Skipulagt íþróttastarf, áfengisneysla og reykingar meðal unglinga

Úrvinnsla  gagna  
Dreifing  allra  breyta  verður  skoðuð  og  settar  eru  fram  krosstöflur  bæði  fyrir  tengsl  
íþróttaiðkunar   við   áfengisneyslu   og   reykingar   og   tengsl   íþróttaiðkunar   við  
áfengisneyslu  og  reykingar  vina.  Í  krosstöflunum  eru  í  fyrsta  lagi  sýnd  tengslin  milli  
þess  hversu  oft  unglingar  stunda  íþróttir  og  þess  hvort  þeir  hafi  orðið  drukknir  eða  
prófað   að   reykja   sígarettur.   Í   öðru   lagi   eru   sýnd   tengslin   á   milli   þess   hversu   oft  
unglingar  stunda  íþróttir  og  þess  hversu  marga  vini  þeir  eiga  sem  drekka  áfengi  eða  
reykja  sígarettur.  Kí-­‐kvaðrat  marktektarpróf  (e.  Chi-­‐square  test)  verður  notað  til  að  
kanna  hvort  ofangreind  tengsl  séu  marktæk.    
Til  þess  að  meta  sem  allra  best  áhrif  íþróttaiðkunar,  áfengisneyslu  vina,  reykingar  
vina,  kyns  og  aldurs  á  bæði  áfengisneyslu  og  reykingar  meðal  unglinga  verður  gerð  
tvíkosta  aðhvarfsgreining  (e.  Logistic  Regression).  Tvíkosta  aðhvarfsgreining  er  gerð  
þegar   háða   breytan   í   greiningunni   er   tvígild   breyta   eða   með   öðrum   orðum   breyta  
með  tvo  flokka,  breytan  er  þá  kóðuð  sem  tvíkosta  breyta  þar  sem  einn  flokkurinn  fær  
gildið  núll  og  hinn  gildið  einn.  Tvíkosta  aðhvarfsgreining  snýst  um  að  kanna  líkurnar  á  
því   að   ákveðinn   einstaklingur   lendi   í   hópnum   sem   hefur   gildið   einn   (Field,   2009).   Í  
þessu   tilviki   eru   kannaðar   líkurnar   á   því   að   unglingur   með   ákveðin   gildi   á  
frumbreytunum  hafi  orðið  drukkinn  um  ævina  eða  hafi  reykt  sígrettur  um  ævina.    
Í   tvíkosta   aðhvarfsgreiningu   er   ekki   hægt   að   nota   jöfnu   bestu   línu   til   þess   að  
reikna   forspárgildi   fyrir   einstaklinga.   Þess   í   stað   verða   reiknuð   forspárlíkindi   (e.  
Predicted  probabilities)  fyrir  líkurnar  á  því  að  unglingar  hafi  orðið  drukknir  eða  reykt  
sígarettur  og  bornir  verða  saman  ólíkir  hópar  eftir  gildi  á  frumbreytunum,  til  dæmis  
þeir  sem  æfa  íþróttir  miðað  við  þá  sem  æfa  ekki  íþróttir,  strákar  miðað  við  stelpur  og  
svo   framvegis.   Forspárlíkindi   eru   reiknuð   út   frá   Logit   stuðlum   úr   tvíkosta  
aðhvarfsgreiningunni.  Formúluna  fyrir  útreikning  forspárlíkinda  má  sjá  á  mynd  þrjú.  
 
1
1 + exp −  (??????1 + ??????2 + ??????3 … . )
 
 
Mynd  3.  Formúla  fyrir  forspárlíkindi.  
 

