Standartlari

6-Misol.
Tadbirkorlik sub’ekti gudvill taqsimlangan pul mablag’larini hosil 
qiladigan birlikning qismi bo’lgan faoliyatni 100VB ga sotadi. Birlikka taqsimlangan 
gudvill, ixtiyoriy ravishdan tashqari, ushbu birlikdan pastroq bo’lgan darajada 
aniqlanishi yoki aktiv guruhiga bog’liq bo’lishi mumkin bo’lmaydi. Pul mablag’larini 
hosil qiladigan birlikning saqlab qolingan qismining qoplanadigan qiymati 300VB ga 
tengdir. Pul mablag’larini hosil qiladigan birlikka taqsimlangan gudvill ixtiyoriy 
ravishsiz ushbu birlikdan pastroq bo’lgan darajada aniqlanishi yoki aktiv guruhiga 
bog’liq bo’lishi mumkin bo’lmaganligi sababli, chiqib ketgan faoliyatga bog’liq 
gudvill chiqib ketgan faoliyat bilan birlikning saqlab qolingan qismining nisbiy 
qiymatlari asosida baholanadi. Shu tufayli, pul mablag’larini hosil qiladigan birlikka 

---

152 
taqsimlangan gudvillning 25 foizi sotiladigan faoliyatning balans qiymatiga kiritiladi. 
Agarda tadbirkorlik sub’ekti gudvill taqsimlangan bir yoki bir necha pul 
mablag’larini hosil qiladigan birliklarning tarkibini o’zgartiradigan usulda o’zining 
hisobot tuzilmasini qayta tashkil etsa, gudvill ta’sir etilgan birliklarga qayta 
taqsimlanishi lozim. Ushbu qayta taqsimlash tadbirkorlik sub’ekti pul mablag’larini 
hosil qiladigan birlik ichidagi faoliyatning chiqib ketishini amalga oshirganda 
qo’llaydigan nisbiy qiymat yondashuviga o’xshash yondashuv orqali amalga 
oshirilishi lozim, bunda tadbirkorlik sub’ekti boshqa ba’zi usul chiqib ketgan faoliyat 
bilan bog’liq gudvillni yaxshiroq aks ettirishini ko’rsata olmaguncha. 
7-Misol.
Gudvill avval pul mablag’larini hosil qiladigan birlik A ga 
taqsimlangan. A ga taqsimlangan gudvill, ixtiyoriy ravishdan tashqari, A dan pastroq 
bo’lgan darajada aniqlanishi yoki aktiv guruhiga bog’liq bo’lishi mumkin bo’lmaydi. 
A bo’linishi lozim va boshqa uchta pul mablag’larini hosil qiladigan birliklarga B, V 
va G birlashtirilishi lozim. 
A ga taqsimlangan gudvill ixtiyoriy ravishsiz A dan pastroq bo’lgan darajada 
aniqlanishi yoki aktiv guruhiga bog’liq bo’lishi mumkin bo’lmagani sababli, u B, V 
