a) 0 I
b)
75-rasm. Stabilizator sxemasi a) va uni vo`lt-amper xarakteristikasi b).
3. Kompensatsion, parametrik stabilizatorlar.
Bu stabilizatorda, lampalar va yarim o`tkazgichlar asosida tuziladi (76-rasm).
Sta bilizator kuchaytiruvchi organ–triod V
1
va o`lchov organi–diod V
2
dan tuzilgan.
Rezistor manfiy teskari bog’lanish vazifasini bajaradi. Kirish kuchlanishi U
kir
o`zgarganda
triod V
1
chiqish kuchlanishi U
chik
ni o`zgarishiga halaqit beradi.
Mobodo U
chik
ortsa diod V
2
orqali tok ko`payadi, bu holat R
b
rezistorda kuchlanishni
ortishiga va natijada V
1
triodni qisman yopilishiga va undagi kuchlanish tushuvini
ortishiga sabab bo`ladi. Bu holat stabilizatordagi
chiqish kuchlanishini ortib
ketishiga halaqit beradi. Chiqish kuchlanishini qiymati amalda V
2
stabilizatordagi
teskari
V
1
U
kir
R
b
R
n
I
chik
U
chik
76-rasm. Tranzistorli
stabilizator.
V
2
kuchlanishga teng. Tokni stabillash uchun
parametrik va kompensatsion
stabilizatorlardan foydalaniladi. Termistor va baretterlar tok stabilizatorlarining
elementlari bo`lib hizmat qilishi mumkin. Ammo ularni issiklikka ta`sirii ko`pligi
(kattaligi) undan foydalanishni chegaralab qo`yadi. 76-rasmda tranzistorlar asosida
tuzilgan tok stabilizatorni sxemasi ko`rsatilgan. S
t
stabilitron
yordamida nominal
kuchlanishi hosil qilinadi.T
1
tranzistori rostlash, T
2
tranzistori
esa kuchayirish
vazifasini bajaradi. Rostlanuvchi tranzistor T
1
va namunaviy rezistor R
1
lar ketma-
ket ulangan yuklama rezistori R
yu
orqali o`tgan tok I
yu
chiqish kattaligi hisoblanadi.
Stabilizator ishlagan vaqtida namunaviy rezistor U
tya
dagi kuchlanish tushu vi bilan
taqqoslanadi. Bu kuchlanishlar farqi rostlovchi tranzistor T
1
kollektor –
emitter
uzatishdagi qarshilikni boshqaruvchi tranzistor T
2
da
kuchaytiriladi, natijada tok
stabillanadi.
Nazorat savollari: