaycan etnoqrafiyası 3 cilddə, 3 c. B.“Şərq-Qərb”, 2007.  
5.
 
Atakişiyeva M.İ. Qutqaşenlilərin bəzi qədim adətləri haqqında. 
Azərbaycan tarixinə dair materiallar. Muzeyin əsərləri IX c. B. 
“Elm”, 1973. 
6.
 
Bürhanəddin Q. Divan. B. “Azərnəşr”, 1988. 
7.
 
Kitabi-Dədə Qorqud. B. “Yazıçı”, 1988. 
8.
 
Məlumatçı  Mazanova  Dilbər  Oruc  qızı,  1934  təvəllüdlü  – 
Göyçə mahalının  Cil kəndi. 

 
359 
 
9.
 
Məlumatçı  Musayeva  Esmira  Ələkbər  qızı,  1949-cu  il 
təvəllüdlü (Binəqədi kənd sakini). 
10.
 
Məlumatçı Əliyeva Gülzar Əbdül qızı, 1937-ci il təvəllüdlü. 
(Bakı şəhəri). 
11.
 
Məlumatçı Bağırova Ülkər, 1987-ci il təvəllüdlü. (İsmayıllı). 
12.
 
Məlumatçı  Ələkbərova  İradə  Sabir  qızı,  1965  -ci  il 
təvəllüdlü. (Bakı şəhəri, İçərişəhər sakini). 
13.
 
Sarabski H. Köhnə Bakı. Azərb SSR EA nəşriyyatı, 1958 158 s
 
14.
 
Orhan  Çeltikci.Türk  kültüründe  «kına»  ve  Akdeniz  bölgesi 
uygulamaları.  Türkbilim.  Sonbahar  №1,  Ege  Üniversitesi 
Vilkom, 2009, s 27-37. 
15.
 
Azərbaycan  bayatıları  (red:  T.  Fərzəliyev,  İ.Abbasov).  B. 
“Elm”, 1984, 260 s. 
16.
 
Hacı Qadir Qədirzadə. Ailə və məişətlə bağlı adətlər, inamlar, 
etnogenetik  əlaqələr  (Naxçıvan  materialları  əsasında).  B. 
“Elm”, 2003, 368 s. 
17.
 
Məlumatçı  Sadıqova  Adilə  Məşədi  Abbas  qızı,  1941-ci  il 
təvəllüdlü. 
18.
 
Məlumatçı  Məmmədova  Dürdanə  Mirzə  qızı,  1955-ci  il 
təvəllüdlü. 
19.
 
Məlumatçı  Cəfərova  Firəngiz  Əbdülrəhim  qızı,  1945-ci  il 
təvəllüdlü. 
20.
 
Rəvayətli ifadələr /niyə belə deyirik/ (top. B.A.Hüseynov) B. 
“Uşaqgəncnəşr”, 1961, 212 s. 
21.
 
Hüseynbalaoğlu  B. Talışlı  M.  Lənkaran.  B.  “Maarif”,  1990, 
512 s. 
22.
 
Cabrayılova M.Ə. Toy mərasimi haqqında (Qasım İsmayılov 
rayonunun  materiallarına əsasən). ATDM VII c. B. Az. SSR 
EA, 1968, s 159-168. 
23.
 
Бабаева  Р.  Материалы  для  изучения  свадебных  обрядов 
на  Абшероне  в  прошлом.  Azərbaycan  Etnoqrafik 
Məcmuəsi. 1 c. s 177-190. 
24.
 
Çələbizadə  Ə.  Quba  –  dövrün  adət  və  qaydaları  (XIX-XX 
əsrin 20-30-cu illəri). B. 2009, 364 s. 

 
360 
 
25.
 
Nəbiyev A. Azərbaycan xalq ədəbiyyatı. 1 hissə. B. “Turan" 
nəşrlər evi, 2002, 678 s.  
26.
 
Hacıyev M. Əfqanıstan görüşləri. B.”Yazıçı”, 1989, 184 s. 
27.
 
Rahmi  Yilmaz.  Ahilikde  gelenek  ve  görenekler. 
http://www.tarihteahili.com/ 
28.
 
Azərbaycan folkloru antologiyası. 1 kitab. B. Azərb SSR EA 
nəşriyyatı, 1968, 289 s. 
29.
 
Kərkük folkloru antologiyası. B. “Azərnəşr”, 1990, 367 s. 
TOY  ADƏTLƏRİ 
1.
 
   Azərbaycan  klassik  ədəbiyyatı  kitabxanası.  20  cilldə,  3  c. 
B. “Elm”, 1984. 
2.
 
    Azərbaycan  klassik ədəbiyyatı kitabxanası. 20 cilldə, 2 c. 
(VII–XII əsrlər) B. “Elm”, 1989. 
3.
 
    Tusi X.N. Əxlaqi-Nasiri. B. “Elm”, 1989. 
4.
 
    Qəzvini  H.M.  Zeyl-e  tarix-e  qozide.  («Seçilmiş  tarixə» 
əlavə) B. Elm, 1986 
5.
 