   
 
56  
Að   lokum   verður   gerð   enn   ítarlegri   greining   á   áhrifum   íþróttaiðkunar   og  
áfengisneyslu  og  reykinga  vina  á  áfengisneyslu  og  reykingar  hjá  unglingum.  Samspilið  
á   milli   íþróttaiðkunar   og   áfengisneyslu   og   reykinga   vina   verður   greint   með   því   að  
skoða  samvirkni.  Með  samvirkni  er  átt  við  að  sambandið  á  milli  tveggja  breyta  sé  háð  
annarri  utanaðkomandi  breytu  (Cohen,  Cohen,  West  og  Aiken,  2003).  
Samvirknin  rannsakar  hvort  áhrif  áfengisneyslu  og  reykinga  vina  á  áfengisneyslu  
og  reykingar  unglinga  sé  öðruvísi  eftir  því  hvort  unglingarnir  séu  í  íþróttum  eða  ekki.  
Gerð  verður  línuleg  aðhvarfsgreining  þar  sem  samvirknin  er  rannsökuð.  Samvirkni  er  
skoðuð  með  því  að  búa  til  margfeldis  stuðla  fyrir  þær  frumbreytur  sem  á  að  athuga  
hvort  sé  samspil  á  milli  (Cohen  o.fl.,  2003).  Í  þessu  tilfelli  verða  því  gerðar  tvær  nýjar  
breytur,  margfeldisstuðullinn  af  íþróttaiðkun  og  áfengisneyslu  vina  og  af  íþróttaiðkun  
og  reykingum  vina.    Einnig  verða  birtar  myndir  sem  sýna  ólíkar  aðhvarfslínur  eftir  því  
hvort  unglingarnir  æfi  aldrei  íþróttir,  æfi  einu  sinni  til  þrisvar  í  viku  eða  æfi  fjórum  
sinnum  í  viku  eða  oftar.      
Ungt  fólk  2012  -­‐  Hverfagögn  
Mælingar  
Í   þessum   hluta   er   einnig   unnið   með   gögnin   Ungt   fólk   2012   sem   eru   gögn   fyrir  
nemendur   í   8.   til   10.   bekk   í   grunnskóla.   Þrátt   fyrir   að   gögnin   séu   ekki   rekjanleg   til  
einstaklinga  eru  gögnin  flokkuð  eftir  grunnskólum.  Til  þess  að  skoða  kenninguna  um  
félagsleg   tengsl   innan   íþróttafélaga   var   ákveðið   að   notast   við   gögn   um   skólahverfi  
þar   sem   hver   grunnskóli   er   eitt   skólahverfi.   Til   þess   að   geta   greint   gögnin   á  
skólahverfa  stigi  þá  þarf  að  leggja  saman  svör  unglinganna  innan  hvers  skólahverfis  
og  fá  eina  tölu  eða  eitt  gildi  sem  er  þá  gildi  þess  skólahverfis.  Skólahverfin  sem  eru  
með   í   greiningunni   eru   111   talsins   en   allir   skólar   með   færri   en   20   nemendur   í  
unglingadeild  voru  sigtaðir  frá.  Þetta  er  gert  til  að  auka  réttmæti  gagnanna  þar  sem  
mjög  litlir  skólar  með  fáa  nemendur  gætu  skekkt  niðurstöðuna.      
Skólahverfagögn  voru  reiknuð  saman  í  tölfræðiforritinu  SPSS  með  þyrpingarskipun  
(e.  Aggregate)  og  fengnar  voru  fram  þrjár  nýjar  breytur.  Þessar  breytur  voru  hlutfall  
íþróttaiðkunar   í   hverfi,   hlutfall   áfengisneyslu   í   hverfi   og   hlutfall   reykinga   í   hverfi.  
Hlutfall  íþróttaiðkunar  segir  til  um  hversu  mörg  prósent  unglinga  í  hverju  skólahverfi  
æfir   íþróttir   með   íþróttafélagi.   Hér   að   ofan   var   íþróttaiðkun   þrískipt   en   hér   verður  

   
 
