«Mantiq» so‘zi arabcha bo‘lib, grekcha «logos» so‘zidan kelib chiqqan «logika» so‘ziga muvofiq keladi. «fikr», «so‘z», «aql», «qonuniyat» kabi ma’nolarni anglatadi. Uning turli xil narsalarni ifoda qilishi ko‘p manoliligini bildiradi. Mantiq: – ob’ektiv olam qonuniyatlarini, – tafakkurning mavjud bo‘lish shakllari, taraqqiyotini va fikrlar o‘rtasidagi aloqadorlikni xarakterlaydigan qonun-qoidalar yigindisini, – tafakkur shakllari va qonunlarini o‘rganuvchi fanni ifodalaydi.
Aristotel birinchi bo‘lib mantiq ilmi o‘rganadigan masalalar doirasini aniqlab beradi. Aristotelning «Kategoriyalar», «Talqin haqida», «Birinchi analitika», «Ikkinchi analitika», «Sofistik raddiyalar haqida», «Topika» nomli asarlari bevosita mantiq masalalariga bag‘ishlangan.
Mantiq ilmining tadqiqot ob’ekti – tafakkur. «Tafakkur» arabcha so‘z, o‘zbekcha «fikrlash», «aqliy bilish» so‘zlarining sinonimidir. Tafakkur bilishning yuqori bosqichidir. Hissiy bilish: sezgi, idrok va tasavvur shaklida amalga oshadi. Sezgi predmetning biror tashqi xususiyatini (masalan, rangini, shaklini, ta’mini) aks ettiruvchi yaqqol obrazdir
HISSIY BILISH – insonning sezgi organlari yordamida bilish tashkil etadi.
Idrok predmetning yaxlit yaqqol obrazi, u mazkur predmet haqidagi turli xil sezgilarni sintez qilish natijasida hosil bo‘ladi. U muayyan predmetni boshqalaridan (masalan olmani bexidan, nokdan) farq qilish imkonini beradi.
Tasavvur esa avval idrok etilgan predmetning obrazini ma’lum bir signallar ta’sirida miyada qayta hosil qilishdan, yoki shu va boshqa obrazlar negizida yangi obraz yaratishdan iborat. Masalan, taniishngizga o‘xshagan kishini uchratganda tanishingizni eslaysiz, yoki qo‘rmoqchi bo‘lgan imoratingizni mavjud imoratlar obrazlari yordamida yaqqol his qilasiz.
Tafakkur quyidagi asosiy xususiyatlarga ega: Unda voqelik abstraktlashgan va umumlashgan holda in’ikos qilinadi
