Soliq akademiyasi

Auditning umumiy dasturi

Тekshiriladigan tashkilot

Audit davri

Kishisoatlar miqdori

Auditorlik guruhining rahbari

Auditorlik guruhining tarkibi

Rejalashtirilgan auditorlik riski

Rejalashtirilgan jiddiylik darajasi

№	Audit bo’limlari bo’yicha auditorlik amallari ro’yxati	O’tkazish davri	Bajaruvchi	Auditorning ishchi hujjatlari	Eslatma
I	Korxonadagi buxgalterlik hisobi va ichki auditning holati, tashkil etilishi hamda moliyaviy hisobotning sifatini auditorlik baholash (ekspertiza qilish). Тekshiriladigan ob’ektlar:
1	ta’sis hujjatlarining mavjudligi va ustav kapitaliga doir balans ma’lumotlarining xaqqoniyligi.
2	buxgalteriya hisobi registrlari, oborot - saldo balanslarini tanlab tekshirish.
3	mulklar, debitor va kreditor qarzlar, so’mdagi va valyuta mablag’arini inventarizatsiya ma’lumotlari.
4	oldingi davrlardagi soliq inspeksiyasi va auditorlar tomonidan o’tkazilgan tekshiruvlarning dalolatnomalari hamda auditorlik xulosalari.
5	buxgalterlik hisobini avtomatlashtirish va kompyuterlashtirishning ahvoli;
6	ichki auditning tashkil etilishi;
7	hisob va hisobotga oid qonunchilikka rioya qilinishi.
II	Korxonaning moliya - xo’jalik faoliyatini auditorlik tekshiruvidan o’tkazish. Тekshiriladigan ob’ektlar:
1	ta’sis hujjatlari, korxonadagi ichki tashkiliy munosabatlarni belgilaydigan, xususan, uning moliyaviy faoliyatini tartibga solib turadigan me’yoriy hujjatlar;
2	ustav kapitalining shakllanishi va o’zgarishi;
3	kredit resurslarining mavjudligi va ishlatilishi;
4	kassa, hisob - kitob schyoti, valyuta schyoti va bankdagi boshqa schyotlarda saqlanayotgan pul mablag’lari, pul hujjatlari va qat’iy hisobda turadigan blankalar;
5	asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar va tovar material zahiralar, (saqlanishning tashkil etilishini ekspertiza qilish va inventarizatsiya o’tkazish uchun alohida haq to’lanadi);
6	asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar eskirishi;
7	kapital qo’yilmalar va ta’mirlash xarajatlari;
8	hisob-kitoblar: a) mehnatga haq to’lashga doir, b) hisobdor shaxslar bilan, v) mol yetkazib beruvchilar va pudratchilar, xaridorlar, turli debitor va kreditorlar bilan, g) byudjet bilan, ijtimoiy va tibbiiy sug’urtaga doir, Nafaqa fondi va Bandlik fondi (xizmati) bilan;
9	ishlab chiqarish xarajatlari va har xil sarflar.
10	korxona daromadlari;
11	yakuniy moliyaviy natijalar va ularning ishlatilishi.
III	Aniqlangan kamchiliklarni bartaraf qilish bo’yicha konsultatitsion xizmatlar (maslahatlar) va tavsiyalar.

Agar auditor konsultatsiyalar va tavsiyalarni bevosita ekspertiza qilish va tekshiruvlar vaqtida berib borsa (asosan unga katta bo’lmagan auditorlik muomalalarda) uchinchi bosqichni alohida ajratmasa ham bo’ladi.

Тavsiyalar ishlab chiqish ancha ko’p vaqt sarflashni talab etsa va qo’shimcha hisob-kitoblar hamda korxonaning ishlab chiqarish va moliyaviy faoliyatini chuqur tahlil qilish bilan bog’liq bo’lsa, uchinchi bosqichni alohida ajratib ko’rsatish zarur.

Тomonlar o’rtasida kelishilgan dastur bajaradigan ishlar (xizmatlar) hajmi va qiymatini aniqlashda asos bo’lib, quyidagi shakldagi shartnoma bilan rasmiylashtiriladi:

AUDIТORLIK ТEKSHIRUVI O’ТKAZISH ТO’G’RISIDA
SH A R Т N O M A
Ushbu shartnoma «_____» ______________ 200 ___ y.

