Tehlikeli Atıklar: Fiziksel veya kimyasal özelliklerinden dolayı ya da yasal nedenler dolayısı ile özel işleme tabi olacak atıklar; tehlikeli kimyasallar, sitotoksik ve sitostatik ilaçlar, amalgam atıkları, genotoksik ve sitotoksik atıklar, farmasötik atıklar, ağır metal içeren atıklar, basınçlı kaplar.
Farmasötik Atık: Kullanma süresi dolmuş veya artık kullanılmayan, ambalajı bozulmuş, dökülmüş ve kontamine olmuş ilaçlar, aşılar, serumlar ve diğer farmasötik ürünler ve bunların artıklarını ihtiva eden kullanılmış eldivenler, hortumlar, şişeler ve kutuları,
Genotoksik Atık: Hücre DNA’sı üzerinde mutasyon yapıcı, kanserojen veya insan veya hayvanda düşüğe neden olabilen türden farmasötik ve kimyasal maddeleri, kanser tedavisinde kullanılan sitotoksik (antineoplastik) ürünleri ve radyoaktif materyali ihtiva eden atıklar ile bu tür ajanlarla tedavi gören hastaların idrar ve dışkı gibi vücut çıkartılarını,
Kimyasal Atık: Ünitelerde tedavi, tanı veya deneysel araştırmalar gibi tıbbi alanlarda kullanılan ve insan ve çevre sağlığı için çeşitli etkilerle zararlı olabilen kimyasal maddelerin gaz, katı veya sıvı atıklarını,
Ağır Metal İçeren Atıklar: Ünitelerde tedavi, tanı veya deneysel araştırmalar gibi tıbbi alanlarda kullanılan termometre, tansiyon ölçme aleti ve radyasyondan korunma amaçlı paneller gibi alet ve ekipmanların içinde veya bünyesinde bulunan cıva, kadmiyum, kurşun içeren atıkları,
Tıbbi atıklar: Tıbbi atık; özel işlem görmek üzere ayrılan sağlık kuruluşu kaynaklı atıklara verilen isimdir. Tıbbi atık türleri:
Patolojik atıklar (doku, organ, insan fetüsü, hayvan cesetleri, kan ve vücut artıkları),
Enfekte atıklar (Hastalık etkenleri bulaşmış veya bulaşması muhtemel her türlü; insan doku ve organları, idrar kapları, kan veya plasenta bulaşmış atıkları, bakteri kültürleri, enfeksiyon hastalıkları ve acil servis atıkları, bakteri ve virüs tutucu hava filtreleri, dışkı ve bunlara bulaşmış eşyalar, karantinadaki hasta atıkları),
Kesici-delici aletler (batma, delme, sıyrık ve yaralanmaya neden olabilecek kesici veya delici cisimler)
Radyoaktif atıklar (Radyoaktif madde içeren atık, vücut doku ve sıvılarının invitro analizleri, vücut ve organ görüntülemesi, tümör lokalizasyonu veya tedavi amacıyla, çeşitli araştırmalarda kullanılan katı, sıvı ve gaz atıklar),
Evsel nitelikteki atıklar: Ünitelerden atılan ancak enfekte olmamış; mutfak atığı, bahçe atığı, büro atığı, ambalaj malzemeleri, şişe vb. maddelerden oluşan atıklardır.
Geri kazanılabilen atıklar: Kontamine olmamış cam, plastik, metal ve kâğıt atıklardır.
UYARILAR ve ÖNERİLER:
Atık toplamada görevli personel göreve başlamadan önce eğitilmelidir. Yıl içinde belirlenen aralıklarla eğitim tekrarlanmalıdır.
Tıbbi atık toplayan personelin koruyucu başlık, maske, gözlük, iş tulumu, çizme ve özel eldiven kullanması sağlanmalıdır.
Tıbbi atık toplayan elemanlar HEPATİT B aşısı ile aşılanmalıdır. Kesici-delici aletlerle yaralanmaları durumunda Hastane Enfeksiyon Kontrol Komitesine müracaat edilmelidir.
Atık torbaları ağzına kadar doldurulmamalı, torbadan torbaya boşaltılmamalı, dörtte üç oranında dolmuş atık torbası hemen yenisi ile değiştirilmeli, toplama ekipmanları atıkların kaynağına yakın yerlerde bulundurulmalıdır.
Kullanılmış enjektörler, branül, kelebek set iğneleri, bistüri, kontamine cam kırıkları vb. kesici delici aletler; delinmez, sızdırmaz, ağızları kilit kapaklı özel kutulara
(kesici - delici alet kutusuna) atılarak toplanmalıdır. Bu kaplar asla ağzına kadar doldurulmamalıdır.
