T. C. Sağlık Bakanlığı Bakırköy Prof. Dr. Maz har Osman Ruh Sa ğlığı ve Sini r Hastalıkla rı Eğitim ve Araştırma Hastanesi

İlaç tedavisi: 
Özgül  fobilerde  ilaç  tedavilerinin  genellikle  yeri  olmadığı  kabul  edilirse  de,  yapılan 
çalışmalarda özellikle SSGİ grubu ilaçlarla başarılı sonuçlar bildirilmiştir (36,37,38). 
 
Psikoterapiler: 
  Dinamik psikoterapiler 
             Bilişsel  –davranışçı  terapilerden  önce  fobik  bozuklukların  tedavisinde 
freudian  psikanaliz  ve  dinamik  oryantasyonlu  psikoterapiler  kullanılmakta  idi.  Bu 
yaklaşımlar  fobilerin  daha  derinde  yani  bilinç  altında  saklı  sorunların  ve  iç 
çatışmaların birer sembolik ifadesi olduğunu ileri sürüyor ve bu nedenle bilinç dışını 
inceleme  yöntemleri  ile  sorunların  bilince  getirilmesi  ve  üzerinde  çalışılmasının, 
anksiyeteyi ortadan  kaldıracağı  düşünülüyordu.  Böylesi  bir  tedavi  bazen  çok  değerli 
olabilmekle  birlikte,  çoğu  kez  çok  zaman  almakta  ve  elde  edilen  sonuçlar  pek 
yüzgüldürücü  olmamaktadır.  Günümüzde,  özellikle  de  özgül  fobi  konusunda, 
psikanalitik  psikoterapinin  yeri  oldukça  azdır  ve  ek  olarak  kişilik  bozuklukları 
olduğunda düşünülebilir (14). 
 

 
42
  Davranışçı terapiler  
              Özgül  fobilerin  tedavisinde  geleneksel  olarak  en  etkili  olduğu  kabul  edilen 
yöntemdir (39,40). Davranış tedavileri, oldukça genel bir ifadeyle, öğrenme ilkelerinin 
davranış  bozukluklarının  analiz  ve  tedavilerine  sistematik  bir  biçimde  uygulanışı 
olarak  tanımlanabilir.  Davranış  tedavileri,  öğrenme  ilkeleri  kullanarak  insan 
davranışlarında  ölçülebilen  ve  gözlemlenebilen  değişiklikler  oluşturan  tedavi 
yaklaşımıdır.  Bu  yaklaşım  çerçevesinde  uyumsuz  davranışlar,  yanlış  öğrenmeler 
aracılığıyla sonradan kazanılmış davranışlar olarak kabul edilir (14). 
 
          Davranışçı  tedavide  bir  yandan  uyumsuz  davranış  biçimleri  ortadan 
kaldırılırken,  bir  yandan  da  yeni  ve  daha  uyumlu  davranış  biçimleri  öğretilmeye 
çalışılır.  Davranışçı  yaklaşımlar,  psikanalizden  farklı  olarak,  mevcut  sorunun 
kökeninde  var  olduğu  ileri  sürülen  iç  çatışmaların  analizi  yerine,  doğrudan  “hedef 
uyumsuz davranışları” doğrudan değiştirmeye yöneliktir (14). 
 
         Fobinin  bireyin  iş-  sosyal  ve  özel  yaşamını  ne  kadar  kısıtladığı  düşünülecek 
olursa,  yaşam  kalitesini  giderek  düşüren  ve  bireyin  özgürce  işlev  görmesine  engel 
olan kaçınma davranışlarını ortadan kaldırmaya yönelik davranış tedavilerinin önemi 
kendiliğinden anlaşılır. 
 
          Anksiyete bozukluklarında yaygın biçimde kullanılan davranışçı tedaviler özgül 
fobilerde  de  ilk  seçenektir.  Alıştırma(exposure)  adı  verilen  yöntem  en  yaygın 
kullanılan davranışçı tekniktir. Bireysel ya da grup halinde uygulanabilir; iki uygulama 
türü arasında  sonuç açısından belirgin bir fark bildirilmemiştir (20). 
 