    Bünyadova Ş. Nizami və etnoqrafiya. B. “Elm”, 1992. 
6.
 
    N.Gəncəvi. Leyli və Məcnun. B. “Elm”, 1981. 
7.
 
    N.Gəncəvi. Yeddi gözəl. B. “Elm”, 1983. 
8.
 
    N.Gəncəvi. Xosrov və Şirin. B. “Elm”, 1981. 
9.
 
    Qədirzadə  Q.  Ailə  və  məişətlə  bağlı  adətlər  inamlar, 
etnoqenetik əlaqələr. B. “Elm”, 2003. 
10.
 
Qeybullayev Q. Azərbaycanlılarda ailə və nikah. 1 hissə. B. 
“Elm”, 1994. 
11.
 
Quliyev H. Azərbaycanda ailə məişətinin bəzi məsələləri. B. 
“Elm”, 1986. 
12.
 
Quliyeva N. Azərbaycanda müasir kənd ailəsi və ailə məişəti. 
B. “Elm”, 2005. 
13.
 
Bünyadova Ş. Azərbaycanda qonaqpərvərliyi. B. “Elm”, 2005. 
14.
 
Qəhrəmanov C, Xəlilov Ş. Mustafa Zərir. Yusif və Züleyxa. 
B. “Elm”, 1991. 

 
361 
 
15.
 
Məhsəti  Gəncəvi.  Rübailər  (tərc.  N.  Rəfibəyli).  B. 
“Azərnəşr”, 1961. 
16.
 
Əfzələddin Xaqani. Seçilmiş əsərləri. B. EA nəşr, 1956. 
17.
 
Nəsimi İ. Seçilmiş əsərləri. B. “Azərnəşr”, 1973. 
18.
 
Sosiologiya. B. “Təbib”, 1994. 
19.
 
Nüşabə  Araslı.  Arif  Ərdəbili  və  onun  «Fərhadnamə» 
poeması. B. “Elm”, 1979.  
20.
 
Bahaəddin  Ögəl.  Böyük  Hun  İmperiyası.  1  kitab.  B. 
“Gənclik”, 1992. 
21.
 
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi (üç cilddə). 1 c. B. Az.SSR EA, 
1960. 
22.
 
Кулиева  Н.  Современная  сельская  семья  Азербайд-
жанцев. Б. “Элм”, 1992. 
23.
 
Əlizadə Ə., Abbasov A. Ailə. B. “Maarif”, 1989.  
24.
 
Книга  Орудж-бека  Баята  Дон  Жуана  Персидского.  Б. 
“Язычы”, 1988. 
25.
 
Füzuli. Əsərləri 6 cilddə. 2c. B. “Azərbaycan”, 1996.  
26.
 
Əliyeva  N.  Azərbaycan  Yaqut  əl-Həməvinin  əsərlərində.  B. 
“Çaşıoğlu”, 1999. 
27.
 
Venesiyalılar  Şah 1 Təhmasibin sarayında (Mikele Membre 
və  Vinçenso  Alessandri)  (tərc,  ön  söz,  giriş  və  şərhlər 
AMEA-nın müxbir üzvü Oktay Əfəndiyevindir.) B. “Təhsil”, 
2005. 
28.
 
Yusif Vəzir Çəmənzəminli. Əsərləri 3c. B. “Elm”, 1977, 328s 
29.
 
Рашидад-Дин.  Сборник  летописей.  т  3.  М.,  Л.  изд  АН 
СССР, 1946. 
30.
 
Şeyx  Mahmud  Şəbüstərinin  «Gülşəni-raz»  məsnəvisi. 
Tərcümə toplusu № 3 B. “Nurlan”, 2006, 648 s.
  
 
31.
 
Mirzə  bəy  əl  Həsən–əl  Hüseyni  Cünabidi  «Rövzət-üs-
Səfəviyyə». Tarix İnstitutunun Elmi Arxivi № 3275. 
32.
 
Cabrayılova M.Ə. Toy mərasimi haqqında (Qasım İsmayılov 
rayonunun materiallarına əsasən). ATDM VII c. B. Az. SSR 
EA, 1968, s 159-168.  

 
362 
 
33.
 
Павленко  А.П.,  Спицына  Н.Х.  Традиционная  брачная 
система  Азербайджанцев  и  долгожительство.  Долгожи-
тельство в Азербайджане. М., Наука, 1989. 
34.
 
Шарафхан  ибн  Шамсаддин  Бидлиси.  Шараф-наме.  2  т. 
(перевод. Е.И.Васильевой). Москва, Наука, 1976. 
35.
 
Əbu  Bəkr  əl-Oütbi  əl-Əhəri.  Tarix-e  Şeyx  Üveys.  B.  Elm, 
1984.  
36.
 
Paşayev  Q.  Altı  il  Dəclə  Fərat  sahillərində.  B.  “Yazıçı”, 
1987, 230 s. 
37.
 