va G birliklarga A ning uchta qismlarining nisbiy qiymatlari asosida ushbu qismlar B, 
V va G lar bilan biriktirilishidan oldin qayta taqsimlanadi. 
Gudvill taqsimlangan pul mablag’larini hosil qiladigan birlik uchun yillik 
qadrsizlanish tekshiruvi yillik davr mobaynida har qanday paytda amalga oshirilishi 
mumkin, bunda tekshiruv har yili bir xil paytda amalga oshirilishi lozim. Turli pul 
mablag’larini hosil qiladigan birliklar qadrsizlanishga turli paytlarda tekshirilishi 
mumkin. Biroq, pul mablag’larini hosil qiladigan birlikka taqsimlangan gudvillning 
ayrim qismi yoki barchasi joriy yillik davr mobaynida biznes birlashuvida sotib 
olingan bo’lsa, ushbu birlik joriy yillik davrning oxiridan oldin qadrsizlanishga 
tekshirilishi lozim. 
Korporativ 
aktivlar 
tadbirkorlik 
sub’ektining bosh ofisining yoki 
bo’linmasining binosi, elektron ma’lumotlarni qayta ishlash uskunalari yoki tadqiqot 
markazi kabi guruh yoki bo’linma aktivlarini o’z ichiga oladi. Tadbirkorlik 
sub’ektining tuzilishi aktiv muayyan pul mablag’larini hosil qiladigan birlik uchun 
mazkur Standartda keltirilgan korporativ aktivlar ta’rifini qanoatlantirishi yoki 
qanoatlantirmasligini belgilaydi. Korporativ aktivlarning farqlovchi xususiyatlari 
shuki, ular boshqa aktivlar yoki aktivlar guruhlaridan mustaqil ravishda pul 
kirimlarini yuzaga keltirmaydi va ularning balans qiymatini ko’rib chiqilayotgan pul 
mablag’larini hosil qiladigan birlikka to’liq aks ettirilmaydi. 
Korporativ aktivlar alohida pul kirimlarini yuzaga keltirmasligi tufayli, alohida 
korporativ aktivning qoplanadigan qiymati aniqlanmaydi, bunda rahbariyat aktivning 
chiqib ketishini amalga oshirishga qaror qilmaguncha. Natijada, agarda korporativ 
aktiv qadrsizlangan bo’lishi mumkinligining ishorasi mavjud bo’lsa, qoplanadigan 
qiymat korporativ aktiv tegishli bo’lgan pul mablag’larini hosil qiladigan birlik yoki 
pul mablag’larini hosil qiladigan birliklar guruhi uchun aniqlanadi va u ushbu pul 
mablag’larini hosil qiladigan birlikning yoki pul mablag’larini hosil qiladigan 
birliklar guruhining balans qiymati bilan qiyoslanadi.
Qadrsizlanish bo’yicha zarar pul mablag’larini hosil qiladigan birlik (gudvill 

