Statistikaning predmeti va uslubi maqsad

1.3.  O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi tizimining tuzilmasi

 

 

Statistika deganda nimani tushunamiz.? Statistika nimani o’rgatadi.? Statistika bu 

fanmi yoki metodmi.? Bunday savollarni biz juda ko’p uchratamiz. Javoblar esa bundan 

ham ko’p. Moskva davlat universitetida chop qilingan adabiyotlarda statistikaga berilgan 

ta’riflar 1700 ga yaqin. 

Hozirgi  kungacha  statistikaga  berilgan  ta’riflarni  har  tomonlama  tahlil  qilib,  ularni 

quyidagi guruhlarga ajratish mumkin: 

1) 

statistika  deganda  mamlakatning  iqtisodiy  va  sotsial  rivojlanishi  haqida 

ma’lumotlarni to’plovchi, umumlashtiruvchi va chop qiluvchi organ, ya’ni statistika 

organlari tushuniladi; 

2) 

statistika deganda biror-bir hodisa haqidagi raqamlar yig’indisi tushuniladi. 

Masalan, Futbol bo’yicha jahon chempionati tugadi. Qaysi komanda nechta gol urdi 

yoki  o’tkazdi,  kimlar  gol  urdi,  nechtadan  urdi  va  h.k.  bu  statistika  emish. Yoki 

kasalxonani olaylik. Necha kishi operatsiya qilindi, shundan nechtasi tirik qoldi yoki 

o’ldi. Bu ham statistika emish; 

3) 

statistika deganda ijtimoiy fan tushuniladi (bu ayniqsa sobiq ittifoq olimlari 

o’rtasida eng ko’p tarqalgan ta’rif); 

4) 

statistika deganda statistik metodlar yig’indisi tushuniladi; 

5) 

statistika  deganda  raqamli  ma’lumotlarni  to’plash  va  interpretatsiya 

(izohlash, talqin qilish) metodlarini o’rgatuvchi fan tushuniladi va h.k.; 

Bozor  iqtisodiyoti  sharoitiga  o’tilishiga,  xalqaro  statistik  va  iqtisodiy  tashkilotlar  bilan 

hamkorlik va boshqa ro’y bergan ijobiy o’zgarishlarga qaramasdan, keyingi yillarda chop 

etilgan o’quv qo’llanma, darsliklar mualliflari (statistika umumiy nazariyasi darsliklariga 

qaralsin) statistikaga 1954 yilda berilgan ta’rif (Moskva, 1954y.) atrofida aylanishadi. Bu 

holni hatto 2000-2001 yilda nashr etilgan darsliklarda ham uchratish mumkin. 

Shunday qilib, kim haq kim nohaqligini tahlil qilib o’tirmasdan statistika nimani 

o’rgatadi  degan  savolga,  bizning  fikrimizcha,  quyidagicha  javob  berish  mumkin.