Siyasi. İDeolojiler

İDEOLOJİ O LA R A K K Ü R E SE L L E ŞM E
Siyasî ideolojiye bir tehdit oluşturan bir konu da küreselleşme sürecidir. Küreselleşme, özellikle 
sosyalizm, milliyetçilik ve dinî fundamentalizm gibi birçok ideolojik gelenek üzerinde etki yarat­
mıştır, ancak bir bütün olarak ideoloji üzerinde de çok etkili olmuştur. Küreselleşmenin önemli 
yanlarından biri, insanlar arasındaki “ bölge ötesi” ilişkilerin artmasıdır: Geleneksel sınırları umur­

---

samayan karmaşık birbirine bağlı bir ağ ortaya çıktıkça fiziksel coğrafya daha da geçersiz hâle geli­
yor. Bu, ekonomik etkinlik ve ticaretle ilgili yeni uluslararası kalıplarda ve de örneğin “siber-uzay” 
olgusunu yaratan bilgi ve iletişim teknolojilerinin yeni şekillerinin arifesinde görülür. Sınırlı ki­
şisel, sosyal ve çalışma ilişkileriyle ayırt edilen coğrafî bakımdan birbirinden uzak topluluklarda 
yaşamaktan çok, bizden çok uzakta verilen kararlar ve gerçekleşen olaylar ile şekillenen küresel 
bir dünyada kendimizi buluyoruz. Böyle gelişmeler ideoloji için temel sorunları gündeme getirir. 
Daha da önemlisi, küresel birbirine bağlılık; risk, belirsizlik ve istikrarsızlığa doğru bir eğilimi güç­
lendirmiştir; bir zamanki sağlam gerçekler “uçup gitmektedir.” Bu açıdan ideolojinin, daha önceki 
ve daha basit zamanlara, yani tanımlanabilen sorunlara tutarlı çözümler getirmenin mümkün oldu­
ğu zamana ait olduğu düşünülebilir.
Yine de küreselleşmeyi ideolojik açıdan tarafsız görmek zordur. Küreselleşmenin iki alter­
natif versiyonu vardır. Birincisi, yani neo-liberal küreselleşme, piyasa temelli ekonom ik yapı ve 
değerlerle ilgilidir. Bu açıdan küreselleşmenin özü, küresel kapitalist bir ekonomi oluşturmaktır; 
bu yapı, uluslararası şirketlerin çıkarları ile ilgilenir ve devletin gücünü, özellikle de sosyal yapıyı 
şekillendirme yetkinliğini azaltır. Böylece küreselleşme, liberal kapitalizmin nihaî zaferi anlamın­
da, “tarihin sonu’ nun gerçekleştirildiği bir mekanizmadır. Küreselleşmenin ikinci versiyonu, bir 
devlet güvenliği versiyonudur. Söz konusu versiyon, küresel terörizm (bkz. s. 290) ve genelde 
Batılı güçlerin, özellikle de A B D ’nin, ona verdiği cevabın bir ürünüdür. “Terörle mücadele” denilen 
savaş “sınırı olmayan bir savaştır”, çünkü düşmanı uluslararası örgütler aracılığıyla çalışan devlet 
altı aktörlerdir. Devlet güvenliğinin küreselleşmesi, liberal-demokratik değerlerin ve İnsanî ideal­
lerin savunulması ve de dünyanın tek süper gücü olan ABD’nin küresel hegemonya kurma çabası 
olarak görülmüştür.
Ancak ister küreselleşme veya post-modernizm ister tarihin veya ideolojinin sonu olsun, bun­
ların her birinin ideolojide eleştirdiği şey, genellikle, bizatihi ideolojik bir özelliğe sahiptir. Her 
bir tez, rakiplerinden üstün siyasî fikir ve değerler dizisini şekillendirmeye ve kendi nihaî zaferini 
öngörmeye çalışır. Tarihin yetkisi, ister sosyal reformizm, liberal demokrasi, müzakereci demokrasi 
ister küresel kapitalizm olsun tek bir ideoloji veya inancı geçerli kılmaktır ve bütün diğer siyasî 
inançları gözden düşürmektir. İdeolojinin nihaî ölümünü müjdelemek yerine bu tür iddialar, daha 
çok, ideolojik tartışmaların hâlen canlı ve ideolojinin devam eden ve bitmeyen bir süreç olduğunu 
göstermektedir.