Sual dünyanın siyasi xəritəsinin formalaşması Si­ya­si xə­ri­tə

Tarixi. E.ə IV mi­nil­lik­də İra­nın Xu­zes­tan, Lu­res­tan əya­lət­lə­rin­də məs­kun­la­şan əha­li tə­sər­rü­fat­la məş­ğul ol­ur. E.ə III mi­nil­li­yin əv­vəl­lə­rin­də İra­nın cə­nub-qər­bin­də şə­hər-döv­lət­lər, Xu­zes­tan əya­lə­tin­də Elam döv­lə­ti mey­da­na gə­lir.-e.ə. VII əsr­də Mi­di­ya döv­lə­ti­nin ha­ki­miy­yə­ti al­tı­na dü­şür və müs­tə­qil­li­yi­ni iti­rir.

E.ə. II mi­nil­li­yin so­nun­da İran əra­zi­si­nə şi­mal­dan ari tay­fa­la­rı gə­lə­rək öl­kə­nin mər­kəz və qərb ra­yon­la­rın­da məs­kun­la­şır­lar. Mi­di­ya və pars qə­bi­lə­lə­ri­nin bir­ləş­mə­si Əhə­mə­ni­lər döv­lə­ti ya­ra­­dı­lır. Ma­ke­do­ni­ya­lı İs­kən­dər bu döv­lə­ti sü­qu­ta ye­ti­rir.

Av­ro­pa­da ka­pi­ta­liz­min in­aki­şaf et­di­yi vaxt İn­gil­tə­rə, ABŞ, Ru­si­ya, Fran­sa və Al­ma­ni­ya İra­­nı öz­lə­ri­nin xey­ri­nə mü­qa­vi­lə­lər bağ­la­ma­ğa va­dar edirdilər.

1906-cı il­də bi­rin­ci kons­ti­tu­si­ya öl­kə par­la­ment­li mo­nar­xi­ya elan olu­nur. 1920-ci ilin may ayın­da so­vet Ru­si­ya­sı ilə İran ara­sın­da dip­lo­ma­tik mü­na­si­bət­lər,1921-ci il fev­ral ayın­da mü­qa­vi­lə im­za­la­nır. 1921-ci il­də İran­da döv­lət çev­ri­li­şi baş ve­rir və ha­ki­miy­yə­ti Pəh­lə­vi­lər sü­la­lə­si ələ ke­çi­rir. İkin­ci Dün­ya mü­ha­ri­bə­sin­dən son­ra ABŞ və B.Bri­ta­ni­ya­nı ma­raq­lan­­dı­­ran İra­nın hər­­bi-stra­te­ji möv­qe­yi, neft sər­və­ti ilə bağ­lı idi.

1978-ci il­də so­si­al-iq­ti­sa­di çə­tin­lik­lər İran­da hö­ku­mə­tə qar­şı küt­lə­vi nü­ma­yiş­lər, neft sə­na­ye­si, nəq­liy­yat, ra­bi­tə sahələrində tə­til­lər baş ve­rir. Ayə­tul­lah Mü­sə­vi Ru­hul­la Xo­mey­ni­nin rəh­bər­li­yi ilə ümum­­xalq hə­rə­ka­tı qüv­vət­lə­nir-1979-cu il fev­ra­lın 11-də İran­da mo­nar­xi­ya re­ji­­mi dev­ri­lir.(mil­li bay­ram- İn­qi­lab gü­­nü).1979-cu il ap­re­lin 1-də öl­kə­nin adı İran İs­lam Res­pub­li­ka­sı ad­lan­dı­rı­lır. 1979 ilin de­kab­rın­da ke­çi­ril­miş ümum­xalq re­fe­ren­du­mun­da İra­nın ye­ni kons­ti­tu­si­ya­sı qə­bul olu­nur-ru­ha­ni­lə­rin öl­kə­da rəh­bər ro­lu təs­bit edi­lir.