57  
unnið   með   hana   þannig   að   allir   sem   æfa   íþróttir   með   íþróttafélagi   einu   sinni   eða  
oftar   teljast   með   í   hlutfalli   þeirra   sem   æfa   íþróttir   í   skólahverfinu.   Hlutfall  
íþróttaiðkunar   í   skólahverfunum   var   mjög   breytilegt   á   milli   skólahverfa,   lægsta  
hlutfallið  var  34,8%  og  hæsta  hlutfallið  var  80%.    
Breyturnar   hlutfall   áfengisneyslu   og   hlutfall   reykinga   eru   í   samræmi   við   það  
hvernig  þær  voru  kóðaðar  upphaflega.  Hlutfall  áfengisneyslu  segir  til  um  hversu  hátt  
hlutfall  unglinga  í  hverfi  hafa  orðið  drukkin  um  ævina  og  hlutfall  reykinga  segir  til  um  
hversu   hátt   hlutfall   unglinga   í   hverfi   hafa   reykt   sígarettur   um   ævina.      Hlutföll  
áfengisneyslu   og   reykinga   voru   frekar   deifð   eftir   skólahverfum   en   lægsta   hlutfall  
áfengisneyslu  var  2%  og  hæsta  hlutfallið  37,5%.  Lægsta  hlutfall  reykinga  var  0%  og  
það  hæsta  var  35%.    
Öllum   breytunum   var   síðan   skipt   upp   í   þrjá   flokka   til   einföldunar   á   frekari  
greiningu.  Íþróttaiðkun  í  hverfi  var  flokkuð  í  þrjá  flokka,  lágt  hlutfall  sem  náði  frá  34%  
til  50%,  miðlungs  hlutfall  sem  náði  frá  50,1%  til  65%  og  hátt  hlutfall  sem  var  hærra  en  
65%.      Áfengisneysla   og   reykingar   í   hverfi   voru   einnig   flokkaðar   í   þrjá   flokka,   lágt  
hlutfall  sem  náði  frá  0%  til  10%,  miðlungs  hlutfall  sem  náði  frá  10,1%  til  20%  og  hátt  
hlutfall   sem   var   allt   yfir   20%.   Í   töflu   þrjú   má   sjá   tíðnitöflu   fyrir   þessar   þrjár  
skólahverfabreytur  eftir  að  þær  hafa  verið  flokkaðar  í  þrjá  flokka  og  sést  þar  hversu  
mörg  skólahverfi  tilheyra  hvaða  flokki.    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   
 
58  
Tafla  3.  Tíðnitafla  fyrir  hlutfall  íþróttaiðkunar,  áfengisneyslu  og  reykinga  í  skólahverfi  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Úrvinnsla  gagna  
Í  upphafi  er  skoðuð  Pearsons’r  fylgni  á  milli  allra  breytanna  en  þá  er  unnið  með  þær  
óflokkaðar.   Pearsons’r   fylgni   er   fylgnistuðull   sem   reiknar   fylgni   á   milli   tveggja  
jafnbilahlutfallsbreyta   sem   eru   gjarnan   kallaðar   magnbreytur   þar   sem   gildin   á  
breytunni   eru   raunverulegar   tölur   en   ekki   flokkar.   Þegar   fylgni   er   skoðuð   þarf   að  
huga  að  tveimur  atriðum,  styrkleika  sambandsins  og  stefnu  þess.  Pearsons’r  fylgni  er  
á  bilinu  mínus  einn  til  plús  einn  þar  sem  fylgni  nálægt  núlli  þýðir  að  engin  fylgni  sé  á  
milli  breytanna  en  fylgni  í  mínus  táknar  neikvætt  samband  á  milli  breytanna  en  fylgni  
 
Hlutfall  íþróttaiðkunar  
 
Fjöldi  
Prósenta  
Lágt  hlutfall  
14  
12.6%  
Miðlungs  hlutfall  
50  
45.1%  
Hátt  hlutfall  
47  
42.3%  
Samtals  
111  
100.0%  
 
 
 
 
Hlutfall  áfengisneyslu  
 
Fjöldi  
Prósenta  
Lágt  hlutfall  
47  
42.30%  
Miðlungs  hlutfall  
50  
45.10%  
Hátt  hlutfall  
14  
12.60%  
Samtals  
111  
100%  
 
 
 
 
Hlutfall  reykinga  
 
Fjöldi  
Prósenta  
Lágt  hlutfall  
30  
27.0%  
Miðlungs  hlutfall  
57  
51.4%  
Hátt  hlutfall  
24  
21.6%  
Samtals  
111  
100%  

   
 
