T. C. Ankara üN Đ vers đ tes
Đzni Olmak, Đzin Verilmiş Olmak, Yasak Olmak
Yüklə 1,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4.3.2.1 Đzni Olmak, Đzin Verilmiş Olmak, Yasak Olmak
Bir eylemi yapmaya izni olmak (Erlaubnis haben), bir şeye izin verilmiş olmak (erlaubt sein), dürfen ile ifade edilirken; bir eylemin yasak olması ya da yasaklanmış olması (verboten sein), dürfen+olumsuzluk [Verneintes Dürfen] olarak nitelenir. Örneğin aşağıda verilen ilk iki cümlede bir şeyin yasak olduğu ifade edilmektedir. Birinci örnekte sigara içmenin, ikinci örnekte ise çimlere basmanın yasak olduğu ifade edilmektedir. Almancada bir şeyin yasak olduğu başka fiiller ve yapılarla ifade 189 etmenin yanı sıra dürfen ile de ifade edilir. Bunun anlam yönünden Türkçedeki eşdeğer biçimi, [-EbĐl] biçimbirimi ya da yasaklamalarda [yasak] sözcüğü kullanılarak elde edilir. Ama bununla birlikte [-mEz] biçimbirimi ile de bu ifade edilir. Bu biçimbirim resmi ve kesin yasaklama ifade eder. 1) Man darf in den geschlossenen Räumen nicht rauchen. Kapalı mekanlarda sigara içilmez./ sigara içmek yasaktır. 2) Man darf die Wiesen im Garten nicht betreten. Bahçedeki çimlere basılmaz./basmak yasaktır. Dolayısıyla birinci cümlenin anlamı verilirken “Kapalı mekanlarda sigara içilmez” şeklinde ifade etmek gerekir. Ancak bu Türkçede duruma göre değişir. Dürfen fiilinin dilbilgisel ulam yönünden bir eşdeğeri olabilecek fiil Türkçede mevcut değildir. Bu örnekte söz konusu olan yasaklama kesin ve serttir. Bu tür yasaklamaları özellikle askeri alanlarda görmek mümkündür. Bazı yerlerde ve bağlamlarda ise dürfen fiilinin Türkçe eşdeğerini [-EbĐl] biçimbirimi ile ifade edilmelidir. Aksi halde anlam yönünden bazı sapmalar söz konusu olabilir. 3) Hier dürfen Sie nicht parken! Burada park edemezsiniz! Söz gelimi bu örnek “Buraya park etmezsiniz.” şeklinde ifade edilirse, cümlenin anlamı yasak ifade etmez. Sonuç olarak dürfen ile dile getirilen yasaklama olayı farklı durumlarda farklı biçimbirimlerle ya da ‘yasak’ sözcüksel biçimbirimi ile ifade edilir. Bazen de yukarıda söz konusu olan [-mEz] biçimbirimi [-EmEz] haline dönüşür. 4) Die Schüler dürfen nachmittags in die Schulbibliothek gehen. Öğrenciler öğleden sonraları okul kütüphanesine gidebilir. 190 1) ve 2) nolu cümlelerde dürfen kiplik fiiliyle anlatılan yasaklamalar, Türkçede [-mAz] biçimbirimiyle ifade edilmelidir. [-mA]: olumsuzluk biçimbirimi iken, aynı zamanda Türkçede dürfen fiilinin olumsuzunun karşılığı olarak yasakları da belirtir. GABAĐN (1988:78) [-z] biçimbirimini “[-r] geniş zaman ekinin [-z] biçimine girmiş hali” olarak yorumlar. 1) ve 2) nolu cümlelerde geniş zaman anlamı mevcuttur. 4) nolu cümlede ise [-EbĐl] yeterlik fiili kodlayıcısıyla ifade edilen bir izin söz konusudur. Burada yeterlik fiili biçimbirimi [-EbĐl] izin anlamında kullanılmaktadır. [-(i)-r] geniş zaman biçimbirimidir. Yüklə 1,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|