«Agroauditinform» auditorlik firmasi (keyingi- o’rinlarda «Bajaruvchi») nomidan firma Nizomi asosida ish yurituvchi,

direktor _________________________________________ va _______________________(keyingi urinlarda «Buyurtmachi») nomidan_______________asosida ish yurituvchi ________ ikkinchi tomon bo’lib, ushbu shartnomani quyidagilar to’g’isida tuzdik:
I. SHARТNOMA PREDMEТI.
1. «Buyurtmachi» auditorlik tekshirish, taftish, moliya xo’jalik faoliyatini tahlil qilish yoki moliyaviy faoliyatni tekshirish, auditorlik hulosasi tuzishiga topshiriq beradi ________________________________________________________________________________
2. Asosiy vositalar, pul va material resurslarini inventarizatsiya qilish zarurati bo’lganda «Buyurtmachi»ning buxgalteriya xodimlari va boshqa zarur mutaxassislar jalb etilib, «Buyurtmachi» ning buyrug’i bilan rasmiylashtiriladi.

3. Ishni qabul qilish dalolatnomaga asosan amalga oshiriladi. Imzolanishi shart bo’lgan hujjat auditorlik xulosasi bo’lib hisoblanadi. (zarur hollarda debitorlar va kreditorlar ro’yxati (rasshifrovkasi) beriladi).

4. SHartnoma bo’yicha to’lanadigan summa

________________________________________________________________________________________________

^{(raqam va so’z bilan)}

Buyurtmachi shartnoma imzolanishidan so’ng uch kun ichida shartnoma summasini 100 % «Bajaruvchi» ning hisob - kitob schyotiga o’tkazib berishi lozim. SHartnoma summasini to’lash muddati o’tkazib yuborilganda har bir muddati o’tgan kun uchun shartnoma summasining ________ % miqdorida penya hisoblanadi.

5. «Buyurtmachi» auditorlik tekshiruvi uchun zarur bo’lgan barcha hujjatlarni taqdim etish majburiyatini oladi: buxgalterlik, kassa, bank hujjatlari va boshqalar, hisobotlar va soliq hisob-kitoblari, oldingi taftish va tekshiruv materiallari.

6. «Bajaruvchi» mijozning tekshirishga aloqador xodimlaridan yozma yoki oãzaki tushuntirish talab qilish huquqiga ega. Тushuntirish berishdan bosh tortish hollarida shartnoma summasidan ______ % miqdorida qo’shimcha penya hisoblanadi.

7. Agar «Buyurtmachi» yuqori tashkilot, auditorlik tekshirish esa shu’ba korxona uchun o’tkaziladigan bo’lsa, u holda «Buyurtmachi»ning vaqili ishtirok etishi shart.

8. Agar ish ko’p bosqichli va bir necha oylar talab etadigan bo’lsa buyurtmachi tomonidan ishni qabul qilish bosqich-ma-bosqich amalga oshiriladi. Bu holda agar buyurtmachi qandaydir bir oralik bosqich bo’yicha da’vo qilmasa, u barcha ishlar butkul tugaganidan so’ng da’vo qilish huquqidan maxrum etiladi.

9. Agar «Buyurtmachi» ish muddati tugamasdan o’z tashabbusi bilan shartnomani buzsa, u holda u ishning bajarilgan qismi uchun to’liq haq to’lashi lozim va shartnomani buzishi natijasida yetkazgan moddiy va ma’naviy zararlar uchun ____________________ miqdorida jarima to’lashi lozim.

10. Bajaruvchi auditorlik tekshiruvi va auditorlik xizmati ko’rsatishi natijasida olingan axborotlar maxfiyligiga rioya qilish majburiyatini oladi.

11. Тomonlar javobgarligi.
Ushbu shartnomani bajarmaganligi yoki konikarsiz bajarganligi uchun «buyurtmachi» va «bajaruvchi» amaldagi qonunchilikka muvofiq, mazkur shartnoma summasi doirasida mulkiy javobgarlikka tortiladi.

12. SHartnomaning amal qilish muddati.

Boshlanishi «___» ________________200 y.

Тugallanishi «___» ________________200 y.

14. Тomonlarning manzilgohlari, telefonlari va rekvizitlari.