59  
í  plús  táknar  jákvætt  samband  á  milli  þeirra  (Field,  2009).  Pearsons’r  stuðull  á  bilinu  0  
til   0,30   telst   vera   veikt   samband,   stuðull   á   bilinu   0,31   til   0,60   telst   vera   miðlungs  
samband  og  stuðull  sem  er  hærri  en  0,60  er  sterkt  samband  (Healey,  2009).    
Dreifing   skólahverfabreytanna   hlutfall   íþróttaiðkunar,   hlutfall   áfengisneyslu   og  
hlutfall   reykinga   verða   skoðaðar   og   settar   verða   fram   krosstöflur   fyrir   tengsl  
íþróttaiðkunar  við  áfengisneyslu  og  reykingar.  Í  krosstöflunum  verða  sýnd  tengslin  á  
milli   þess   hvort   hverfi   sem   eru   með   hátt,   miðlungs   eða   lágt   hlutfall   íþróttaiðkunar  
séu   líklegri   til   þess   að   hafa   hátt,   miðlungs   eða   lágt   hlutfall   áfengisneyslu   eða  
reykinga.  Kí-­‐kvaðrat  próf  verður  notað  til  að  kanna  hvort  það  sé  marktækt  samband  í  
fyrsta   lagi   milli   hlutfalls   íþróttaiðkunar   og   hlutfalls   áfengisneyslu   í   skólahverfi   og   í  
öðru  lagi  á  milli  hlutfalls  íþróttaiðkunar  og  hlutfalls  reykinga  í  skólahverfi.  
Að   lokum   verða   skoðaðir   hvor   í   sínu   lagi   þeir   sem   æfa   íþróttir   og   þeir   sem   æfa  
ekki   íþróttir.   Rannsakað   verður   hvort   sambandið   á   milli   íþróttaiðkunar   í   hverfi   og  
áfengisneyslu  og  reykinga  unglinga  eigi  sér  aðeins  stað  meðal  þeirra  sem  æfa  íþróttir  
eða   hvort   sambandið   sé   einnig   til   staðar   meðal   þeirra   sem   æfa   ekki   íþróttir.   Sem  
dæmi  þá  verða  bornir  saman  unglingar  sem  æfa  íþróttir  og  búa  í  hverfi  sem  hefur  
hátt  íþróttahlutfall  og  þá  unglinga  sem  æfa  ekki  íþróttir  en  búa  í  sama  hverfi.  Í  þeim  
hverfum  þar  sem  hátt  hlutfall  unglinga  stundar  íþróttir  þá  ætti  að  myndast  ákveðinn  
félagsauður   eða   íþróttamenning   þar   sem   jákvæð   viðhorf   til   íþrótta   eru   ríkjandi   og  
jafnframt   neikvætt   viðhorf   til   áfengisneyslu   og   reykinga.   Með   því   að   skoða  
sérstaklega  þá  unglinga  sem  eru  ekki  í  íþróttum  og  bera  saman  þá  sem  tilheyra  hverfi  
með  lágt  hlutfall  íþróttaiðkunar  miðað  við  hátt  hlutfall  er  athugað  hvort  sambandið  
sé   einungis   tilkomið   vegna   íþróttanna   sem   einstaklingarnir   stunda   eða   hvort   það  
myndist  ákveðin  félagsleg  viðmið  og  gildi  í  samfélagi  unglinga  þar  sem  margir  stunda  
íþróttir.    
Ungt  fólk  2013  –  Samanburður  
Mælingar  
Síðasti   hluti   rannsóknarinnar   er   samanburðarrannsókn   þar   sem   einum   árgangi   er  
fylgt  eftir  og  skoðaður  á  tveimur  tímapunktum.  Árgangurinn  sem  varð  fyrir  valinu  er  
árgangur   unglinga   sem   fæddir   eru   árið   1996.   Fyrri   tímapunkturinn   þar   sem  
unglingarnir   eru   skoðaðir   er   vorið   2012   þegar   þeir   eru   að   ljúka   10.   bekk,   þær  

   
 