Enjektörler kullanıldıktan sonra iğne uçları kapatılmadan, el ile ayrıştırma yapılmadan bu kutulara atılmalıdır
Kesici - delici alet kutuları çalışma alanında bulundukları müddetçe dik tutulmalıdır.
Kesici - delici alet kutuları dolduğu zaman kapakları açılmayacak şekilde kapatılmalı, kırmızı renkli plastik torbalar içerisine konulup sıkıca kapatılarak geçici depolama alanına taşınmalıdır.
Atıkları sınıflandırarak toplama ve taşıma hizmetinde görevli personel bu konuda eğitimli olmalıdır.
Tıbbi atıkların ünite içine taşınması görevi özel bir ekip tarafından yapılmalıdır; görevli personel özel nitelikli turuncu renkli elbise giymelidir.
Atık torbalarının taşınma işlemi; turuncu renkli, üzerinde “DİKKAT TIBBİ ATIK” ve “Uluslararası Biyotehlike” amblemi bulunan, paslanmaz çelikten yapılmış, tekerlekli, keskin kenarları olmayan, yüklenmesi, boşaltılması, temizlik ve dezenfeksiyonu kolay taşıma araçlarına yüklenmelidir. Evsel nitelikli atıklar aynı araca yüklenmemelidir.
Yüklenmiş atık taşıma aracı, insan trafiğinin yoğun olmadığı, belirlenmiş güzergahı izleyerek geçici depo alanına ulaştırılmalıdır.
Taşıma sırasında torbaların patlaması durumunda atıklar ikinci bir torbaya konmalı ve olay sırasında kontamine olan yüzeyler temizlenip, dezenfekte edilmelidir.
Kırmızı torbalar, tahrip olmaması, yırtılmaması ve içindekilerin dağılmaması için kesinlikle fırlatılmamalı ve/veya atılmamalıdır.
Atıklar bertaraf alanına taşınana kadar 48 saati geçmemek üzere geçici depolama alanında bekletilmelidir.
Tehlikeli atıklar, evsel nitelikli atıklar ve tıbbi atıkların konacağı geçici depo ve konteynerler ayrı olmalıdır.
Tıbbi atık geçici deposundaki sızıntılar kanalizasyona verilmeyip emici bir malzemeyle toplanmalı ve kırmızı torbalara konulmalıdır.
Deponun kapıları kapalı ve kilitli tutulmalı, görevli personel dışında kişilerin girmesi önlenmelidir.
Tıbbi atık geçici deposu her boşaltım sonrası, ayrıca bir sızıntı olduğunda temizlenip, dezenfekte edilmelidir.
UYGULAMA:
Evsel nitelikteki, geri kazanılabilen, tıbbi ve tehlikeli atıkların toplanmasında farklı renkli torbalar kullanılmalıdır.
Evsel nitelikteki atıklar, tıbbi atıklardan ayrı olarak siyah torbalarda toplanmalı ve ayrı olarak geçici depolanmalıdır.
Geri kazanılabilen atıklar mavi torbalarda toplanmalıdır.
Tıbbi atıklar, bu iş için eğitilmiş personel tarafından diğer atıklardan ayrı olarak sızdırmaz, taşınmaya dayanıklı, en az 100 mikron kalınlığında, iki yüzünde “Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT TIBBİ ATIK” yazısı bulunan kırmızı renkli plastik torbalarda toplanmalıdır. Torbaların hacmi en az 10 kilogram kapasitede olmalı, ağzı sıkıca kapatılmalı, gerekiyorsa sızmaları önleyecek şekilde iç içe iki torba kullanılmalıdır. Torbalar en fazla ¾ oranında doldurulmalıdır.
Tehlikeli atıklar, bu iş için eğitilmiş personel tarafından diğer atıklardan ayrı olarak sızdırmaz, taşınmaya dayanıklı, iki yüzünde “Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT TEHLİKELİ ATIK” yazısı bulunan sarı renkli plastik torba ve sarı kovalar içerisinde toplanmalı, biriktirilmeli ve dikkatlice bertaraf edilmelidir.
İşlem öncesi hasta ve hasta yakınlarına uygulama hakkında bilgi verilir.
Eller “El Hijyeni Talimatı”na uygun yıkanır.
Eldiven giyilir.
Akciğerler solunum sesleri açısından değerlendirilir.
Hastaya semi- fowler pozisyonu verilmeli, bilinci kapalı ise yan çevrilmelidir.
Trakeostomi kanülündeki sekresyonlar “Aspirasyon Uygulama Talimatı”na uygun olarak temizlenir.
Temizleme sonrası kanülün altındaki kirli spanç çıkartılır.
Yeni bir steril eldiven giyilir. İç kanül dış kanülün içerisinden çıkarılarak steril distile su ile fırçalayarak yıkanır. Steril spanç ile kurulanıp dış kanülün içerisine yerleştirilir ve kilitlenir.