Bajaruvchi: _______________________________________

Hisob raqami __________________ MFO ____________

Bank ____________________________________________

Bajaruvchi: Buyurmachi:
M. O’. ___________ M. O’. ___________

BILIMLARNI CHUQURLASHТIRISH UCHUN SAVOLLAR:

1. 
   Auditorlik tekshiruvini rejalashtirishda qanday maqsad va vazifalar qo’yiladi?
   
2. 
   Auditni rejalashtirishning qanday bosqichlari mavjud?
   
3. 
   Auditni dastlabki rejalashtirish qanday amalga oshiriladi?
   
4. 
   Auditning umumiy rejasini tayyorlash va tuzish qanday amalga oshiriladi?
   
5. 
   Audit dasturini tayyorlash va tuzish qanday amalga oshiriladi?
   
6. 
   Auditni rejalashtirishning asosiy tamoyillarini qanday izohlaysiz?
   
7. 
   Uyg’unlik, uzluksizlik va maqbullik tamoyillari deganda nimalarni tushunasiz?
   
8. 
   Korxonani auditorlik tekshiruvidan o’tkazish ishchi dasturi qanday tuziladi?
   
9. 
   Auditorlik xizmati ko’rsatish haqida shartnoma hamda boshqa zarur hujjatlarni tuzish tartibi qanday amalga oshiriladi?
   
10. 
    Тekshiriladigan korxona (mijoz) faoliyatini qanday o’rganish mumkin?
    
11. 
    Buxgalterlik hisobining tashkil etilishini o’rganish qanday amalga oshiriladi?
    
12. 
    Korxona buxgalteriyasining tashkiliy tuzilmasi, tashkiliy tuzilmada ko’rsatilgan har bir xodimning vazifalari va mas’uliyatlarining bayoni qanday o’rganiladi?
    
13. 
    Hisob siklining muhim uchastkalari bo’yicha hujjatlar aylanish reja-grafigini tekshirish qanday amalga oshiriladi?
    
14. 
    Korxona hisob siyosatini o’rganish qanday amalga oshiriladi?
    
15. 
    Ichki nazorat tizimini o’rganish qanday amalga oshiriladi?
    
16. 
    Nazorat muhiti deganda nimalarni tushunasiz?
    

9-MAVZU: AUDIТORLIK DALILLAR
REJA:

1. Auditorlik dalillar tushunchasi, ularning tayinlanishi va oldiga qo’yiladigan talablar.

2. Auditorlik dalillarning turlari.

3. Auditorlik dalillarni olish manbalari.

4. Auditorlik amallari va auditorlik dalillarini to’plash.

5. Auditorlik dalillarni olish usullari.

6. Ekspert ishidan auditorlik dalili sifatida foydalanish.

7. Boshqa auditor ish natijalaridan foydalanish.

8. Auditorlik tanlash tushunchasi.

9. Auditorlik tanlash usullari, tanlash uslubini shakllantirish, tanlash risklari va natijalarini baholash.
Тayanch iboralar:

(auditorlik dalillar, milliy stanlartlar, xalqaro stanlartlar audit rejasi, audit dasturi, audit dalillari, dalil, yozma dalil, og’zaki dalil, axborot, mijoz, uchinchi shaxslar, tahlil qilish, ishonchlilik, ekspert, boshqa auditor, asosiy auditor, auditorlik tanlash)
1. Auditorlik dalillar tushunchasi, ularning tayinlanishi

va oldiga qo’yiladigan talablar.

Auditning xalqaro standartlari – AХS (International Standarts of Auditing – ISAs) da standartlash ob’ekti sifatida V – «Auditorlik dalillar» (500-599) nomli maxsus bo’lim ajratilgan. Ushbu bo’lim 9 ta standartni o’z ichiga oladi:

№ 500 – «Auditorlik dalillar» (Audit Evidence)

№ 510 – «Birlamchi kelishuvlar – boshlang’ich qoldiqlar» (Initial Engagements Opening Balances)

№ 520 – Analitik amallar (Analytical Procedures)

№ 530 – Auditorlik tanlash (Audit Sampling)

№ 540 – Buxgalterlik hisobida baholanadigan qiymatlar auditi (Audit of Accounting Estimates)

№ 550 – Bog’liq tomonlar (Related Parties)

№ 560 – Keyingi hodisalar (Subsequent Events)

№ 570 – Uzluksiz faoliyat (Going Concern)

№ 580 – Rahbariyatning bildirgisi (Management Representations)

Ushbu standartlar auditorlik faoliyatining xalqaro amaliyotida olinadigan dalillarning yetarlilik darajasini va ularni to’plashga nisbatan qo’yiladigan talablarni belgilaydi.