60  
upplýsingar  eru  fengnar  úr  Ungt  fólk  2012  gögnunum  sem  fjallað  hefur  verið  um  hér  
að  ofan.  Seinni  tímapunkturinn  þar  sem  unglingarnir  eru  skoðaðir  aftur  er  í  október  
2013  en  þá  hafa  unglingarnir  lokið  sínu  fyrsta  ári  í  framhaldsskóla  og  rétt  byrjaðir  á  
því  öðru.    
Þær  breytur  sem  notaðar  eru  í  þessum  hluta  eru  sömu  breytur  og  voru  skoðaðar  
ítarlega   hjá   unglingum   í   8.   til   10.bekk   vorið   2012,   eða   íþróttaiðkun,   áfengisneysla,  
reykingar,   áfengisneysla   vina   og   reykingar   vina.   Flestar   breyturnar   eru   mældar   á  
sama  hátt  og  áður.  
Íþróttaiðkun  með  íþróttafélagi  er  mæld  eins  í  báðum  tímapunktum,  en  nemendur  
eru  spurði  hversu  oft  þeir  stunda  íþróttir  með  íþróttafélagi.  Svarmöguleikarnir  voru,  
nær  aldrei,  einu  sinni  í  viku,  tvisvar  í  viku,  þrisvar  í  viku,  fjórum  til  sex  sinnum  í  viku  og  
svo   til   á   hverjum   degi.   Líkt   og   gert   var   áður   voru   svarmöguleikarnir   kóðaðir   í   þrjá  
hópa  og  breytan  hefur  þar  með  þrjá  flokka,  þá  sem  æfa  aldrei  íþróttir,  þá  sem  æfa  
íþróttir  einu  sinni  til  þrisvar  í  viku  og  þá  sem  æfa  íþróttir  fjórum  sinnum  í  viku  eða  
oftar.    
Til   að   fá   enn   betri   dýpt   í   upplýsingarnar   um   áfengisneyslu   og   reykingar  
unglinganna  er  þeim  breytum  skipt  upp  í  fjóra  flokka  í  stað  tveggja  eins  og  áður.  Það  
er  gert  til  að  greina  enn  betur  á  milli  þess  hverjir  eru  að  drekka  eða  reykja  sjaldan  
eða  hafa  ef  til  vill  kannski  bara  prófað  einu  sinni  og  þess  hverjir  eru  að  drekka  eða  
reykja  í  einhverju  magni.  Áfengisneysla  er  mæld  með  því  að  nota  spurninguna  hve  
oft  hefur  þú  orðið  drukkin/n  um  ævina  og  svarmöguleikarnir  við  spurningunni  voru,  
aldrei,   1-­‐2   sinnum,   3-­‐5   sinnum,   6-­‐9   sinnum,   10-­‐19   sinnum,   20-­‐30   sinnum   og   40  
sinnum   eða   oftar.   Áfengisneysla   verður   flokkuð   í   fjóra   flokka,   þeir   sem   hafa   aldrei  
orðið   drukknir,   þeir   sem   hafa   orðið   drukknir   1-­‐5   sinnum,   þeir   sem   hafa   orðið  
drukknir  6-­‐19  sinnum  og  þeir  sem  hafa  orðið  drukknir  20  sinnum  eða  oftar.  Reykingar  
eru  mældar  alveg  eins,  spurningin  er  hve  oft  hefur  þú  reykt  sígarettur  um  ævina  og  
svarmöguleikarnir  við  spurningunni  voru,  aldrei,  1-­‐2  sinnum,  3-­‐5  sinnum,  6-­‐9  sinnum,  
10-­‐19  sinnum,  20-­‐30  sinnum  og  40  sinnum  eða  oftar.  Reykingar  eru  flokkaðar  í  fjóra  
flokka,  þá  sem  hafa  aldrei  reykt,  þá  sem  hafa  reykt  1-­‐5  sinnum,  þá  sem  hafa  reykt  6-­‐
19  sinnum  og  þá  sem  hafa  reykt  20  sinnum  eða  oftar.    
Áfengisneysla   og   reykingar   vina   eru   mældar   eins   á   báðum   tímapunktum.  
Spurningarnar  eru  hversu  margir  af  vinum  þínum  telur  þú  að  drekki  áfengi  og  hversu  

   
 
