Sport faoliyati

Mavzu: UMUMIY JISMONIY SIFATLARNI RIVOJLANTRISH .


Kirish.
Asosiy qism.
I.BOB.Umumiy jismoniy sifatlarni rivojlantrish.
1.1. Chaqqonlikni rivojlantirish.
1.2. Chidamlilikni rivojlantrish.
1.3. Tezkorlik sifati.


II.BOB. UMUMIY JISMONIY SIFATLARNI RIVOJLANTRISHNING ASOSIY TAVSIFLARI VA ULARNING ANATOMIK-FIZIOLOGIK XUSUSIYATLARI.
2 2.1. Milliy harakatli о‘yinlar mazmunida mehnat faoliyatlari
2.2 Milliy harakatli o ‘yinlarning ijtimoiy-ma’naviy turmush bilan bog‘liq]igi


2.3 Jismoniy tarbiya tizimida milliy harakatli o ‘yinlarning o’rni
3. Iqtisodiy qism……
4. Xavfsizlik texnikasi……
5. Chizma………………..
6. XULOSA……..
7. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI …….
1. Kirish.


O’zbek xalq milliy harakatli o‘yinlarining kelib chiqish tarixi uzoq o£tmishimiz bilan bog‘lanib ketadi. Afrosiyob, Dalvaizintepa, Sirdaryoning quyi qismlarida (Toshkent viloyati), shuningdek, Xorazm va Qoraqalpog‘iston hududlarida o£tkazilgan arxeologik qazilmalar, qidiruv ishlarining natijalari asosida topilgan turli xil buyumlar, ashyolar, bezaklaming (rasm) guvohlik berishicha, bundan 3—4 ming yillar awal ajdodlarimiz xilma-xil o£yinlar, jismoniy mashqlar bilan mashg£ul bo'lishgan. Yowoyi hayvonlami tutish, ov qilish, quvlash, nayza sanchish, ular bilan olishish kabi yana ko'plab murakkab harakatli faoliyatlar tasvirlarda, sopol va metall buyumlarda ifoda etilgan. Shuningdek, Omonqo‘ton (Samarqand), Chorvoq atrofidagi (Toshkent viloyati) yassi toshlar, g‘orlarda odamlaming ov qilish va hayvonlar bilan jang qilish (olishish), turli o ‘yinlar bilan shug'ullanishlari aks ettirilgan. Bunday holatlar Surxon va Qashqa vohasidagi g'orlar, sohillardagi toshlar, Farg‘ona vodiysidagi tog'li manzillar (Chotqol tog£lari)da ham ko‘p uchraydi. Qadimgi ajdodlarimiz hoziigi Markaziy Osiyo hududlaridagi barcha xalqlar (qozoq, qirg‘iz, turkman, tojik, uyg‘ur va boshq.) bilan yaqin aloqadorlikda hayot kechirganlar. Ularning ijtimoiy turmush madaniyati, urf-odatlari, turli marosimlari bir-biriga juda o‘xshash bo£lgan. Shu sababdan ham milliy harakatli o£yinlar o£zaro aralashib ketgan. Masalan, ko£pkari-uloq, poyga, qiz quvmoq, otdan ag£darish, otda qilichlashish (savalash), nayza sanchish, dor o ‘yhash, kurash kabi murakkab htimkatli o ’yinlar Markaziy Osiyoningbarchahududlarida kcngturqulgun. Ijlimoiy-madaniy turmush sharoitidan kelib chiqqan «Quloq cho'zmn*, «Cshak mindi», «Oq suyak», «Chillik» («Chilllik»). «Qulpoq tcpish», «Piyodapoyga», «Poda to‘p», palaxmon va KhuxmoiiUfin iosh otish, kamondan (yoy) nayza (o‘q) otish, «Xo‘rozlur jungi*. «Mushuk va sichqon», «Bo‘ta soldi», «To‘qqiz tosh», «Shuvoq*, «Bckinmachoq» kabi yuzlab milliy harakatli o‘yinlur hum htircha xalqlar, elatlar, urag‘-aymoqlar hayotida chuqur o'rin cgallugun. Hu o'yinlaming paydo bo‘lish tarixi 2—3 ming yildan kam emus. «Alpomish», «Go‘ro‘g‘li», «Kuntug'mush», «Qirq qi/.*, «Tohir va Zuhra» kabi xalq og‘zaki ijodi durdonalarida tilga oliiigun ko'plab o‘yinlar ham, awalo, og‘izdan og‘izga o‘tib bizgacllu yet ih kelgan. Shuningdek, o‘g‘il uylantirish, qiz chiqarish, beshik, Nunnai, payg‘ambar yoshi kabi to‘ylar, Navro‘z, Hosil yig'ish buyramlari (qovun sayili, gul sayili va h.k), hayitlar, gashtaklar (gnphii) va juda ko‘p marosimlar xalqlardan xalqlarqa o‘tib kelgan. Ularning Ko‘pkari-uloq, poyga, otdan ag'darish, qiz quvmoq, kurash kabi o‘yinlar qatori «Piyoda poyga», «Quloq cho'zma», *Xo‘rozlar jangi», «To'qqiz tosh» (qizlaro‘yini), «Gardkam» (oshiq