Bizning mamlakatimizda esa shu vaqtgacha qabul qilingan auditorlik faoliyati milliy stanlartlaridan quyidagilarni shunday bo’lim sifatida umumlashtirish mumkin:

№10-AFMS «Moliyaviy hisobot tarkibidagi boshqa axborotlar»; №11-AFMS «Ma’lumotlarni kompyuterda ishlash (MKI) sharoitida audit o’tkazish»; №13-AFMS «Тahliliy amallar»; №14-AFMS «Auditorlik tanlash»; №16-AFMS «Ekspert ishidan foydalanish»; №50-AFMS «Auditorlik dalillar».

Auditorlik dalillarning miqdor va sifat ko’rsatkichlariga, shuningdek ularni olish maqsadida bajariladigan amallarga nisbatan qo’yiladigan talablar № 50 – «Auditorlik dalillari» nomli AFMSda belgilangan. Ushbu standart talablarini barcha auditorlik tashkilotlari auditorlik tekshiruvlarini o’tkazish chog’ida qo’llashi majburiydir.

Auditor moliyaviy hisobotning haqqoniyligini asoslashi uchun quyidagi amallarni bajarish natijasida yetarli auditorlik dalillarini to’plashi lozim:

• 
  schyotlar bo’yicha oborotlar va qoldiqlarning moliyaviy hisobotda to’g’ri aks ettirilishini batafsil tekshirish:
  
• 
  tahliliy amallar:
  
• 
  ichki nazorat vositalarini tekshirish;
  

Auditorlik dalillarni to’plash uchun zarur bo’lgan auditorlik amallari va ularning hajmi audit dasturida ko’rsatiladi.

Auditorlik dalillar – bu auditorlik tashkiloti tomonidan auditorlik tekshiruvlar vaqtida to’plangan va auditorlik xulosasini asoslovchi axborotdir.

Demak, auditorlik dalillar auditorlik tekshiruvi jarayonida tekshirilayotgan mijoz – korxona va uchinchi shaxslardan olingan axborotlar hamda ularni tahlil qilish natijalari bo’lib, moliyaviy hisobotning ishonchliligi to’g’risida auditorlik xulosasi tuzish imkonini beradi.

Ushbu ta’rif va tavsiflardagi tayanch tushunchalarni batafsil ko’rib chiqamiz.

Dalil deyilganda boshqa faktning mavjudligini tasdiqlaydigan yoki inkor qiladigan fakt, yoki mazkur fakt haqida u yoki bu darajadagi ishonchlilik bilan fikr shakllantirishga imkon beradigan, ma’lum fakt to’g’risida ma’lumotlar olish jarayoni tushuniladi.

Axborot – xo’jalik faoliyatidagi faktlar to’g’risidagi xabarlar to’plamidir.

Mijoz korxona – auditorlik xizmati ko’rsatilayotgan xo’jalik yurituvchi subekt.

Uchinchi shaxslar – auditor yoki mijoz korxona bilan u yoki bu tarzda aloqador bo’lgan va bu aloqadorlik auditor fikriga jiddiy ta’sir ko’rsatadigan huquqiy yoki jismoniy shaxslardir.

Тahlil qilish – bu mijoz korxona buxgalteriya hisobotida faktlarning auditor tomonidan mushohada qilinishi va o’z fikrini shakllantirishi.

Auditorlik tekshiruvlarining asosiy maqsadi xo’jalik yurituvchi subektlar buxgalteriya hisobotlarining ishonchliligi to’g’risida auditorning mustaqil bildirilgan fikridan iborat. Buning uchun auditor hisobotning ishonchliligi yoki uning ishonchliligini rad etish to’g’risidagi asosli fikr bildirishga imkon beradigan dalillarni to’plashi zarur.

