T. C. Ankara üN Đ vers đ tes



Yüklə 1,49 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə141/254
tarix24.03.2022
ölçüsü1,49 Mb.
#54127
1   ...   137   138   139   140   141   142   143   144   ...   254
ayrim-ayri modallıq339212

4.3.1.7
 
 Uygun Koşul  
           “Bir kişinin bir eylemi gerçekleştirmesi için ya da bir olayın olması için uygun 
koşulun  (Die  günstige  Voraussetzung)  mevcut  olması  ya  da  olmaması” 
(SCHULZ/GRIESBACH, 1982a: 137)  können kiplik fiiliyle ifade edilir. 


 
185 
     Der Wagen konnte schwer gefahren werden, weil es neblig war. 
Hava sisli olduğu için, araba güçlükle sürülebiliyordu
           Yukarıdaki  cümlede  können, [-EbĐl] biçimbirimi  ile ifade edilir. [-i]: Bağlama 
ünlüsü,  [-yor]:  Şimdiki  zaman  biçimbirimi,  haber  kipi,  [-du]:  Hikâye  bileşik  zaman 
biçimbirimi,    [Ø]:  Sıfır  biçimbirimi.  Çünkü,    3.  tekil  kişi  eki  almamıştır.  Yukarıdaki 
cümlede    sisli  hava,  araba  kullanmak  için  uygun  bir  koşul  değildir.  Bu  nedenle    bu 
durumun  açıklanması  können  fiiliyle  yapılmıştır.  Aynı  zamanda  [Arabayı  sürmek 
güçlükle mümkün oluyordu.]  şeklinde de bu durum ifade edilebilir.  
           Können filinin genel olarak bilmek, kavramak, anlamak; yetenek, imkân, fırsat, 
izin, başarmak, uygun koşul anlamlarının olduğunu bu anlamlardan bilmek, kavramak, 
anlamak  ile  başarmak  anlamlarının  asıl  fiil  olarak  kullanım  anlamlarının  olduğunu 
görüyoruz. Bilmek, kavramak, anlamak anlamında Türkçeye bilmek, anlamak, bir şeye 
hakim  olmak,  vakıf  olmak  vb.  ile  aktarılır.  Başarmak  (gelingen)  anlamında  başarılı 
olmak,  bir  şeyi  sonuçlandırmak,  başarıyla  tamamlamak,  gerçekleştirmek,  muvaffak 
olmak  ile    ifade  edilir.  Yetenek,  imkân,    fırsat,    izin    ve      uygun      koşul      anlamsal  
kategorilerinde    olumlu cümlelerde [-EbĐl],
 
olumsuz
 
cümlelerde ise  [-EmE], [-EmĐ
biçimbirimleriyle    anlamlar  ifade  edilir.  Buradan  Türkçenin  zengin  anlatım  ve  ifade 
olanaklarına sahip ve biçimbirimleri çok anlamlı (polysemantisch) ve çok fonksiyonlu 
(polyfunktional)  bir  dil  olduğu  anlaşılmaktadır.  Ayrıca  bu  tür  çok  anlamlılığı  ve  çok 
işlevliliği  [-mElĐ]  ve  [-EbĐl]  biçimbirimlerinde  de  görmekteyiz.  Örneğin  [-mElĐ], 
gerek, lâzım, şart, zorunluluk anlamını ifade ettiği gibi  istek,  dilek,  olasılık ve tahmin   
anlamını da içerir.   
 
 


 
186 

Yüklə 1,49 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   137   138   139   140   141   142   143   144   ...   254




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin