Statistikan prrdmeti ve onun əsəs xüsusiyyetləri Statistikanın əsas anlayışlar
Yüklə 267,6 Kb.
|
|
Quruluş-Öyrənilən hadisənin daxili quruluşunu aşkar edir.Quruluş qruplaşdırılması nəticəsində hər hansı bir variasiya əlaməti üzrə hadisənin quruluşunu xarakterizə edən eyninövlü məcmu qrupları təşkil edilir (hər nəfərə düşən gəlirlərin həcminə görə əhalinin, məhsulun həcminə görə təsərrüfatların, cəlbedilmə müddətinə görə depozitlərin quruluşu və s.). Bir sıra dövrlər üzrə quruluş qruplaşdırmanın təhlili öyrənilən hadisənin quruluşunun dəyişikliyini göstərir.
Analitik-Öyrənilən hadisələr və onların əlamətləri arasındakı əlaqə və asılılıgı göstərir. Bu qruplaşdırmanın əsasında faktor (amil) əlaməti durur və hər bir qrup nəticə əlamətinin orta qiyməti ilə xarakterizə olunur. Dəyişənin növləri Dəyişən əşyaların və şəxslərin xarakteristikasıdır.Dəyişənə misal olaraq ixtisasınızı, cibinizdəki pulu və səhər tezdən dərsə çatmaq üçün sərf etdiyiniz vaxtı göstərmək olar.Tanıdığınız hər hansı şəxs digər fakültədə oxuya bilər, cibindəki pul da sizinkindən fərqli ola bilər və şübhəsiz dərsə vaxtında gəlib çatmaq üçün sizdən fərqli vaxta ehtiyacı var. Burada əsas məsələ dəyişən (məsələn fakültə) və onun qiymətini (məsələn iqtisadiyyat fakültəsi) fərqləndirməkdir.Məlumat dəyişənin qiymətidir. Sorğu anketindəki suallar dəyişən, onların cavabları isə dəyişənin qiymətidir. Bu cavabların bəziləri ədəd, bəziləri isə kateqoriyalardır. Buna görə də dəyişənləri kateqorik və ədədi dəyişənlərə ayırırlar. Ədədi Kateqorik Dəyişən Diskret Kəsilməz Ailə vəziyyəti Gözlərinin rəngi və s. Uşaqların sayı Mətndə səhvlərin sayı Ağırlık Ölçülən kəmiyyətlər Sayılan kəmiyyətlər Gərginlik Statistika müşahidəsinin üsulları Əlaqələrin sıxlığının ölçülməsi.kirrelyasya əmsalları İnterval qiymətləndirmənin mahiyyeti Kəsilməz təsadüfi kəmiyyətlər Kovariyasya və karrelyasya əmsalları İnterval qiymətləndirmənin əmsalı Müşahidənin üsulları Müşahidə xətası Simmetriklik şərtləri. Assimetriya əmsalı Seçmənin paylanmaları Hadisə və onun ehtimalı Ehtimal nəzəriyyəsinin əsas mövzusu kütləvi şəkildə baş verən təsadüfi halların (təsadüfi hadisələrin) qanunauygunluqlarını öyrənməkdir. Ehtimal nəzəriyyəsinin əsas anlayışlarından biri təsadüfü hadisə anlayışıdır.Təsadüfü hadisə- bir sıra kompleks şərtlər ödəndikdə baş verən və verməyən istənilə faktdır( hadisələrdir). Təsadüfü hadisələr latın hərfləri: A,B,C, .. hərfləri ilə təsvir olunur. Müəyyən kompleks şərtlər daxilində təsadüfi A hadisənin baş verib-verməməsini yoxlamaq üçün aparılan müşahidələr və ya təcrübələr sınaqlar adlanır. Metal pulun döşəmə üzərinə atılması, müəyyən hədəfə atəş açılması, hər hansı fiziki kəmiyyətin ölçülməsi, nərd oyunu zərinin taxta üzərinə atılması və s. sınağa misaldır. Tutaq ki, , təkrarən aparıla bilən ( əlbəttə, eyni şərtlər daxilində ) sınaqdır. sınağının hər bir icrası zamanı alınan nəticəyə hadisə deyilir.Məsələn, sınağı tam düzgün formada olan bir zəri çox hamar səthi olan taxta üzərinə atmaqdan ibarət olduqda hadisə olaraq, zərin 6 xalı olan üzünün yuxarı düşməsini, zərin cüt sayda xalı olan üzünün yuxarı düşməsini, zərin tək xalı olan üzünün yuxarı düşməsini və s. götürmək olar. Məsələn. 1.Atıcı 4 hissəyə bölünmüş hədəfə atəş açır.Bu zaman atəş sınaqdır, hədəfin müəyyən hissəsinə düşmək isə hadisədir. 2. Qutuda rəngli şarlar vardır.Qutudan təsadüfü qaydada hər hansı şar çıxarılır.Şarın çıxarılması sınaq, şarın müəyyən rəngə malik olması isə hadisədir. Bu hadisələrin eləsi var ki, şərtləri daxilində hökmən baş verir, belə təsadüfi hadisəyə yəqin hadisə deyilir. Əksinə, hökmən baş vermirsə buna mümkün olmayan hadisə, həm baş verə həm də baş verməyə bilərsə, onda belə hadisələrə təsadüfi hadisələr deyilir. Təsadüfi hadisə dedikdə, sınaqların nəticəsi kimi başa düşülməsi qəbul edilib. Şərtlər dəyişdikdə nəinki təsadüfi hadisə başqa təsadüfü hadisə ola bilir, hətta təsadüfü olmayan hadisəyə çevrilə bilir. Hər dəfə şərtləri göstərilməsə də təsadüfü hadisəsi həmin şərtlər əsasında baş verdiyi başa düşülür Yüklə 267,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|