o'yinlari) kabi xilma-xil qiziqarli o‘yinlar yuqorida sanab o‘tilgan marosimlarning tarkibidan o‘rin olgan. O'zbek xalq milliy o‘yinlarining mazmunini yozib olish, ulami yoshlaiga o‘igatish masalalari bilan shug‘ullanishga kirishish asosan XIX asming ikkinchi yarmiga to‘g‘ri keladi. Xalq milliy o‘yinlariga oid ma’lumotlarni L.Bajenko (1840), A.Borj (1848), G.Vamper (1877), A.Arandarenko (1889) kabi rus sayyohlari va arxeolog olimlarining asarlarida uchratamiz. XX asr boshlarida arxeologik va tarix sohasidagi olimlarV.Bartold, A. Vinogradov, S.P.Tolstov, A.Shishkin hamda Y a.G 'ulom ov kabi arxeolog, tarixchi olim lar milliy harakatli o ‘yinlarga katta e ’tibor berishgan. Sobiq sho‘ro hokimiyati yillarida ham (1917—1991) harakatli o'yinlarga oid bir qator to‘plamlar nashr etilgan. Ulardan asosan o'quv yurtlarida o‘quv qo‘llanmalari sifatida foydalanilgan. Taassulki, uiaming tarkibida o‘zbek xalq milliy harakatli o‘yinlari umunian uchramaydi. T.S.Usmonxo‘jayev va H.Tojiboyevlar rus tilidagi harakatli o'yinlarga oid matnlami taijima qilib, ular mazmunini milliy harakatli o'yinlar bilan to‘ldiiganlar va ilk bor (1963) nashr ettirganlar. Mustaqillik yillarida «Harakatli o£yinlar» to‘plamlarini qayta nashr qilish, ulami yangi o‘yinlar bilan boyitishga T.S. Usmonxo‘jayev, A.Sh.Qosimov, F.N.Nasriddinov, O.O.Po'latov, F.Xo‘jayev, f l.Meliyev kabilar o‘z hissalarini qo‘shdilar. 0 ‘zbekiston Davlat jismoniy tarbiya instituti ( 0 ‘zDJTI) va respublikamizdagi boshqa jismoniy tarbiya oliy o‘quv yurtlarida «Harakatli o ‘yinlar» maxsus fan sifatida o‘qitiladi. Mustaqillik sharofati bilan jismoniy tarbiya fakultetlarida «Milliy harakatli o‘yinlar» fani yangidan o'rganila boshlandi. Ushbu fanni o'qitishdan maqsad jismoniy tarbiya va sport sohasidagi bolajak mutaxassislarning nazariy bilim va amaliy ko‘nikmalari hamda malakalarini chuqurlashtirishdir. Shu sababdan harakatli o‘ymlardan deyarli barcha sport turlari bo‘yicha o‘tkaziladigan darslar va sport mashg‘ulotlari (trenirovkalar)da maqsadli foydalanish yo‘lga qo'yilgan. Bu o ‘z navbatida milliy harakatli o‘yinlarga e’tibomi yanada oshirishga kocmak beradi. 0 ‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risida»gi (1997), «Jismoniy tarbiya va sport to‘g‘risida»gi (2000, yangi tahrir) qonunlariga rioya qilish hamda 0 £zbekiston Respublikasining davlat ta’lim standartlari, Kadrlartayyorlash milliy dasturi, sog'lom avlod davlat dastmini amalda bajarishda «Milliy harakatli o‘yinlar» fani asosiga yangi vazifalar mujassamlashadi. Ulami quyidagi yo‘nalishlarda ijro etish maqsadga muvofiq bo'ladi, ya’ni: 1. Milliy harakatli o‘yinlami shug‘ullanuvchilaming yoshiga qarab belgilash va turkumlarga ajratish (jismoniy sifatlami tarbiyalovchi). 2. Maktabgacha ta’lim muassasalarida tashkil etiladigan harakatli o‘yinlaming tartib va tizimlarini qo'llash. 3. Boshlang‘ich (I—IV) vayuqori sinflar (V—VII, VIII—IX), kollej va litseylarda o‘tiladigan harakatli o'yinlaming ijtimoiytarbiyaviy xususiyatlariga e’tibomi kuchaytirish. 4. Aholi istiqomat qiladigan joylar, istirohat bog'lari, o‘quvchiyoshlar va talabalaming yozgi dam olish oromgohlari, sog‘lomlashtirish sport markazlarida tashkil etiladigan harakatli o‘yinlami sharoitlarga qarab belgilash va h.k. Talabalarga milliy harakatli o'yinlarning ijtimoiy-madaniy, tarbiyaviy, sog‘lomla8htirish xususiyatlari, shuningdek, mehnat va Vatanga sadoqat tuyg'ularini his ctishdagi ijtimoiy-pedagogik jarayonlami mukammal, chuqur singdirish davr talabidir.