So'z boshi

7-§. Huquqni himoya qilish va amalga oshirishda vaqtning ta'siri
 
Huquqni himoya qilishlik va uni amalga oshirishlikda vaqtning (davrning) 
ahamiyati shundan iboratki, u faktik holatlarni keltirib chiqaradi, faktlarni 
huquqga (talab qilish huquqiga) aylantiradi, huquqni vujudga keltiradi, 
o'zgartiradi, bekor qiladi hamda shaxslarga huquq beradi, ba'zilaridan esa 
huquqni olib qo'yadi yoki huquqning harakatini to'xtatadi.
 
Qadimgi Rim davlati huquqida vaqt mulkka bo'lgan egalik huquqini 
vujudga keltirishda asosiy ahamiyat kasb etgan. Mulk huquqining egasi, 

---

sub'yekti bo'lishlik uchun 25 yil vaqt o'tishi talab qilingan. Imoratlar sotilgan 
vaqtda olti oy davomida uning kamchiliklari, deffektlari ko'rinib qolsa, olish-
sotish shartnomasi bekor qilingan yoki uy-joyini qimmat bahoga sotgan bo'lsa, 
ikki yil davomida bahosini yana qaytadan ko'rib chiqishlik mumkin bo'lgan.
 
Rim huquqida eslay olmaydigan, eslashlik qiyin bo'lgan, lekin ehtimoldan 
holi bo'lmagan vaqt (davr) muddatlari ham qo'llanilgan. Masalan, O'sarboy 
tomonidan qurilgan ko'prik bo'lsa kerak. Bunda ko'prikka bo'lgan mulk egaligi 
to'la o'rnatilmagan bo'lsa ham, ehtimol qilinib, unga mulk huquqining egaligiga 
o'xshash huquqiy holat berilgan va qonunlar asosida himoya qilinib, buzilib 
ketishligiga yo'l qo'yilmagan. Vaqtlarni hisoblash kalendar vaqti, yillar, voyaga 
yetganlikni tan oluvchi muddatlar, tug'ilgan kunlar kabi vaqtlar, davrlar bilan 
belgilangan. 
 
Shuningdek, vaqt kunlar, yarim kechalar, yilning oxirgi kuni, bahorning 
kelishi, diniy bayramlar kuni kabilar asosida hisobga olingan. 
 
Vaqtning tamom bo'lishi  shartnomalardagi ko'rsatilgan shartlarning 
bajarilishligini talab etgan. Shartnoma shartlarining o'z vaqtida bajarilmasligi 
keltirilgan zararlarni undirish uchun asos bo'lib hisoblangan.