So'z boshi

4-§. Yustinian qonunlari bo'yicha vorislik munosabatlari
 
Imperator Yustinian davriga kelib 543 yilda qabul qilgan 118-sonli 
Novellasi hamda 548 yildagi 127-sonli Novellasi bilan qonun bo'yicha vorislik 
tizimini soddalashtirilib, qon-qarindoshlik munosabatlariga ya'ni kognatlar 
vorisligi tizimiga to'liq o'tdi. 
 
Imperator Yustinian tizimi bo'yicha meros oluvchilar navbati ham to'rtga 
bo'lingan. Birinchi navbatdagi vorislar - to'g'ri chiziq bo'yicha ya'ni vafot etgan 
shaxsning bolalari va o'lgan bolalarining bolalari ya'ni marhumning nevaralari. 
Nevaralari otasiga taalluqli bo'lgan hissani olib o'zaro bo'lib olishlari mumkin 
bo'lgan. 
 
Ikkinchi navbatdagi vorislar guruhiga - birinchi navbatdagi vorislar 
bo'lmagan taqdirda, yuqori chiziq asosidagi ota va onasi, buva va buvisi, vafot 
etgan shaxsning aka-uka, opa-singillari va ularning bolalari, agar ularning ota-
onalari meros ochilishidan oldin o'lib ketgan bo'lsalar, ular Yustinian qonunlari 
bo'yicha voris bo'ladilar, ular o'zlarining marhum ota-onalariga qonun bo'yicha 
tegishi lozim bo'lgan meros hissasidan bab-baravar meros oladilar. 
 
Uchinchi navbatdagi vorislar deganda, birinchi va ikkinchi navbatdagi 
vorislar bo'lmagan taqdirda chaqiriladigan vorislardir. Bular asosan bir ota ikki 
yoki bir nechta onalardan, yoki bir ona va bir nechta otalardan tug'ilgan 
farzandlar ham o'gay yoki yuqorida ko'rsatilgan shaxslarning bolalariga ular o'z 
ota-onalariga tegishli bo'lgan hissalardan bab-baravar ulush olish huquqlariga 
ega bo'lganlar. 
 

---

To'rtinchi navbatdagi vorislar yon tomoni bilan bog'liq bo'lgan eng 
yaqinlaridan boshlanadi. Bu shaxslar voris bo'lishi uchun yuqorida ko'rsatilgan 
navbatdagi vorislar bo'lmasligi lozim. 
 
Ammo, vafot etgan shaxsning «kambag'al bevasi» (xotini) haqida 
Yustinian Novellarida vorislik ko'rsatilmagan. Lekin bu munosabatlar pretorlar 
huquqlari bilan amalga oshishi mumkin degan taxminlar mavjud. Ammo, hech 
qanday o'z mulkiga ega bo'lmagan kambag'al bevalar vorislikning sub'yekti 
bo'lib, boshqa merosxo'rlardek qolgan merosning 1|4 qismi bo'yicha meros olish 
huquqiga ega bo'lganlar, lekin olgan meros massasi (hajmi) yuz funt oltindan 
oshib ketmasligi lozim bo'lgan. Agar hech qanday vorislari bo'lmagan taqdirda 
mulk egasiz deb topilib, davlat xazinasiga, monastr va cherkov muassasalariga 
o'tkazilgan.