“Statistika tarmoqlar va sohalar” kafedrasi
Rivojlanayotgan mamlakatlarda iqtisodiy xarajatlarning roli va ahmiyati
Yüklə 447,47 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
2.2. Rivojlanayotgan mamlakatlarda iqtisodiy xarajatlarning roli va ahmiyati
Rivojlanayotgan mamlakatlarda iqtisodiy xarajatlarning roli va ahamiyati umumiy iqtisodiy o'sish va rivojlanish uchun juda muhimdir. Iqtisodiy xarajatlar mamlakatning xalqaro raqobatbardoshligini va to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish qobiliyatini belgilovchi asosiy omil hisoblanadi. Iqtisodiy xarajatlarni ikki toifaga bo'lish mumkin: to'g'ridan-to'g'ri xarajatlar va bilvosita xarajatlar. To'g'ridan-to'g'ri xarajatlar - bu davlat yoki xususiy sektor tomonidan mahsulot ishlab chiqarish va xizmatlar ishlab chiqarishda amalga oshiriladigan xarajatlar, bilvosita xarajatlar - bu jismoniy shaxslar va tashkilotlarning kundalik faoliyatida. Rivojlanayotgan mamlakatlarda iqtisodiy xarajatlarning roli tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishni rag'batlantirish, shu bilan birga ushbu tovar va xizmatlar narxlarining xalqaro bozorda raqobatbardoshligini ta'minlashga yordam berishdir. Iqtisodiy xarajatlar to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish va iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish uchun ham ishlatilishi mumkin. Iqtisodiy xarajatlar ishlab chiqarish tannarxini pasaytirish uchun ham ishlatilishi mumkin, bu esa iste'molchilar uchun mahsulot va xizmatlarning umumiy tannarxini kamaytirishga yordam beradi. Iqtisodiy xarajatlar har qanday davlat taraqqiyotida muhim omil hisoblanadi. Iqtisodiy xarajatlar deganda tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarish, tarqatish va iste'mol qilish bilan bog'liq xarajatlar tushuniladi. Bu xarajatlarga mahsulot va xizmatlarni ishlab chiqarish va iste’mol qilishda foydalaniladigan mehnat, materiallar, infratuzilma va boshqa resurslar tannarxi kiradi. Rivojlanayotgan mamlakatlarda infratuzilma va resurslarning yetishmasligi tufayli iqtisodiy 27 xarajatlar ayniqsa yuqori bo'lishi mumkin. Bundan tashqari, resurslar va infratuzilmaning yetishmasligi tufayli rivojlanayotgan mamlakatlarda iqtisodiy xarajatlar rivojlangan mamlakatlarga qaraganda yuqori bo'lishi mumkin. Bu esa rivojlanayotgan mamlakatlarning jahon iqtisodiyotida raqobatlashish qobiliyatining pasayishiga olib kelishi mumkin. Iqtisodiy xarajatlar tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishni rag'batlantirishdan tashqari, ushbu tovar va xizmatlar narxlarining xalqaro bozorda raqobatbardoshligini ta'minlashda ham muhim rol o'ynaydi. Ishlab chiqarish tannarxini nazorat qilish orqali iqtisodiy xarajatlar iste'molchilar uchun tovar va xizmatlar tannarxini kamaytirishga yordam beradi. Iqtisodiy xarajatlar ishlab chiqarish tannarxini pasaytirish uchun ham ishlatilishi mumkin, bu esa iste'molchilar uchun mahsulot va xizmatlarning umumiy tannarxini kamaytirishga yordam beradi. Rivojlanayotgan mamlakatlarda iqtisodiy xarajatlarning roli va ahamiyatini tushunish uchun iqtisodiy xarajatlarning yuzaga kelishiga ta’sir etuvchi omillarni tahlil qilish zarur. Bu omillar resurslarning mavjudligi, ishchi kuchi, materiallar narxi, infratuzilma va texnologiya narxini o'z ichiga olishi mumkin. Bundan tashqari, transport xarajatlari, energiya xarajatlari va soliqlar ham iqtisodiy xarajatlarning paydo bo'lishiga hissa qo'shishi mumkin. Rivojlanayotgan mamlakatlarda iqtisodiy xarajatlarning roli va ahamiyati katta. Iqtisodiy xarajatlar mamlakatning jahon iqtisodiyotida raqobatlasha olish qobiliyatiga bevosita ta'sir ko'rsatishi mumkin. Iqtisodiy xarajatlar rivojlanayotgan mamlakatlarda fuqarolarning hayot sifatiga ham bilvosita ta'sir ko'rsatishi mumkin. Iqtisodiy xarajatlarning roli va ahamiyatini tushunib, rivojlanayotgan mamlakatlar global iqtisodiyotda raqobatda duch keladigan muammolarni yaxshiroq tushunishlari va iqtisodiy xarajatlarni kamaytirish strategiyalarini ishlab chiqishlari mumkin. Bundan tashqari, iqtisodiy xarajatlarning roli va ahamiyatini tushunish rivojlanayotgan mamlakatlarga o'z fuqarolarining hayot sifatini yaxshilashda duch keladigan muammolarni yaxshiroq tushunishga yordam beradi. 28 Xulosa qilib aytish mumkinki, iqtisodiy xarajatlar rivojlanayotgan mamlakatlar rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. Iqtisodiy xarajatlar tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun rag'batlantirishni yaratishga yordam beradi, shu bilan birga ushbu tovar va xizmatlar narxining xalqaro bozorda raqobatbardoshligini ta'minlashga yordam beradi. Iqtisodiy xarajatlar ishlab chiqarish tannarxini pasaytirish uchun ham ishlatilishi mumkin, bu esa iste'molchilar uchun mahsulot va xizmatlarning umumiy tannarxini kamaytirishga yordam beradi. Yüklə 447,47 Kb. Dostları ilə paylaş:
|