Söz köNLÜMÜ QƏLƏm etdi (publiSİSTİk düŞÜNCƏLƏR)

          Ey qəhrəman övladın şanlı Vətəni!
          Səndən ötrü can verməyə cümlə hazırız!
          Səndən ötrü qan tökməyə cümlə qadiriz!  
          Üçrəngli bayrağınla məsud yaşa.
Bu şerin bəndində nə başa düşülmür?  
Minlərlə can qurban oldu!
Sinən hərbə meydan oldu!
Hüququndan keçən əsgər,
Hərə bir qəhrəman oldu!
Bu  bəndin  üçüncü  misrası  üçün  bir  haşiyə  çıxmaq  istəyirəm.  Bəzi 
yazarların dilindən eşitmişəm ki, bəs “hüququndan keçən əsgər” ifadəsi 
düzgün işlədilməyib. Hər bir insanın, ay həzərat, yaşam hüququ var. Əgər 
bir oğul, bir igid öz yaşam hüquqdan keçib özünü torpaq uğrunda qurban 
verirsə bu qəhrəmanlıqdır. Bu öz hüququndan keçmək deyil, bəs nədir?
Sən olasan gülüstan,
Sənə hər an can qurban!
Sənə min bir məhəbbət 
Sinəmdə tutmuş məkan! 
Namusunu hifz etməyə,
Bayrağını yüksəltməyə,
Cümlə gənclər müştaqdır! 
Şanlı Vətən, şanlı Vətən!
Azərbaycan, Azərbaycan!
“Cümlə  gənclər  müştaqdır”  misrası  bəzi  yazarlarımızı  açmır  ki,  bəs 
vətən yaşlılara aid deyil? Aiddir, əziz soydaşlar, amma gəlin etiraf edək ki, 
Vətəni qorumaq məqamı yetişəndə cümlə gənclər önə çıxır, çünki güc də, 
həyat eşqi də, coşqunluq da gənc insanlarımızda qərarlaşıb. Bu ağrını hər 
dövrdə gənclər çiyinlərində daşıyıblar. Bu bizim niyə xoşumuza gəlmir? 
Misranın sonunda gedən müştaq (arzulayan) sözünü başa düşülməz hesab 

---

168
edirlər. Müasir mətbuatımızda nə qədər xarici sözlər əlinə silah götürüb 
hücuma  keçib  dilimizin  üstünə!  Bəs  bu  ağrılara  heç  əlac  edən  yoxdu?! 
Biri deyir qafiyə yoxdur, biri deyir mətn zəifdir, biri deyir sözlər yerində 
işlədilməyib. İndiki dövrdə heç şeriyyəti olmayan müəllifləri dahiləşdiririk. 
Gəlin  tarixə  səyahət  edək.  1920-ci  il  yanvarın  30-da  Azərbaycan 
Xalq Cümhuriyyətinin milli himninin hazırlanması haqqında qərar qəbul 
edildi. Və  bu  məqsədlə  Xalq  Maarif  Nazirliyi  tərəfindən  müsabiqə  elan 
edildi.  Lakin  1920-ci  ilin  aprelin  28-də  Azərbaycanın  Sovet  Rusiyası 
qoşunları tərəfindən işğalı və Xalq Cümhuriyyətinin süqutu Azərbaycanın 
milli himnini qəbul etməyə imkan vermədi. 1992-ci il mayın 27-də par-
lament  “Azərbaycan  Respublikasının  Dövlət  himni  haqqında”  qanun 
qəbul  etdi.  Qanuna  əsasən,  1919-cu  ildə  bəstəkar  Üzeyir  Hacıbəyli  və 
şair  Əhməd  Cavad  tərəfindən  yazılmış  “Azərbaycan  marşı” Azərbaycan 
Respublikasının Dövlət himni kimi təsdiq olundu. 
Cümhuriyyət illərində Üzeyir bəy iki marş yazıb. Onların hər ikisi 1966-
cı  ildə  Etem  Üngörkün Ankarada  nəşr  etdiyi  “Türk  marşları”  kitabında 
çap  olunub,  amma  bizim AMEA-nın  ədəbiyyat  institutu  ciddi  tədqiqata 
başlayıb və məlum olub ki, bu şerin mətni “Cəmo bəy” imzası ilə dərc olu-
nub. O vaxt ki, parlament üzvlərindən biri olan Cəmo bəy Hacınskiyə və 
yaxud Cəmo bəy Cəbrayılbəyliyə aiddir. Bəlkə səhv gedib? Azmı səhvlər 
olur  mətbuatda?  Üzeyir  bəy,  möhtəşəm  musiqi  əsərlərilə  tarixə  düşmüş 
dahi sənətkar bu marşı nota salıb və deyirsiniz ki, orda musiqinin sözlərini 
yazanın  adı  yoxdur.  Bəs  bu  himn  qəbul  olunanda  hünərli  alimlərimiz 
harda idi? Niyə müəllifinin doğru-düzgün adını üzə çıxartmayıblar? İndi 
üstündən  illər  keçəndən  sonra  başlayıblar  araşdırma  aparmağa…  Gəlin 
ey  izzətli,  hörmətli,  şəfqətli,  mərhəmətli  qələm  əhli,  1937-ci  ilin  ziyalı 
soyqırım  qurbanlarından  biri  olan  istiqlal  şairimiz  Əhməd  Cavadın  ru-
hunu  incitməyək.  Onsuz  da  onun  ruhu  o  illərdə  çox  incidilib.  Himn 
araşdırmasına son qoyaq. Deyəsən bu araşdırmaya son qoymaq üçün ya 
Milli Məclisin, ya da ölkə Prezidentinin qərarı gərəkdir. Belə olmasa hələ 
bu himn haqqında araşdırmalar çox uzun çəkəcək.
Mənə  elə  gəlir  ki,  burda  gizli  bir  mətləb  də  var,  kimlərsə  öz  adını 
himndə  əbədiləşdirmək  istəyirlər…  Ey  bizim  yazar  əhli,  neçə  yüz  ildir 
ədəbiyyatımızla yol yoldaşlığı edən nə dahi Nizaminin, nə də Füzulinin 
heç bir himndə şeri yer almayıb, amma müasir dünyamızda bizimlə birgə 
yaşayırlar, diridirlər.

---

169
Deyəsən torbada pişik var. Pişik kimdi – hələ aydın deyil. 
AMEA-nın  araşdırma  aparmaqçün  o  qədər  işləri  tökülüb  qalıb  ki… 
Məsələn, götürüb “Əsli-Kərəm” dastanını araşdırsınlar. Görək niyə araş-
dırmaçılarımız  tərəfindən  Əsliyə  erməni  deyilib.  Şifahi  formada  dildən-
dilə, ağızdan-ağıza keçən qədim dastanlarımızdan biri olan “Əsli-Kərəm” 
vaxtilə niyə möhtərəm alimlərimiz tərəfindən düzgün tədqiq olunmayıb. 
Bu ayrı dinlərdə olan iki türkün məhəbbət faciəsi idi. Rica edirəm, onu 
araşdırın. Bununla biz hayları burda qədimləşdirmirikmi?.. O qədər buna 
bənzər dərdlərimiz var ki…
Bu dərdlərimizə əlac edin… Hələlik isə Allah amanında. Tanrı bizlərə 
yar olsun və bizim ruhumuzu, ağlımızı tam müstəqil etsin…
30.05.2012