Muradi M.M. İran Azərbaycanında ailə və ailə məişəti. (Təb-
riz  şəhərinin  materialları  əsasında).  T.e.n.  alimlik  dərəcəi 
almaq  üçün  təqdim  olunmuş  dissertasiyanın  avtoreferatı.  B. 
2001, 32 s. 
38.
 
Əliyev  R.  İslamda  ailə  və  nikah  münasibətləri.  B.  “İrşad”, 
2003, 192 s.  
39.
 
Qətran Təbrizi. Divan. B. Azərb SSR EA, 1967, 440 s. 
40.
 
Kitabi Dədə-Qorqud. B. “Yazıçı”, 1988. 
41.
 
Cavadov Q. Yazdım ki, izim qalsın. B. MBM, 2005, 428 s. 
42.
 
Azərbaycan bayatıları (redaktorları T.Fərzəliyev,İ. Abbasov). 
B. “Elm”, 1984, 260 s. 
43.
 
Həsənov Y. İbtidai-icma tarixi. B. “Azərtədrisnəşr”, 1963, 210 s 
44.
 
Moisey Kalankatuklu. Albaniya tarixi. B. “Elm”, 1993. 
 
45.
 
Abdulla  B.  Azərbaycan  mərasim  folkloru.  B.  “Qismət”, 
2005, 208 s. 
46.
 
İbn  Fədlanın  «Səfərnamə»sindən.  (tərcümə  F.Hətəmova). 
Şərq tərcümə Toplusu № 3. B. “Nurlan”, 2006. 
47.
 
Üzeyir  Hacıbəyli.  O  olmasın,  bu  olsun.  B.  “Şərq-Qərb”, 
2008, 144 s. 
48.
 
Misgin  Abdal.  (toplayanı,  tərtib  edəni,  ön  söz,  qeyd  və 
izahların müəllifi H. İsmayılovdur.) B. “Səda”, 2001, 287 s. 
49.
 
Rəvayətli ifadələr niyə belə deyirik? (top. B.A.Hüseynov) B. 
“Uşaqgəncnəşr”, 1961, 212 s. 
50.
 
Sarabski  H.  Köhnə  Bakı.  Azərb  SSR  EA  nəşriyyatı,  1958, 
158 s. 

 
363 
 
51.
 
Гаджиева  С.Ш.  Семья  и  брак  у  народов  Дагестана  в 
ХЫХ – начале ХХ в. М., “Наука”, 1985, 360с 
52.
 
Səfərli  Ə,  Yusifli  X.  Qədim  və  orta  əsrlər  Azərbaycan 
ədəbiyyatı. B. “Ozan”, 1998, 632 s. 
53.
 
Əliyev  K.,  Əliyeva  F.  Azərbaycan  antik  dövrdə  (e.ə.IV-b.e. 
III əsrləri). B. “Azərnəşr”, 1997, 120 s. 
54.
 
54. Çələbizadə Ə. Quba – dövrün adət və qaydaları (XIX-XX 
əsrin 20-30-cu illəri). B. 2009, 364 s.  
55.
 
Qul Əli. Qisseyi-Yusif. B. “Azərnəşr”, 1995, 183 s. 
56.
 
Türkiye qazetesi. İslam ilmihali. İstanbul, İhlas Matbaaçılık, 
1990, 480 s. 
57.
 
Məlumatçı Mazanova Dilbər Oruc qızı, 1934-cü il təvəllüdlü. 
Göyçə mahalının Cil kəndi. 
58.
 
İslam (qısa məlumat kitabı). B. “Azərnəşr”, 1985, 164 s. 
59.
 
Məsihi. Vərqa və Gülşa. B. “Azərnəşr”, 1977, 288 s. 
60.
 
Səlimov  T.Q.,  Abdullayev  F.F.  Qala  və  qalalılar.  B. 
“Azərbaycan”, 1992, 48 s  
61.
 
Путешественники  об  Азербайжане.  1  т.  Баку,  изд.  АН 
Азербайджанской ССР, 1961. 
62.
 
Xalqımızın  deyimləri  və  duyumları.  (top.Həkimov  M.İ.)  B. 
“Maarif”, 1986, 392 s. 
63.
 
Orta  əsr  ərəb  mənbələrində  Azərbaycan  tarixinə  aid  mate-
riallar. Qaynaqlar. B. “Nurlan”, 2005, 336 s. 
64.
 
Atalar sözü (top. Ə.Hüseynzadə). B. “Yazıçı”, 1981, 336 s. 
65.
 
Paşayev Q. Seçilmiş əsərləri 7 cilddə, 2 c. B. “Təhsil”, 2012, 
536 s. 
66.
 
Məlumatçı  Əfəndiyeva  Miyasə  Əbdüllətif  qızı,  1918-ci  il 
təvəllüdlü (Qax). 
67.
 
Suli Fəqih. Yusif və Züleyxa. B. MBM, 2008, 400 s. 
68.
 
Məlumatçı  Bünyadov  Teymur  Əmiraslan  oğlu,  1928-ci  il 
təvəllüdlü (Qazax bölgəsinin II Şıxlı kəndi).