61  
margir  af  vinum  þínum  telur  þú  að  reyki  sígarettur.  Breyturnar  eru  báðar  kóðaðar  í  
þrjá  flokka,  þá  sem  eiga  enga  vini,  þá  sem  eiga  fá  eða  nokkra  vini  og  þá  sem  segjast  
eiga  marga  eða  að  nær  allir  vinir  þeirra  drekki  áfengi  eða  reyki  sígarettur.      
Úrvinnsla  gagna  
Þróun  íþróttaiðkunar,  áfengisneyslu,  reykinga  ásamt  áfengisneyslu  og  reykinga  vina  
er  skoðuð  með  einföldum  stöplaritum  sem  sýna  muninn  á  gildum  unglinganna  árið  
2012  og  2013.  Gerður  er  samanburður  á  tíðni  ofangreindra  breyta  og  skoðað  hvernig  
tíðnin  var  2012  og  hvernig  þróunin  hefur  orðið  til  2013.  Sem  dæmi  má  nefna  að  sýnd  
eru   hlutföll   þeirra   sem   stunduðu   íþróttir   árið   2012   og   þeirra   sem   stunduðu   ennþá  
íþróttir  2013.    
Að   miklu   leytinu   til   eiga   þetta   að   vera   sömu   unglingarnir   sem   svara   báðum  
könnunum.   Árið   2012   voru   3670   nemendur   í   10.bekk,   fæddir   1996,   sem   svöruðu  
könnuninni   en   árið   2013   voru   það   2698   nemendur   fæddir   árið   1996   sem   svöruðu  
könnuninni.  Því  er  ljóst  að  eitthvað  brottfall  hefur  orðið  sem  líklega  er  tilkomið  vegna  
tveggja  ástæðna,  í  fyrsta  lagi  var  svarhlutfall  lægra  í  framhaldsskólakönnuninni  ásamt  
því   að   ekki   allir   sem   voru   í   10.bekk   2012   fóru   í   framhaldsskóla.   Engu   að   síður   eru  
þetta   að   megninu   til   sömu   unglingarnir   og   gefa   niðurstöðurnar   því   skýra   mynd   af  
þróun  mála  hjá  þessum  árgangi  á  þessu  eina  og  hálfa  ári  sem  líður  á  milli  kannana.    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   
 
62  
Niðurstöður  
Lýsandi  niðurstöður  
Í   töflu   fjögur   má   sjá   lýsandi   tölfræði   fyrir   allar   þær   breytur   sem   notaðar   eru   í  
rannsókninni.  Taflan  sýnir  gild  svör,  meðaltal,  staðalfrávik,  lægsta  gildi  og  hæsta  gildi  
fyrir   hverja   breytu.   Búið   er   að   kóða   allar   breyturnar   sem   tvíkostabreytur.   Tvíkosta  
breytur   eru   breytur   þar   sem   þátttakendur   eru   flokkaðir   í   tvo   hópa   og   fær   einn  
hópurinn  gildið  núll  og  hinn  hópurinn  gildið  einn.  
 
Tafla  4.  Lýsandi  niðurstöður  fyrir  allar  breytur.  
 
