Suleyman-m teze qxd
Yüklə 2,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (deməli, zaddı, şey, adı nədir, hansı ki, baxanda baxıb görürük ki, canım sənə desin və s.)
|
dəstək, bilgi, öncül,
durum, anlam, bölgə, öncə, olay, yetərsay, özəl, önəmli, yaşam, tanıtım, təpki, öndər, çağdaş, dönəm, yüzillik və s. onlarla, yüzlərlə söz məna, səslənmə, tələffüz baxımından münasib və ruhumuza yaxın olduğu üçün çox tezliklə və asanlıqla ünsiyyət vasitəsinə çevrilmişdir. Dilimizdə kalka yolu ilə yaranmış sözlər də çoxalmaqdadır. Kalka üsulu dedikdə sözün milli, anlayışın uzun illər gəlmə dilə aid olması nəzərdə tutulur. Deməli, başqa dildən gəlmiş anlayışı dilimizin milli bazasından istifadə edərək adlandırırıq. Bura açıqca, dabankeş, əyləc, soyad, soyuducu, sərinkeş, tozsoran, yelçəkər və s. kimi sözlər daxildir. 4. Nitqin təmizliyini pozan amillər içərisində tüfeyli sözlərin də müəyyən qədər rolu var. Nitq zamanı cümlələr arasında əla 80 qə yaratmaq, yaxud işlədilməli olan zəruri sözü düzgün tapmayan şəxs boşluğu doldurmaq, fikrə "körpü" salmaq istəyəndə ya yersiz fasilələr edir, ya da mövzu ilə əlaqəsi olmayan ara söz və ya cümlə tipli söz birləşmələri (deməli, zaddı, şey, adı nədir, hansı ki, baxanda baxıb görürük ki, canım sənə desin və s.) işlətmək məcburiyyətində qalır. 5. Elmi üslubda işlədilməsi məqbul sayılmayan söz qrupları sırasına loru sözlər də daxildir. Ədəbi bədii üslubda işlənən bu sözlərə personajlann nitqində və canlı danışıqda rast gəlirik; gop eləmək, goplamaq, zollamaq, ağzından nallamaq, güpə- mək, angırmaq, donguldanmaq, burcutmaq, qatıqlamaq, eşşək, heyvərə, qoduq, tülkü, sən qıfılla, qırıldatmaq, çərənləmək, hırıldamaq və s. sözlər nitqdə rəqibini alçaltmaq, təhqir etmək, pis münasibət bildirmək məqsədi daşıyır. Söyüşlər, qarğışlar, ədəbsiz və qeyri-etik sözlər ictimai yerlərdə vulqar xarakterli olduğundan, mətbu əsərlərdə nitqin təmizliyi baxımından işlədilməsi caiz görülmür. 6. Kobud sözlər sırasında jarqonlar da qeyd olunmalıdır. Süni ünsiyyət vasitəsi sayılan jarqon sözlər cəmiyyətdə müəyyən qrup insanlar tərəfindən düzəldilir və elə onlar tərəfindən də başa düşülür. Jarqonlar öz fikirlərini başqalarından gizlətmək və ya başqalarından fərqlənmək üçün, konkret bir zümrə tərəfindən işlədilən elə sözlərdir ki, onlar adi halda müstəqil mənada işlədilib hamı tərəfindən anlaşılsa da, jarqon səviyyəsində başqa cür mənalandırılır. Məsələn: Yüklə 2,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|