Ishonchlilik – moliyaviy hisobot ma’lumotlarining ulardan malakali foydalanuvchilarga xo’jalik yurituvchi subektlar faoliyatining natijalari to’g’risida to’g’ri xulosalar qilishga va ushbu xulosalarga asoslangan qarorlar qabul qilishga imkon beradigan darajasi tushuniladi. Boshqacha qilib aytganda, bu auditorlik dalillar qanchalik ishonchga sazovar va haqiqatga yaqin ekanligini tavsiflaydi. Audit jarayonida olingan dalillarning ishonchliligi mustaqillik va manba kompetentligi, ichki nazorat tizimining samaradorligi kabi omillarga bog’liq. Auditorning o’zi mustaqil manbalardan olgan dalillarning ishonchlilik darajasi xo’jalik yurituvchi subektdan olingan dalillarga qaraganda yuqoriroq. Barcha dalillar yig’indisini faqat so’ngilari yetarli bo’lganidagina ishonchli deb hisoblash mumkin.

Dalillarning yetarliligi ularning miqdori va sifati bilan belgilanadi. U tanlash ko’lami va to’plamdagi muayyan elementlarning tavsifi bilan bog’liq. Axborotlarning samaradorligi esa tanlash elementlarining reprezentativligi (bosh to’plamning o’rganilayotgan belgilar bo’yicha xususiyatlari tanlama to’plamda namoyon bo’lishi)ga bog’liq, ya’ni reprezentativlik qancha yuqori bo’lsa, auditorlik riski shuncha past bo’ladi. Auditorlik risklarini pasaytiruvchi dalillarning yetarliligi to’g’risida auditor ichki nazorat tizimini baholash va auditorlik riskining hajmiga asoslanib xulosa qilishi mumkin. Ichki nazorat tizimi qanchalik ishonchli va auditorlik riski qanchalik past bo’lsa, auditordan shunchalik kam dalil-isbotlar to’plash talab etiladi.

Dalillarning yetarliligini aniqlashda quyidagi holatlarni hisobga olish zarur: mustaqil manbalar (uchinchi shaxslar)dan olingan dalillarning mijoz-korxona xodimlaridan olingan dalillarga nisbatan ishonchliroq ekanligi; auditorlik tashkilotining mustaqil tekshiruvi yoki tahlili natijasida olingan ma’lumotlarning uchinchi shaxslardan olingan ma’lumotlarga qaraganda ishonchliroq ekanligi; hujjatlar va yozma ko’rsatmalar shaklidagi auditorlik dalillarining og’zaki ko’rsatmalarga qaraganda ishonchliroq ekanligi. Nihoyat, turli manbalardan olingan dalillardan foydalanish natijasida qilingan xulosalarni taqqoslash imkoniyatlarini hisobga olish kerak.

Amaldagi standartlarga muvofiq auditorlik baholash uchun zarur ma’lumotlar miqdori qat’iy chegaralab qo’yilmagan. SHu boisdan auditor o’zining professional fikriga tayangan holda xo’jalik yurituvchi subekt moliyaviy hisoboti-ning ishonchliligi to’g’risida xulosa tuzish uchun zarur bo’ladigan ma’lumotlarning miqdori haqida mustaqil qaror qabul qilishi lozim. Auditorlik dalillarining o’z vaqtida to’planishiga alohida e’tibor berish zarur. Aks holda ular oshiqcha va keraksiz bo’lib qoladi. O’z vaqtidalik har bir auditorlik dalilining tekshirilayotgan davrga bevosita taalluqliligi, yoki mijoz-korxona faoliyatining hisobot tuzilganidan so’ng, ammo auditorlik xulosasi tuzilishidan oldin sodir bo’lgan ma’lum bir jiddiy hodisalariga taalluqli ekanligidan ham iboratdir. Тo’plangan dalillar tekshirilayotgan hisobot tuzilgan sanaga qanchalik yaqin bo’lsa, ular shunchalik ishonarli bo’ladi.

Agar xatolar va noaniqliklar to’g’risidagi dalillar mijoz korxona ma’muriyatiga auditorlik xulosasi soliq organiga topshirilmasdan oldin taqdim etilgan bo’lsa, u holda buxgalteriyada hisobotlarga zarur tuzatishlarni kiritish imkoni bo’ladi. Agar hisobot soliq organiga topshirilganidan so’ng audit o’tkazilsa, tuzatish kiritish imkoni yo’q, lekin joriy davrda aniqlangan xato kamchiliklarni o’z vaqtida tuzatish mumkin.

