Strateji TƏHLİL
Yüklə 287,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Qarabağdakı güclü erməni
təcavüzünü dəf etmək mümkün olsa da, şimaldan yaxınlaşmaqda olan bolşevik hərbi təhlükəsinin qarşısını almaq mümkün olmadı. Çünki Qarabağda və Ermənistanla sərhəddə erməni təcavüzü başlayanda şimal sərhədini qoruyan hərbi qüvvələr də Qarabağa göndərilmişdi. Nəticədə şimal sərhədlərinin müdafiəsi xeyli zəifləmişdi. STRATEJİ TƏHLİL | Say 1-2 (23-24) • 2018 348 Şahidlərin ifadəsinə görə, Səməd bəy Mehmandarov 1920-ci il ap- rel ayının 2-3-də Qarabağda oldu və Azərbaycan ordusunun hissə və bölmələrinin ölkənin ərazi bütövlüyünün müdafiəsi sahəsindəki fədakar mübarizəsini yüksək qiymətləndirdi və bundan məmnun olduğunu gizlətmədi. Bölgədəki zabitlərlə görüşündə o belə demişdi: “Çox şadam ki, həyatımın son illərini doğma xalqıma xidmətə həsr edə bildim. Gənc ordumuz ümidlərimi doğrultdu. Qarşıya qoyulan vəzifənin öhdəsindən şərəflə gəldi. Zabitlərə təşəkkürümü çatdırın, əsgərlərə isə ürəkdən “Sağ ol!” deyin” [25]. Lakin Qarabağdakı güclü erməni təcavüzünü dəf etmək mümkün olsa da, şimaldan yaxınlaşmaqda olan bolşevik hərbi təhlükəsinin qarşısı- nı almaq mümkün olmadı. Çünki Qarabağda və Ermənistanla sərhəddə erməni təcavüzü başlayanda şimal sərhədini qoruyan hərbi qüvvələr də Qarabağa göndərilmişdi. Nəticədə şimal sərhədlərinin müdafiəsi xey- li zəifləmişdi. Qarabağda aparılan ağır döyüşlərdə itkilərlə rastlaşmış Azərbaycan hissələrinin bərpa edilib şimala göndərilməsi bir tərəfdən müəyyən vaxt tələb edirdi, digər tərəfdən isə Qarabağın özünün müdafiəsinin zəiflədilməsi erməni təcavüzünün yenidən alovlanmasına yol aça bilərdi. Aprel işğalı ərəfəsində şimal sərhədlərinin mühafizəsinə isə çox az sayda hərbi qüvvə saxlanmışdı. 1920-ci il aprel ayının 25-nə aid olan bir məlumata görə, 4-cü Quba alayının 4 piyada bölüyü, dağ batareyası və bir zirehli qatardan ibarət qüvvə var idi. Piyada bölüklərindən biri Yala- mada, biri Şirvanda, 2 bölük və bir batareya isə Xudatda dayanırdı. Zirehli qatarla dəstənin qərargahı da Xaçmazda yerləşdirilmişdi. Konkret tari- xi şəraitdə şimal sərhədinin qorunmasına bu dəstə məsuliyyət daşıyırdı [11, 284]. Azərbaycanın işğalı üçün şimal sərhədlərinə gətirilmiş bolşevik hərbi qüvvələri isə bolşevik mənbələrinə görə, 72472 nəfər idi. Bu sayda olan bolşevik qüvvələrini 6 ədəd zirehli qatar, dənizdən isə Volqa-Xəzər hərbi donanması müşayiət edirdi [30, 19]. Cümhuriyyət ordusunun şimal sərhədi boyunca yerləşdirilmiş azsay- lı hərbi qüvvələri bolşevik təcavüzünün qarşısını almağa cəhd göstərsə də, sayca çox olan və güclü hərbi texnika ilə təchiz edilmiş bolşevik qüvvələrinin qarşısını almaq mümkün olmadı.
AXC ordusunun təşkili Azərbaycanın hərb tarixində və bütövlükdə Azərbaycan xalqının tarixində əhəmiyyətli bir hadisə idi. Çünki hər şeydən əvvəl bu ordunun yaradılması ilə Azərbaycanda müstəqil nizami |