T. C. Ankara üN Đ vers đ tes

 
            2.2.1 Gereklilik/Zorunluluk Kipliği 
           Almancadaki    sollen,  müssen     fiillerinin     anlamsal    karşılığı   olan Türkçede    
zorunluluk    kipliği  (Notwendigkeitsform),    en    başta  
[
–mAlI
]
   biçimbirimi   olmak    
üzere,     zorunlu/ zorunda,    mecbur,  şart    sözlüksel   biçimbirimleri,  bu  birimlerin 
türetimleri  ve 
[
-DĐr
]
 koşacı  ile  kodlanır. Çünkü  
[
-DĐr
]
   kesinlik bildirmektir. 
 
           CORCU’ya  göre  “yasa,  kural  ya  da  herhangi  bir  hiyerarşik  toplumsal  ilişkiden 
kaynaklanan  düzenleyici  ya  da  inanca  dayalı  bir  kipsel  alan  zorunluluğu  tanımlarken, 
isteğe,  ideal  ya  da  olağan  durumların  betimlenmesine    veya  bir  önkoşulluluk  ilişkisine 
dayalı    kipsel  alan  ise  gerekliliği  betimler.”
11 
Türkçede  zorunluluk  zorunlu,  zorunda, 
ş
art,  mecbur  sözcükleri  ve  bunların  türetimleri  ile  anlatılırken,  gereklilik  temelde  
gerek, lâzım sözcükleriyle anlatılır.
 
 
[
-mElĐ
]
 biçimbirimi, gereklilik de kodlar. 
 
           Bu açıdan   “zorunluluk anlatımı için Türkçe dilbilgisel tek zorunluluk belirtisi 
olan  [–mAlI]  biçimbirimi  anlam  içyapısı  açısından  problem  oluşturur.  Türkçede 
zorunluluk,  [–mAlI]    biçimbirimi  dışında  sözlüksel  öğeler,  belli  ezgi  örüntüleri  ve 
deyimleşmiş belirli kalıplarla anlatılır. Sözü edilen her bir zorunluluk anlatım yolunun 
sistemde  biçim  ve  anlam  açısından  ayrı  bir  işlevi  vardır.”  (CORCU,  2003:  95  vd.) 
Ancak, biçim  ve  anlam  açısından  sözcüksel birimlerden önemli farkları olan ve bu 
____________________________
 
11
 http://semanticsarchive.net/Archive/GJlNDYzO/Dilbilim_Arastirmalari_2005.pdf (09.01.2012)
 
 

---

 
53 
yüzden    alan  yazınında  en  çok  çalışma  konusu  olan  günümüz  Türkçesinin  tek 
dilbilgiselleşmiş  zorunluluk  belirtisi 
[
–mAlI
]
  soneki  Türkçe  zorunluluk  kipliği 
anlatımında ayrı bir yer tutar. 
 
           Türkçede  gereklilik/zorunluluk  kipliği  kodlanışını  gerek  biçimsel,  gerekse 
anlamsal  açıdan  tek  başına  ele  alan  sınırlı  sayıda  çalışma  vardır.  Örn.  (KOCAMAN, 
1990; CORCU, 2003; 2005) gibi.