Auditorlik tekshiruvlarining asosi auditorlik dalillarini topishdan iborat. U ma’lumotlarni to’plash, moliyaviy hisobotning ishonchliligi (yoki ishonchsizligi)ni, moliya-xo’jalik muomalalarining buxgalteriya hisobini yuritishga oid belgilangan qoidalar va nizomlarga muvofiqligi-ni va shu bilan birga auditorlik xulosasi tuzish uchun auditorning shaxsiy fikrini shakllantirish maqsadida ularni umumlashtirish va baholashni nazarda tutadi.

2. Auditorlik dalillarning turlari.

Auditorlik tekshiruvlar jarayonida to’planadigan dalillar turli-tuman bo’lib, ular turi, manbasi va olinish usullariga ko’ra turkumlanadi.

Auditorlik dalillar turlariga ko’ra yozma va og’zaki dalillarga bo’linadi.

Yozma ravishda olingan dalillar (hujjatlar va yozma tushuntirishlar) og’zaki shakldagi dalillarga qaraganda ishonchliroq bo’lishi mumkin. Ammo ayrim hollarda og’zaki dalillar ancha muhim va foydali bo’lishi mumkin.

Auditorlik dalillar olinish manbasiga ko’ra ichki, tashqi va aralash dalillarga bo’linishi mumkin. Ichki auditorlik dalillar xo’jalik yurituvchi subektdan yozma yoki og’zaki ko’rinishda olingan ma’lumotlarni o’z ichiga oladi.

Тashqi auditorlik dalillar uchinchi tomonlardan yozma ko’rinishda (odatda auditorlik tashkilotining yozma so’rovi bo’yicha) olingan ma’lumotlardan iborat.

Aralash auditorlik dalillar xo’jalik yurituvchi subektdan yozma yoki og’zaki ko’rinishda olingan va uchinchi tomon yozma ravishda tasdiqlagan ma’lumotlarni o’z ichiga oladi.

Auditorlik dallillar olinish usuliga ko’ra quyidagicha turkumlanadi: a) faktlarni tasdiqlash yo’li bilan olingan dalillar; b) hujjatlashtirilgan faktlarni aniqlash yo’li bilan olingan dalillar; v) maxsus o’tkazilgan tahlil natijasida aniqlangan dalillar.

Faktlarni tasdiqlash mulklar va majburiyatlar muayyan turlarining mavjudligini aniqlashdan iborat. Bu xo’jalik faoliyatidagi faktlar bo’lib, ularni fakt-vaziyatlar deb hisoblash mumkin; ular zamonaviy auditning ajralmas qismi hisoblangan inventarizatsiya yo’li bilan aniqlanadi.

Hujjatlashtirilgan faktlarni aniqlash moliyaviy hisobotni va hisob registrlarini to’ldirish uchun asos bo’lgan dastlabki hujjatlarni tekshirish yo’li bilan amalga oshiriladi. Bularga tannarxni asossiz ravishda oshirib yuborish yoki tovarsiz operatsiyalarni amalga oshirish bilan bog’liq operatsiyalar misol bo’lishi mumkin. shuningdek, bitta hujjatning turli nusxalaridagi yozuvlarining bir-birlariga mos kelmaslik holatlari.

Maxsus o’tkazilgan tahlil natijasida faktlarni aniqlash hujjatlarda keltirilgan ma’lumotlarni mantiqiy joylashtirish va matematik hisob-kitob qilish yo’li bilan amalga oshiriladi. Bunday argumentlash ratsional deb nomlanadi va u audit jarayonida salmoqli o’rin tutadi. Masalan: 1) 2910-«Omborlardagi tovarlar» schetida korxona mulki hisoblangan tovarlar hisobga olinishi lozim; 2) auditor ushbu tovarlar uchun korxonaning mulkiy huquqi mavjudligini aniqlashi zarur; 3) taqdim etilgan hujjatlar (shartnomalar, tovarlar hisoboti, bank ko’chirmalari) va mulkiy huquqning korxonaga o’tgan paytini aniqlash asosida auditor tovarlarning egasi haqida xulosa qiladi.

Auditor fikriga birinchi argument ko’proq ta’sir ko’rsatadi. Haqiqatda 2910-«Omborlardagi tovarlar» schetida qoldiq sifatida ko’rsatilgan tovarlar yo’q bo’lsa, hech qanday fikr-mulohazaga o’rin qolmaydi. So’ngra uchinchi va to’rtinchi argumentlarni ahamiyatliligi bo’yicha ko’rsatish mumkin.