---

153 
yoki korporativ aktiv taqsimlangan pul mablag’larini hosil qiladigan birliklarning eng 
kichik guruhi) uchun tan olinishi lozim, faqatgina agarda birlikning (birliklar 
guruhining) qoplanadigan qiymati birlikning (birliklar guruhining) balans qiymatidan 
kam bo’lsa. Qadrsizlanish bo’yicha zarar birlik (birliklar guruhi) aktivlarining balans 
qiymatini kamaytirish uchun quyidagi tartibda taqsimlanishi lozim:
(a) 
avval pul mablag’larini hosil qiladigan birlikka (birliklar guruhiga) 
taqsimlangan har qanday gudvillning balans qiymatini kamaytirishga; va 
(b) 
keyin birlikning (birliklar guruhining) boshqa aktivlariga birlikdagi 
(birliklar guruhidagi) har bir aktivning balans qiymatiga proportsional ravishda. 
Balans qiymatlardagi ushbu kamaytirishlar alohida aktivlar bo’yicha 
qadrsizlanish zararlari sifatida inobatga olinishi lozim. 
8-Misol
Uskuna jismoniy shikastlangan, ammo u shikastlanishidan oldingi 
holatdagidek yaxshi ishlamasa ham, hanuz ishlamoqda. Uskunaning chiqib ketish 
xarajatlari chegirilgandagi haqqoniy qiymati uning balans qiymatidan kamroq. 
Uskuna mustaqil pul kirimlarini yuzaga keltirmaydi. Uskunani o’z ichiga olgan va 
boshqa aktivlardan keladigan pul kirimlaridan ko’proq mustaqil bo’lgan pul 
kirimlarini yuzaga keltiradigan aktivlarning eng kichik aniqlanadigan guruhi – 
uskuna tegishli bo’lgan ishlab chiqarish liniyasi hisoblanadi. Ishlab chiqarish 
liniyasining qoplanadigan qiymati shuni ko’rsatadiki, butun ishlab chiqarish liniyasi 
qadrsizlanmagan. Faraz 1: rahbariyat tomonidan tasdiqlangan byudjetlar/loyihalar 
uskunani almashtirish bo’yicha rahbariyatning hech qanday majburiyatini aks 
ettirmaydi. 
Uskunaning qoplanadigan qiymatining o’zini baholash imkonsizdir, chunki 
uskunaning foydalanishdagi qiymati: 
(a) uning chiqib ketish xarajatlari chegirilgandagi haqqoniy qiymatidan farq 
qilishi mumkin; va 
(b) faqatgina uskuna tegishli bo’lgan pul mablag’larini hosil qiladigan birlik 
(ishlab chiqarish liniyasi) uchun aniqlanishi mumkin. 
Ishlab chiqarish liniyasi qadrsizlanmagan. Shu tufayli, hech qanday 
qadrsizlanish bo’yicha zarar uskuna uchun tan olinmaydi. Shunga qaramasdan, 
tadbirkorlik sub’ekti uskuna uchun eskirish davrini yoki eskirishni hisoblash usulini 
qayta baholashi zarur bo’lishi mumkin. Balki, qisqaroq eskirish davri yoki tezroq 
eskirish hisoblash usuli uskunaning kutilgan qolgan foydali xizmat muddatini yoki 
tadbirkorlik sub’ekti tomonidan iqtisodiy manfaatlarning o’zlashtirilishi kutilgan 
holatni aks ettirish uchun talab etiladi.
Faraz 2: rahbariyat tomonidan tasdiqlangan byudjetlar/loyihalar uskunani 
almashtirish va uni yaqin kelajakda sotish bo’yicha rahbariyatning majburiyatini aks 
ettiradi. Uskunaning chiqib ketishiga qadar undan ukluksiz foydalanish bo’yicha pul 
oqimlari sezilarsiz deb baholangan. 
Uskunaning foydalanishdagi qiymatini uning chiqib ketish xarajatlari 
chegirilgandagi haqqoniy qiymatiga yaqin bo’lgan holda baholash mumkin. Shu 
tufayli, uskunaning qoplanadigan qiymati aniqlanishi mumkin va uskuna tegishli 
bo’lgan pul mablag’larini hosil qiladigan birlikka (ya’ni ishlab chiqarish liniyasiga) 
hech qanday e’tibor qaratilmaydi. 
Uskunaning chiqib ketish 
xarajatlari 

---

154 
chegirilgandagi haqqoniy qiymati uning balans qiymatidan kamroq bo’lgani tufayli, 
qadrsizlanish zarari uskuna uchun tan olinadi. 
Ushbu talablar «aktiv» atamasidan foydalanadi, ammo ular alohida aktivga 
yoki pul mablag’larini hosil qiladigan birlikka nisbatan teng tarzda qo’llaniladi. 
Tadbirkorlik sub’ekti har bir hisobot davrining oxirida gudvilldan tashqari aktiv 
uchun oldingi davrlarda tan olingan qadrsizlanish bo’yicha zarari bundan buyon 
mavjud bo’lmasligining yoki kamaygan bo’lishi mumkinligining biror ishorasi 
mavjud bo’lishi yoki bo’lmasligini baholashi lozim. Agarda bunday ishora mavjud 
bo’lsa, tadbirkorlik sub’ekti ushbu aktivning qoplanadigan qiymatini baholashi lozim. 
Qadrsizlanish bo’yicha zararga tegishli gudvilldan tashqari aktivning oshgan 
balans qiymati shunday balans qiymatdan oshmasligi lozimki, qaysiki aniqlangan 
bo’lar edi (amortizatsiyadan yoki eskirishdan holi), agarda hech qanday qadrsizlanish 
bo’yicha zarar aktiv uchun oldingi yillarda tan olinmaganda edi.