Stomanın çevresi steril spanç ve steril distile su ile silinip kurulanır. Eğer kızarıklık varsa hasta enfeksiyon yönünden değerlendirilmelidir
Ortasından yarısına kadar kesilmiş steril spanç kanülün altına yerleştirilir.
Kirli olan kanül tespit bağının önce bir tarafı çıkartılıp temiz olan bağ takılır. Aynı işlem diğer taraf için uygulanır. Yeni bağlar boynun yan tarafına, boyun ile bağ arasına bir parmak girecek şekilde boşluk bırakarak bağlanır ve fazlalık uçlar makasla kesilir.
Hasta rahat edeceği pozisyona getirilip ve oksijen verilir.
Atıklar “Tıbbi Atık Yönetimi Talimatı”na uygun şekilde atılır.
Eldivenler çıkarılır.
Eller “El Hijyeni Talimatı”na uygun yıkanır.
İşlem “Hemşire Gözlem Formu”na kaydedilir.
74- VÜCUT AĞIRLIĞI ÖLÇÜM TALİMATI
AMAÇ: Hastanın vücut ağırlığını belirlemek, değişiklikleri izlemek.
KAPSAM: Bu talimat; hastanın düzenli kilo takibi yapılmasını ve değerlendirilmesini kapsar.
SORUMLULAR: Bu protokolün uygulanmasından hekimler ve hemşireler sorumludur.
TANIMLAR:
İbre: Ölçü aletlerinde sonucun okunduğu sayı ve değeri gösteren hareketli iğne ekranıdır.
UYARILAR ve ÖNERİLER:
Tartı İşlemi; Her gün aynı tartı aleti ile aynı kıyafetle, aynı saatte aç karnına ve hasta tuvalete gittikten sonra yapılır (hasta bebek ise bezsiz ya da temiz bez ile tartılır.)
Kullanılan tartı aletinin hastaya uygun olmasına özen gösterilmelidir. Yetişkinler, çocuklar ve bebekler için ayrı ayrı tartı kullanılır.
Tartı aleti düz bir zeminde tutulmalıdır.
Tartı aletinin ibresi her tartım öncesi sıfırda olmalıdır.
Hasta tartının üzerinde iken hiçbir yerden destek almamasına dikkat edilir.
Tartı aleti değişikliğinde iki tartı aleti arasındaki ölçüm farkı dikkate alınır.
Tartı aleti, her gün hastaların tartıldığı yere düz zemin üzerine, göstergesi okumayı yapacak olan sağlık personeli tarafında olacak şekilde yerleştirilir.
Tartı aletinin üzerine peçete yerleştirilir. Bebekler için yatacağı yere tercihen kullanılıp atılan bir örtü konarak “0” a ayarlanır.
Tartılacak hastanın tartı öncesi tuvalete gitmesi sağlanır, bebekler için temiz bez bağlanır.
Hastanın üzerinde fazla kıyafet varsa çıkartılır (genelde çıplak veya aynı tip kıyafetle tartılmalıdır).
Hastanın terlikleri çıkartılarak tartı aletinin üzerine çıkması sağlanır. Küçük çocuk ve bebekler tartılırken travmalardan korumaya yönelik önlemler alınmalıdır (Tartı aletinin bir tarafı duvara paralel yerleştirilmeli, diğer tarafında hemşire yer almalıdır. Bir elle tartma işlemi gerçekleştirirken diğer el çocuğa değmeyecek ancak düşmesini engelleyecek şekilde çocuğun üzerinde hazır bulunmalıdır. Çocuk kesinlikle tartı üzerinde yalnız bırakılmamalıdır).
Hastanın dimdik durmasına ve hiçbir yerden destek almamasına dikkat edilir.
İbre sabitlenince göstergedeki rakam okunur.
Hastanın tartı aletinden inmesine yardımcı olunur.
Hasta soyunmuşsa giyinmesi için yardımcı olunur.
Bulunan sonuç ilgili forma kaydedilir ve varsa daha önceki sonuçları ile karşılaştırılarak değerlendirilir.
75- VÜCUT ISISI ÖLÇÜM TALİMATI (TEMASSIZ ATEŞ ÖLÇER İLE)
AMAÇ: Bireyin vücut sıcaklığının doğru/ uygun yöntemle tespit edilmesi ve normal sınırlarda olup olmadığının belirlenmesidir.
KAPSAM: Bu talimat hastanın vücut ısısını ölçme faaliyetlerini kapsar.
SORUMLULAR: Bu protokolün uygulanmasından hemşire sorumludur.