          Alıştırma tekniğinde hastanın korktuğu durumun ayrıntılı bir analizi yapıldıktan 
sonra,  korkulan  durumla  gitgide  artan  derecede  karşılaşması  sağlanır.  Araştırmalar 
iyileşmeye  yol  açan  şeyin  o  durumla  yeteri  kadar  uzun  süre  karşı  karşıya  kalmak 
olduğunu gösteriyor. 
  
          Fobik  durumla  çok  kısa  süreli  karşılaşmalar  duyarsızlaşma  ve  alışma  değil, 
duyarlılaşmaya  neden  olabilir  (20).  Klinik  çalışmalar  45-90  dakika  süren  uzun  süreli 
alıştırma oturumlarının, daha kısa süreli yapılanlardan etkili olduğunu göstermiştir (5). 

 
43
 
          Anksiyete bozukluklarının çoğunda bilişsel-davranışçı tedavinin salt davranışçı 
tedaviye  oranla  daha  iyi  sonuçlar verdiği  bilinmektedir.  Özgül  fobilerde  ise  iki  tedavi 
türünü  karşılaştıran  çalışmalar,  tedaviye  bilişsel  bileşen  eklenmesinin  düzelme 
oranlarını ve iyileşmenin sürmesini  çok fazla etkilemediğini göstermektedir (20). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
44
3. Dental Fobi: 
  
3.1. Tanım: 
 
       Dental  fobi;  Diş  tedavileri  ile  ilgili  her  türlü  işlemden,  uyaranla  orantılı  olmayan 
şiddette ortaya çıkan anksiyete ve bu abartılı anksiyete tepkisinin mantıksız olduğunu 
bilmesine  karşın  bireyin  kaçınma  davranışlarını  engelleyemediği  ya  da  belirgin  bir 
sıkıntı ile bu duruma katlandığı bir özgül fobi tipidir. 
 
         Dental  fobi  DSM-IV-TR’de  özgül  fobi  olarak  sınıflandırılmıştır.  Şiddetli  dental 
korku  ve  dental  fobi  arasındaki  başlıca  fark  normal  işlevselliğin  üzerindeki  etkisiyle 
ilişkilidir (41). 
  
        Dental  anksiyete  geçmişten  günümüze  uzanan  ve  gelecekte  de  hastaların  diş 
tedavisinden  faydalanmalarına  engel  teşkil  edeceği  düşünülen  bir  olgudur.  Yapılan 
çalışmalarda dental anksiyetenin %4-16 arasında değiştiği bildirilmiştir.  
 
        Farklı  ülkelerde  dental  anksiyete  ve  fobi  üzerine  araştırmalar  yapan  ve  bu 
korkuyu  taşıyan  bireylere  tedavi  imkanı  sağlayan  “oral  psikofizyoloji”,  “dental  korku 
araştırma  ve  tedavi”  isimleri  altında  merkezler  açılmıştır.  Bu  merkezlere  dental 
anksiyete  ya  da  fobisi  olan  hastalar  ya  kendileri  başvurmakta  ya  da  ilgili  kurumlar 
sorunlu hastalarını buralara yönlendirmektedir.  
 
        Bu  merkezlerde  bireyler  korkularının  boyutu  ve  tadavi  ihtiyaçlarının  aciliyetine-
büyüklüğüne  göre,  korkularını  yenmelerine  olanak  tanıyan  davranış  yönlendirme 
teknikleri, çeşitli farmakolojik ajanlarla sedasyon uygulamaları veya genel anestezi ile 
bir ekip tarafından tedavi edilmektedir. Bu ekip uzman diş hekimleri, psikolog/psikiyatr 
ve yardımcı personelden oluşmaktadır (42). 
 
      Ülkemizde  ise  dental  anksiyete  ve  fobiye  yaklaşım  daha  çok  bireysel  seviyede 
kalmakta,  diş  hekimleri  ilgileri  ve  karakter  yapıları  doğrultusunda  konuya  yaklaşıp 
bireysel çözümler üretmektedir.  
 

 
45
       Ülkemizde bazı üniversite ve hastanelerde aşırı korkan hastaların genel anestezi 
altında tedavisi yapılmakta ancak olguyu bir bütün olarak ele alabilecek ve tedavileri 
yürütebilecek bir merkez bulunmamaktadır. 
 
