T. C. Ankara üN Đ vers đ tes

 
          2.1  Almancada Kiplik  Türleri 
                 2.1.1  Yükümlülük Kipliği                                     
   
         Deontolojinin sözlüksel anlamı aşağıdaki gibi açıklanmaktadır:  
        
“[Alm.  Deontologie]  [Fr.  déontologie]  [Đng.  deontology]  [Osm.  ilm-i  vezaif]: 
(Sözcük  anlamı:  ödev  bilimi) 

  Ethik’i  ödev  bilim  olarak  belirlemek  üzere]. 
BENTHAM’ın kullandığı terim. (Deontology or the Science of Morality, 1834.)// Bu 
sözcük  KANT’ın  anladığı  anlamda  bir  ödev  öğretisi  için  kullanılamaz;  deontoloji, 
ahlâksal ödevleri, şu ya da bu toplumsal durumlara göre, deney yolu ile incelemeyi 
dile getirir. Hekimlikte, hekimlik ödevleri kuramı olarak özellikle kullanılmaktadır.”
   
                                                                                          
(AKARSU, 1975: 47)   
 
         
“Yunanca’da  tò  déon  sözcüğüne  dayanan  deontisch,  ‘gerekli  olan,  görev’ 
anlamına  gelir  ve  mantıkta  ‘felsefi  mantığın  bir  disiplini’ni  ifade  eder.  Kuralcı 
(Normatif)  önermeler  arasında  mantıksal  ilişkileri  araştırmak  amacıyla  söylem 
mantığının  genişletilmesini  anlatır.  Söylem  mantığında  söylemler  gerçekliği 
bakımından ele alınır.” (KWIATKOWSKI, 1985: 92) 
          
            CHLOSTA  vd.’ne  (2008:315)  göre  yükümlülük  (deontik)  kipliği,  kuralcı 
(normatif)  kavramların,  yükümlülük  ve  iznin  ifade  edildiği  bir  tür  kiplik  kavramıdır. 
Bir  fiilin  izinli  olması  gerçeğini  ifade  eder.  Bu  bağlamda  deontik  kiplik,  Türkçede 
‘olması gerekene ilişkin’ ya da ‘ödevsel kiplik’ olarak adlandırılabilir. Deontik kiplik, 
genel olarak Almanca sollen, nicht müssen ve dürfen   ile ifade edilir.  

---

 
46 
Angelika darf ihrem Direktor nicht auf die Nerven gehen. 
(Angelika muss verschwinden!) 
           Yukarıdaki  dürfen  fiilinde  bir  ‘yükümlülük,  ödevsel  kiplik’  anlamı  mevcuttur. 
Çünkü  Angelika’nın  yapması  gereken  ortalıkta  bulunmamaktır  ve  müdürünün  sinirini 
bozmamaktır. 
            VON  WRIGHT tarafından  kiplik  aşağıdaki gibi sınıflandırılır: 
ALETHISCH           EPISTEMISCH         DEONTISCH                   EXISTENTIELL                     
(olacağa ilişkin)               (bilgisel)                      (ödevsel, yükümlülük)                     (varoluşsal) 
notwendig 
      verifiziert   
obligatorisch   
    universell 
(zorunlu)                        (kanıtlanmış)                    (zorunlu)                                     (evrensel) 
möglich 
          --- 
 
erlaubt  
 
     existierend 
(olası)                                                                    (izin verilen)                               (varlığını sürdüren) 
zufällig 
       ungewiß   
indifferent                        ---- 
(rastlantısal)                    (belirsiz)                         (sıradan) 
unmöglich 
       falsifiziert  
verboten 
 
       leer 
(olanaksız)                       (asılsız)                         (yasaklanmış)                                 (boş)