T. C. Ankara üN Đ vers đ tes

             2.2.2 Đstek Kipliği 
 
           ASLAN (2007: 3 vd.), Türkçedeki  “istek  semantiği/ kipliğini (volitiv); dilbilgisi 
düzlemine  istek  bildiren  kip  ekleri,  kiplik  fiiller, söylem stratejileri ile çıkabilen ve 
konuşuru  bu  birimleri  kullanmaya  yönelten  ya  da  bu  birimlerle ifade bulan anlam 
çekirdeği” olarak niteler.   
 
           Almancada  daha  ziyade    wollen  ve  mögen  kiplik  fiilleri  ile  ifade  edilen  istek 
kipliği (volitiv), gerçekleşebilirliği yüksek, somut isteklerden, gerçekleşmesi mümkün 
olmayan gerçek dışı isteklere kadar, değişik  derecedeki istek türlerini ve gerçeklikleri 
kapsayan anlambilimsel bir alandır.  
 
          “Đstekler,  henüz  gerçekleşmeyen,  ancak  çeşitli  derecelerde  gerçekleşme 
potansiyeli  olan  ifadelerdir.  Đstekler  olay  öncesi  sözeylemlerdir;  biçimlenmeleri 
konuşma zamanıyla eylem zamanı arasındaki sonralık ilişkisi içindedir. Şikayet etme, 
özür  dileme  vb.  ise  olay  sonrası  sözeylemlerdir.”  (TROSBORG,  1995:  187)  “Đsteği 
anlambilimsel  odaklı  olarak  ele  alan  JOHANSON,  Türkçedeki  istek  kipliği 

---

 
54 
kategorisinin biçimbilimsel kodlayıcıları olarak gönüllülük kipi (voluntativ), istek kipi 
(Optativ)  ve  varsayımlı  işaretleyici  (hypothetischer  Marker
)
 
[
-sA
]
’yı  ele  almıştır.” 
(ASLAN, 2007: 4) 
 
           [-AyIm],  [Ø],  [-sXn],  [-AlIm],  [-Xn],  [-XnXz],  [-sXnlAr]  istek  anlambilimsel 
alanının  Türkçedeki  gönüllülük  (voluntativ)  kipi  altı  kişi  biçimbirimleridir. 
[
-sA
],
  
dilek,  istek  kipi  biçimbirimi  olarak  kullanılır.  Ayrıca  “
[
-mAlI
]
  biçimbiriminin 
morfosemantik 
(biçimbilimsel-anlambilimsel) 
içeriği 
gereklilik 
/zorunluluk 
kategorilerinin  yanı  sıra  tahmin,  çıkarım,  istek  ve  emir  vb.nin  ifadesi  için  de 
geçerlidir.” (ASLAN, 2007: 8-9)   
 
           “Gerçek   dışı   istekleri    ifade   edenler   ise,   [-sAydI],  [-sAymIş],  [-(y)AydI],  
[-(y)AymIş]    biçimbirimleridir.”  (ASLAN,  2007:  8-9)    Bu  biçimbirimler,  Almancada 
gerçek dışı istek (irrealer Wunsch) cümlesinin geçmiş zamanını karşılar: