Bunday harakatlar ixtiyorsiz ravishda bo’ladi, shuning uchun siz bir necha oddiy qoidaga amal qilishingiz kerak:Birinchidan, cho’kayotgan odamga yordam berish uchun uning orqa tomonidan suzib kelish kerak, ya’ni u qutqaruvchini ko’rmasligi lozim. Shundan so’ng cho’kayotganni suvdan chiqarishning turli yo’llarini qo’llash kerak:
Bunday harakatlar ixtiyorsiz ravishda bo’ladi, shuning uchun siz bir necha oddiy qoidaga amal qilishingiz kerak: Birinchidan, cho’kayotgan odamga yordam berish uchun uning orqa tomonidan suzib kelish kerak, ya’ni u qutqaruvchini ko’rmasligi lozim. Shundan so’ng cho’kayotganni suvdan chiqarishning turli yo’llarini qo’llash kerak:
Cho’kayotgan odamni orqaga qo’yib, uni qo’ltig’i yoki qulog’i yaqinida boshidan ushlab, oyoqlar bilan ishlab, unu o’z ortidan tortish.
Bitta qo’lni cho’kuvchining qo’ltig’i ostidan o’tkazib, uni iyagidan ushlab, suv sathidan yuqorida fiksatsiya qilib, erkin qo’l va oyoqlarni harakatlantirib tortish.
Cho’kuvchini chalqancha qilib, bitta qo’lni uning qo’ltig’i ostidan o’tkazib, uning ikkinchi qo’lidan ushlab, o’z ortidan tortish.
Agar cho’kayotgan odam sizni tutishga harakat qilsa, nafasni ushlab, suv ostiga sho’ng’ish kerak. Cho’kuvchining tirmashib olganidan uning qo’llarini majburlab ochish orqali qutulishga urinmaslik kerak — vahima jabrlanuvchiga qo’shimcha kuch beradi, kurashish esa yana ko’proq vaqtni oladi.
Agar chukuvchi suv tubiga yetgan bo’lsa, oqimning kuchi va yo’nalishini hisobga olib, sho’ng’ish kerak. Sho’ng’igach, cho’kib kegan odamni qattiq tutub, bitta harakat bilan suv sathiga chiqib olish uchun suv tubidan kuchli itarilish kerak.
Bu jihatda multfilmlardagi harakatlar biroz haqiqatga yaqindir.
Darhaqiqat, javbrlanuvchiga sun’iy nafas berish talab qilinadi, lekin avval uni yotqizib, og’zidan qayt massasi, qum va boshqalarni chiqarib tashlash, uning nafas olishi va pulsini eshitish kerak:
Agar ular butunlay mavjud va jabrlanuvchi hushida bo’lsa, uning boshini oyoqlaridan pastroq qilib yotqizish, ho’l kiyimlarini yechib, uni issiq choyshab bilan o’rab, issiq ichimlik berish kerak. So’ng tez yordamni chaqirish majburiydir — garchi jabrlangan kishi yaxshi ko’rinsa va o’zini yaxshi his etayotganini aytsa ham, bu hech narsani anglatmaydi.
Agar ular mavjud bo’lsa, lekin kishi behush bo’lsa , uni ammiakli spirt yordamida hushiga keltirib, yuqorida keltirilgan harakatlar — choyshab, issiq ichimlik berish va shifokor chaqirish kerak. Agar nafas olish va puls aniqlanmasa, shoshilinch qutqaruv choralariga o’tish kerak.
Avvalo, o’pkadagi suvni chiqarib tashlash kerak. Buning uchun cho’kkan odamni tizza ustidan tashlab, osilgan holatga keltirish va bir vaqtning o’zida boshini ushlab turib, kuraklari orasiga bosish kerak. Agar bu foyda bermasa, jabrlanuvchining og’ziga ikkita barmoqni tiqib, tilning ildiziga bosish kerak. Tayyorgarligi bo’lmagan kishi uchun eng oddiy sun’iy nafas berish «og’izdan og’izga» usuli hisoblanadi. Buning uchun jabrlanuvchi chalqancha qilib yotqiziladi, boshi orqaga tashlanib, og’ziga nafas berila boshlaydi, bunda uning burni barmoqlar bilan yopib turiladi.
Refleks boshlanishi va jabrlanuvchi o’zi mustaqil nafas ola boshlamagunicha daqiqasiga 12-14 marotaba nafas berish amalga oshirilishi kerak. Agar oldin chiqib ketmagan suv chiqa boshlasa, jabrlanuvchining boshi yon tomonga burish, qarama-qarshi tomondagi yelkasini esa
