Soliq statistikasi indd

Soliq yukiga ta’sir qiluvchi asosiy ko‘rsatkichlar
3–2-chizma
Soliq yuki ko‘rsatkichlaridan foydalanish yo‘nalishlari

---

97
Soliq yukini hisoblashning ommaviy bo‘lgan usullarini tadqiq 
qilish natijasida ularning yutuq va kamchiliklari aniqlanadi. 
Ayrim tadqiqotchilar soliq yukini hisoblash usuli ishlab chiqarish 
tarmog‘iga tatbiq etish maqsadga muvo
fi
q emas deb hisoblaydilar. 
Qishloq xo‘jaligi tarmog‘ida soliq yukini hisoblash uchun 
quyidagi formuladan foydalanish tavsiya etiladi:
QSYu= TSY / TMM
(1),
bu yerda QSYu – qishloq xo‘jaligi tarmog‘ida soliq yuki;
TSY – tarmoqqa to‘g‘ri keluvchi jami soliq va yig‘im sum-
masi;
TMM – tarmoq mahsuloti miqdori.
Iqtisodiy subyektlarga to‘g‘ri keluvchi soliq yukiga qator misollar 
va ko‘rstakichlar o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Masalan, davlat budjetidan 
olinuvchi dootatsiya va kompensatsiyalar, soliqlar bo‘yicha beri-
luv chi imtiyozlar, olinuvchi budjet ssudalari, investitsion soliq 
kre ditlari, soliq kreditlari, soliq to‘lovi muddatini uzaytirish, soliq 
elementlariga to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir qiluvchi, Davlatning budjet, 
soliq va investitsiya siyosatidagi o‘zgarishlar va hokazolar.
Soliq yuki ko‘rsatkichlaridan foydalanishning ikki yo‘nalishi 
mavjud: makro darajada va mikro darajada.
Soliq imtiyozlari korxona va tashkilotlarga tushuvchi soliq 
yukini kamayishiga olib keladi. Natijada soliq imtiyozlari imtiyoz 
berilgan tarmoq korxonalarining moliyaviy faoliyati yaxshilanishiga 
olib keladi. 
Soliq stavkalarining oshishi, soliq turlarining ko‘payishi, soliq 
bazasining kengayishi soliq yukini ortishiga olib keladi. Me’yordan 
ortiq miqdorda soliq yukining ortishi iqtisodiy subyektlarning 
tadbirkorlik faoliyatini rivojlanishiga salbiy ta’sir qiladi.