TANIMLAR:
Hiperpireksi: Vücut sıcaklığının normal değerinin üzerine çıkmasına hipertermi denir. Pireksi olarak da adlandırılır. Vücut sıcaklığının 41°C ve üzerinde olmasına ise hiperpireksi denir. Vücut sıcaklığı nadiren 44°C’ ye yükselebilir. Bu değere yükseldiğinde solunum merkezi hasar görebilir ve solunum durabilir.
Temassız ateş ölçer ile ölçüm yapılan bölgeler: Alın, göbek, boyun, koltuk altı, kulak arkası.
Tablo 1. Vücut ısısının sınıflandırılması ve yaşa göre vücut sıcaklıkları
HİPOTERMİ
35,8°C altı
NORMAL ISI
1 yaşın altında
37.3
2 yaş
37.1 - 37.3 °C
4 yaş
36.9 - 37.2 °C
6 yaş
36.9 °C
10 yaş
36.7 - 36.8 °C
14 yaş
36.4 - 36.6 °C
HİPERTERMİ
Subfebril Ateş
37,2 - 38 °C arası
Yüksek Ateş
C üstü
UYARILAR ve ÖNERİLER:
Güvenli ve sabit bir sonuç almak için, çevrenin her sıcaklığının değişiminde, cihazı kullanmadan önce 15-20 dakika yeni sıcaklıkta bırakılmalıdır.
İki ölçüm arasında bir dakika beklenilmelidir.
Ölçme alanındaki saçlar ve ter ölçüm değerini etkilediği için ölçüm öncesi uzaklaştırılmalıdır.
Her cihazın ölçüm mesafesi değişebilir. Kullanım talimatındaki mesafeye dikkat edilmelidir.
Cihazın kalibrasyonu sık aralarla yapılmalıdır. Kalibrasyon için sorun çıkması beklenmeden en geç ayda bir kullanım talimatında tarif edildiği şekilde kalibrasyonu yapılmalıdır.
ARAÇ ve GEREÇLER:
Temassız ateş ölçer
UYGULAMA:
İşlem öncesi hasta ve hasta yakınlarına uygulama hakkında bilgi verilir.
Eller “El Hijyeni Talimatı”na uygun yıkanır.
İlk kullanımda ya da pilleri yeni yerleştirdiğinizde, cihazın ısınması için yaklaşık 10 dakika beklenmelidir.
Ölçüm yapılan bölge derisinin açık ve kuru olması sağlanır.
Uygun (cihazın kullanım talimatındaki mesafe) mesafeden alna doğru yönlendirilip, termometrenin ölçme düğmesine basılır.
Ekrandaki sıcaklık değeri okunur.
Ölçüm sonucu “Hemşire Gözlem Formu”na kaydedilir.
Eller “El Hijyeni Talimatı”na uygun yıkanır.
Normal dışı değerler doktora iletilir.
76- YATAĞA BAĞIMLI HASTANIN GENEL BAKIM TALİMATI
AMAÇ: Yatağa tam bağımlı bireyin fiziksel, psikolojik ve sosyal anlamda gerekli bakım gereksinimlerini karşılamak ve oluşabilecek komplikasyonları önlemektir.
KAPSAM: Bu talimat yatağa tam bağımlı hasta bireyin; fiziksel, psikolojik ve sosyal yönden tüm ihtiyaçlarının karşılanması faaliyetlerini kapsar.
SORUMLULAR: Bu talimatın uygulanmasından hemşire sorumludur.
TANIMLAR:
UYARILAR ve ÖNERİLER:
ARAÇ ve GEREÇLER
İlgili talimatlara uygun malzemeler.
UYGULAMA:
Yatağa Tam Bağımlı Hasta Bireye;
Vital Bulgulara Yönelik Talimatları
Nabız sayma talimatı
Sistemik kan basıncı ölçüm talimatı
Vücut ısısı ölçüm talimatı
Solunum sayma talimatı
Boşaltım talimatları
Sürgü verme talimatı
Lavman uygulama talimatı
Hijyenik bakım talimatları
Saç banyosu talimatı
Tam vücut silme banyosu talimatı
Perine bakım talimatı
Ayak bakım talimatı
Ağız bakım talimatı
Göz bakım talimatı
Önleme protokolleri
Pozisyon verme talimatı
Elevasyon uygulama talimatı
Bası yarası önleme talimatı
Ayak yarası önleme talimatı
Konstipasyonu önleme talimatı
Derin solunum ve öksürme egzersizi talimatı
Postüral drenaj talimatı
Nazogastrik sonda bakım talimatı
Endotrakeal tüp bakım talimatı
Trakeostomi bakım talimatı
Dren takip talimatı
Mesane kateteri bakımı talimatı
Bakım protokolleri
Enteral beslenme talimatı
Aldığı- çıkardığı sıvı takip talimatı
Yara bakım talimatı
Hastaya, gözlenen semptomlara yönelik ilgili talimatlar uygulanır.