 
Meðaltöl  fyrir  tvíkosta  breytur  eru  ekki  túlkuð  eins  og  venja  ber  til  heldur  segja  
meðaltölin  til  um  hlutfall  þeirra  sem  er  í  hópnum  sem  hefur  gildið  einn  (Gujarati  og  
Porter,   2003).   Sem   dæmi   má   nefna   að   23%   unglinganna   æfir   íþróttir   með  
íþróttafélagi  einu  sinni  til  þrisvar  í  viku  og  40%  unglinganna  æfir  fjórum  sinnum  í  viku  
eða   oftar.   Einnig   má   sjá   að   kynjahlutfallið   er   hnífjafnt   eða   50%   stelpur   og   50%  
strákar.   Staðalfrávik   fyrir   tvíkosta   breytur   veita   afar   litlar   viðbótar   upplýsingar   um  
dreifingu   breytanna   þar   sem   þetta   eru   eingöngu   breytur   með   tvo   flokka   og  
Breytur  
Gild  
svör   Meðaltal   Staðalfrávik  
Lægsta  
gildi  
Hæsta  
gildi  
Íþróttaiðkun  með  íþróttafélagi  1-­‐3  í  viku  
10488  
0.23  
0.42  
0  
1  
Íþróttaiðkun  með  íþróttafélagi  4  í  viku  eða  oftar  
10488  
0.40  
0.49  
0  
1  
Kyn  -­‐  Stelpur  
10820  
0.50  
0.50  
0  
1  
Bekkur  -­‐  9.  bekkur  
10888  
0.33  
0.47  
0  
1  
Bekkur  -­‐  10.  bekkur  
10888  
0.34  
0.47  
0  
1  
Reykingar  -­‐  Hefur  reykt  sígarettur  
10670  
0.14  
0.35  
0  
1  
Áfengisneysla  -­‐  Hefur  orðið  drukkin/n  
10666  
0.12  
0.32  
0  
1  
Áfengisneysla  vina  -­‐  Fáir/Nokkrir  vinir  drekka  áfengi  
10594  
0.38  
0.49  
0  
1  
Áfengisneysla  vina  -­‐  Flestir/Allir  vinir  drekka  áfengi  
10594  
0.05  
0.22  
0  
1  
Reykingar  vina  -­‐  Fáir/Nokkrir  vinir  reykja  sígarettur  
10604  
0.29  
0.45  
0  
1  
Reykingar  vina  -­‐  Flestir/Allir  vinir  reykja  sígarettur  
10604  
0.03  
0.15  
0  
1  

   
 
63  
hlutfallsleg   dreifing   í   hópana   fæst   með   því   að   vita   meðaltalið   (Gujarati   og   Porter,  
2003).    
Í  töflu  fimm  má  sjá  tengslin  á  milli  áfengisneyslu  og  reykinga  unglinganna  og  þess  
hvort   þeir   stundi   íþróttir   með   íþróttafélagi   eða   ekki   og   þá   hversu   oft   þeir   stunda  
íþróttir.  Áfengisneysla  og  reykingar  eru  flokkuð  eftir  því  hvort  unglingarnir  hafi  orðið  
drukknir   um   ævina   og   hvort   þeir   hafi   einhverntíman   reykt   sígarettur   um   ævina.  
Breyturnar   hafa   verið   kóðaðar   sem   tvíkosta   breytur   þar   sem   svör   unglinganna   eru  
sett  í  tvo  flokka.  Þá  sem  aldrei  hafa  orðið  drukknir  eða  reykt  og  þá  sem  hafa  gert  það  
í  eitt  eða  fleiri  skipti.    
 
Tafla   5.   Krosstafla   fyrir   tengsl   áfengisneyslu   og   reykinga   við   íþróttaiðkun   með  
íþróttafélagi.  
 
Stundar  íþróttir  með  íþróttafélagi  
 
Aldrei  
1-­‐3  sinnum  í  viku   4  sinnum  í  viku  eða  oftar  
Áfengisneysla  
 
 
 
Hefur  aldrei  orðið  drukkin/n  
3182  (82.4%)  
2142  (89.8%)  
3885  (93.2%)  
Hefur  orðið  drukkin/n  1  sinni  eða  oftar  
678  (17.6%)  
244  (10.2%)  
283  (6.8%)  
Samtals  
3860  (100%)  
2386  (100%)  
4168  (100%)  
 
 
 
 
Reykingar  
 
 
 
Hefur  aldrei  reykt  
3032  (78.7%)  
2061  (86.5%)  
3859  (92.5%)  
Hefur  reykt  1  sinni  eða  oftar  
820  (21.3%)  
321  (13.5%)  
315  (7.5%)  
Samtals  
3852  (100%)  
2382  (100%)  
4174  (100%)  
 
 
Þegar  hlutföll  áfengisneyslu  og  reykinga  eru  skoðuð  eftir  því  hvort  unglingar  stunda  
íþróttir  með  íþróttafélagi  eða  ekki  kemur  greinilega  í  ljós  að  undantekningarlaust  er  
mun  lægra  hlutfall  sem  stundar  íþróttir  með  íþróttafélagi  sem  hafa  neytt  áfengis  eða  
reykt  sígarettur  í  samanburði  við  þá  sem  ekki  stunda  íþróttir  með  íþróttafélagi.  Með  
öðrum   orðum   þá   má   sjá   að   hlutfallslega   færri   unglingar   sem   stunda   íþróttir   hafa  
neytt  áfengis  eða  reykt  sígarettur  heldur  en  þeir  unglingar  sem  stunda  ekki  íþróttir.  
Einnig   sést   greinilegur   stigsmunur   á   milli   þeirra   unglinga   sem   stunda   íþróttir   einu  
sinni  til  þrisvar  í  viku  og  þeirra  sem  stunda  íþróttir  fjórum  sinnum  í  viku  eða  oftar.  

