Sual dünyanın siyasi xəritəsinin formalaşması Si­ya­si xə­ri­tə

Sə­na­ye. Ema­le­di­ci sə­na­ye 90-cı il­lə­rin əv­vəl­lə­rin­də sə­na­ye böl­mə­si məh­sul­la­rı­nın 77 %-ni ödə­yir­di. əsas his­sə­si ye­yin­ti və yün­gül sə­na­ye­nin (35 %) pa­yı­na dü­şür. ema­le­di­ci sə­na­ye­nin 18%-ni ye­yin­ti sə­na­ye­si ve­­rir. To­xu­cu­luq sə­na­ye­si məh­­sul­­la­rı Av­ro­pa öl­kə­lə­ri, ABŞ, Ru­si­ya, Azər­bay­cana ix­rac olu­nur.

Ener­ge­ti­ka­ mü­hüm xam­ma­lı olan neft və qaz (ener­ji ba­lan­­sı­nın 53%) id­xal edi­lir. İs­teh­la­kın 10-12%-i yer­li is­teh­­sal he­sa­bı­na­dır. Neft Bat­man, Qı­lı, İz­mir, Əlia­ğa və Mer­­sin şə­hə­rin­də­ki mü­əs­si­sə­lər­də emal olu­nur.

İri «Pet­kim» neft-kim­ya komp­lek­sin­dən baş­qa Əlia­ğa­da ikin­ci neft-kim­ya komp­lek­si fəa­liy­yət gös­tə­rir. Tə­bii qaz öl­kə­də 80-ci il­lər­dən çı­xa­rı­lır. Qa­za olan tə­lə­bat id­xal olu­­nan tə­bii qaz­la An­ka­ra, İs­tan­bul, İz­mir­də­ki za­vod­­lar və İz­mir və Əlia­ğa­da­kı neft ema­lı mü­əs­si­sə­lə­rin­də­ki ma­ye qaz­dan is­ti­fa­də edil­mək­lə ödə­ni­lir. Tür­ki­yə 2008-ci il­dən Azər­bay­can­dan qaz alır. On il ər­zin­də elekt­rik stan­si­ya­la­rı­nın ümu­mi gü­cü 6 mln. kvt-dan 18-ə çat­mış­dır (35,5% SES).

1990-cı il­də Tür­ki­yə qon­şu öl­kə­lə­rə (Bol­qa­rıs­tan, Ru­mı­ni­ya, Al­ba­ni­ya, Gür­cüs­ta­na 900 mln. kvt./s) elekt­rik ener­ji­si ix­rac et­miş­dir. Ya­xın Şərq­də «Af­şin-əl­bis­tan», «Ke­ban» və «Ka­ra­ka­la» su elekt­rik stan­si­ya­­la­rı­­nın is­teh­sal güc­lə­ri ge­niş­lən­di­ril­miş­dir. 1990-cı il­də Fə­rat ça­­yı üzə­rin­də «Ata­türk» bən­di­nin ti­kin­ti­si ba­şa çat­dı­rıl­mış.

Son 15 il ər­zin­də öl­kə­də qa­ra me­tal­lur­gi­ya­nı in­ki­şaf et­dir­mək, Av­ro­pa və qon­şu öl­kə ba­zar­la­rı­na da­xil ol­maq məq­­sə­di­lə Tür­ki­yə in­ki­şaf et­miş öl­kə­lə­rin təc­rü­bə­sin­dən is­ti­fa­də edir. Po­lad is­teh­sa­lı 2017-ci il­də 19,7 mln. to­na çat­dı­rıl­mış­dır. Bu­­Qa­ra­bö­yük, Ereq­li, İs­kən­də­run­da, İz­mir ra­yo­nun­da­ 15 xü­su­si ki­çik za­vod­lar­da is­teh­sal olu­nur. Po­lad və pro­kat ix­ra­ca­tın­da əhə­miy­yə­ti­nə gö­rə to­xu­ma mal­lar­dan son­ra ikin­ci məh­sul­dur. me­tal­lur­gi­ya ba­za­sı Zon­qul­daq-Ereq­li daş kö­mür höv­zə­si (Qa­ra d sa­h) ,Qər­bi Ana­do­lu­da boz kö­mür ya­taq­la­rı, İES-dir. Sey­di­­şe­hir­də alü­mi­ni­um za­vo­du fəa­liy­yət gös­tə­rir.