Siyasi. İDeolojiler

Dinî Fundamentalistler, 
sosyal, moral ve kültürel yenilenmeyi getirecek araç olarak gördükleri devleti pozi­
tif olarak değerlendirirler. Dinî fundamentalist devlet, dinî otoritenin ve hikmetin siyasî manifestosu olarak kabul 
edilir.
Anarşistler liberallerin toplum sözleşmesine göre gönüllülükten doğan devlet anlayışını reddeder­
ler ve bir anlaşma yerine bireylerin doğduklarında politik otoritenin emrine girdiklerini savunurlar. 
Rusya doğumlu Amerikalı anarşist Emma Goldman’a (1869-1940) göre, devleti “ kulüp, silâh, ke­
lepçe ve hapishane” sembolize eder. Devlet bireyleri mülkiyet haklarından, özgürlüklerinden hatta 
cezalarla hayatlarından mahrum edebilir. Devlet aynı zamanda sömürücüdür, kanunları uygulayarak 
cezalandırma tehdidiyle bireyleri vergi sistemleri yoluyla soyar. Anarşistlere göre devlet zenginlerle 
ve imtiyazlılarla birlikte hareket ederek zayıfları ve yoksulları baskı altına alır. Sonuç olarak devlet 
yıkıcıdır. Amerikalı anarşist Randolph Bournee göre, “savaş devletin kalbidir.” Bir devletin diğer 
devletlerin zararına olan bölgesel genişlemesi, yağmalaması veya ulusal zaferi için yapılan savaşlarda 
bireylerin savaşmaları, ölmeleri ve öldürmeleri gerekir.
Bu eleştiri insan doğasının anarşist değerlendirmesi üzerine temellenir. Anarşistler insan p o ­
tansiyeli konusunda hayli iyimser olsalar da ekonomik eşitlik ve politik otoritenin yozlaştırıcılığı

---

noktasında bir hayli kötümserdirler. İnsanlar yaşadıkları politik ve sosyal koşullara göre iyi veya kötü 
olabilirler. Başka türlü sempatik, işbirlikçi ve sosyal kabul görenler, güçle, imtiyazla veya zenginlikle 
diğerlerinin üzerinde yükseltildiklerinde, neredeyse baskıcı tiranlar hâline gelirler. Başka bir deyiş­
le gücün/iktidarın mutlak yozlaşmayı getireceğini vurgulamak için anarşistler liberallerin uyarısını 
kullanırlar: “İktidar yozlaşmaya meyillidir, mutlak iktidar mutlaka yozlaşır.” (Lord Acton) Zorba ve 
baskıcı hükümranlığın deposu olarak devlet, kötülüğün yoğunlaştırılmış formundan başka bir şey 
değildir. Anarşist devlet teorisi de eleştiriyi hak etmektedir. İnsan doğası ile ilgili teorinin kavramları 
bir tarafa, politik ve sosyal çevrelerinin bireyleri yozlaştırmasından kaynaklanan devlet baskısı varsa­
yımı, politik otoritenin ilk olarak nasıl ortaya çıktığı sorusunu cevaplamakta yetersizdir.