   
 
64  
Þeir  sem  stunda  íþróttir  einu  sinni  til  þrisvar  í  viku  hafa  hærra  hlutfall  af  þeim  sem  
hafa   aldrei   orðið   drukkin   eða   reykt   sígarettur   í   samanburði   við   þá   sem   æfa   aldrei  
íþróttir.  Þeir  sem  stunda  íþróttir  fjórum  sinnum  í  viku  eða  oftar  hafa  síðan  enn  hærra  
hlutfall  af  þeim  sem  aldrei  hafa  drukkið  heldur  en  þeir  sem  æfa  einu  sinni  til  þrisvar  
sinnum  í  viku.  
Sem  dæmi  má  nefna  að  7,5%  unglinga  sem  æfa  íþróttir  fjórum  sinnum  í  viku  eða  
oftar  hafa  einhverntíman  orðið  drukkin  í  samanburði  við  10,2%  þeirra  sem  æfa  einu  
sinni  til  þrisvar  og  17,6%  unglinga  sem  ekki  eru  í  íþróttum.  Sömu  sögu  er  að  segja  um  
reykingar,   af   þeim   sem   æfa   ekki   íþróttir   eru   21,3%   sem   hafa   prófað   að   reykja  
sígarettur.  Þeir  sem  æfa  íþróttir  hafa  mun  lægra  hlutfall  sem  hefur  prófað  að  reykja,  
hjá  þeim  sem  æfa  einu  sinni  til  þrisvar  eru  13,5%  sem  hafa  prófað  að  reykja  og  hjá  
þeim  sem  æfa  fjórum  sinnum  eða  oftar  eru  aðeins  7,5%  sem  hafa  prófað  að  reykja.  
Þessi   munur   sem   hér   hefur   verið   greint   frá   er   marktækur   munur   miðað   við  
niðurstöður  Kí-­‐kvaðrat  prófsins.  Með  öðrum  orðum  er  marktækur  munur  á  því  hvort  
unglingar   neyti   áfengis   eða   noti   tóbak   eftir   því   hvort   þeir   stundi   íþróttir   með  
íþróttafélagi  eða  ekki.  Þeir  sem  stunda  íþróttir  með  íþróttafélagi  neyta  síður  áfengis  
og  reykja  síður  sígarettur  heldur  en  þeir  sem  ekki  stunda  íþróttir  með  íþróttafélagi.  
Einnig  er  til  staðar  ákveðinn  stigsmunur  eftir  því  hversu  oft  unglingarnir  æfa  íþróttir,  
þeir   sem   æfa   fjórum   sinnum   í   viku   eða   oftar   eru   ólíklegri   til   þess   að   hafa   neytt  
áfengis   eða   reykt   sígarettur   heldur   en   þeir   sem   æfa   einu   sinni   til   þrisvar   sinnum   í  
viku.    
Þeir  sem  æfa  íþróttir  með  íþróttafélagi  eiga  oft  marga  vini  innan  íþróttana.  Þeir  
sem  stunda  saman  íþróttir  oft  í  viku  og  tilheyra  sama  liðinu  tengjast  oft  vinaböndum  
og   mynda   með   sér   sameiginleg   viðhorf   og   gildi.   Vegna   þessa   ættu   unglingar   í  
íþróttum   síður   að   eiga   vini   sem   drekka   áfengi   og   reykja   sígarettur.   Tafla   sex   sýnir  
sambandið  á  milli  þess  að  æfa  íþróttir  með  íþróttafélagi  og  þess  hvort  unglingarnir  
eigi  vini  sem  drekki  áfengi  eða  reyki  sígarettur.    
 
 
 
 
 

   
 
65