 
        Dünya  Sağlık  Örgütü’nün  genel  sağlık  tanımı  doğrultusunda  ağız  sağlığının 
eşdeğer  tanımı:”Ağız  ve  diş  yapılarının  sağlam  ve  iyi  fonksiyon  gösterir  halde 
olmasının  yanı  sıra  diş  hekimi  korkusu ve  kaygısının  bulunmama”  durumu  şeklinde 
yapılmıştır.  Bu  bağlamda  tedavi  uygulamalarında  diş  hekimi  ve  hasta  arasındaki 
ilikiler;  empatiye  dayanan,  yararlı  olma,  adalet,  zarar  vermeme,  gizliliğe  saygı, 
aydınlatılmış onam ve özerkliğe saygı ilkelerine dayanmalıdır (42). 
 
        Bireye saygı ilkesinin en temel yönü, hastayı tedavinin aracı olarak değil, amacı 
olarak  görmektir.  Diş  hekimleri  öncelikle  dişi  değil  hastayı  tedavi  etmelidirler.  Diş 
hekimlerinin  ilk  yapması  gereken  hastanın  kaygısını,  korkusunu  anlayışla  karşılayıp 
kaygı  ve  korkunun  hangi  düzeyde  olduğunu  saptamaktır.  Bu  amaçla  kullanılan  bir 
çok kaygı ve korku ölçeği bulunmaktadır (43,44,45).  
 
Diş  hekimliğinde  anksiyete  ve  korku  düzeyini  belirlemek  için  en  fazla  kullanılan 
ölçekler (41,42,43): 
  Diş Hekimi Kaygı Ölçeği,  
  Modifiye Diş Hekimi Kaygı Ölçeği,  
  Diş Hekimi Korku Ölçeği,  
  Geer Korku ölçeği,  
  Çocukların Korku Tarama Anketi-Diş Hekimliği Ölçeği ve  
  Milgrom maddesi bunlardan bazılarıdır. 
 
3.2. Etiyoloji ve komorbidite: 
 
        Dental  anksiyetesi  olanlarda  bir  ya  da  daha  fazla  psikiyatrik  bozukluk  tanısı 
konması ihtimali anksiyetesi olmayanlara göre daha fazladır (46). 
 

 
46
        Dental  anksiyetesi  olan  kişiler  homojen  bir  grup  değillerdir  ve  başlangıç  yaşı, 
kökenler  ve  diş  tedavisi  korkularının  belirtileri  ile  farklılaşırlar.  Çocukluk  çağında 
yaşanmış  travmatik  diş  tedavisi  deneyimlerinden  sonra  dental  anksiyete  ve  dental 
fobi  gelişme  riski  artmaktadır.  Aile  içerisinde  dental  anksiyetesi  ya  da  dental  fobisi 
olan bireylerde fobi gelişme riski daha fazladır (47,48,49,50). 
 
        Genel  olarak  kadınların  ve  düşük  gelirli  bireylerin  anksiyete  düzeylerinin 
toplumun  diğer  kesimlerine  göre  daha  yüksek  olduğu  görülmektedir.  Ancak,  eğitim 
seviyesi  ve  yaşın  anksiyete  düzeyini  ne  şekilde  etkilediği  konusunda  farklı  görüşler 
bulunmaktadır  (51,52,53,54,55).  Kadınların  daha  yüksek  anksiyeteye  sahip 
olmalarının  nedeni  duygularını  erkeklere  göre  daha  rahat  ve  istekli  bir  şekilde 
açıklayabilmelerinden  olabilir  (56,57).  Bazı  araştırmacılara  göre;  eğitimin,  dental 
anksiyete  düzeyi  üzerinde  etkili  bir  faktör  olduğu  ve  eğitim  düzeyi  düşük  olan 
gruplarda  kaygı  duyma  oranının  yüksek  olduğu  bildirilmiştir  (51,53).  Stabholz  ve 
peretz;  Eğitim  düzeyi  yüksek  kişilerin  stresli  durumlarla  başa  çıkma  yeteneklerinin 
daha  kolay  geliştiğini  bildirmişlerdir  (51).  Bunun  yanında,  eğitim  düzeyi  ve  dental 
anksiyete arasında ilişki belirlenemeyen araştırmalar da bulunmaktadır(58,59). 
 
Wriğht  ve  ark;  5  yaş  grubu  yüksek  sosyoekonomik  düzeye  sahip  çocukların,  dental 
işlemler  sırasında  daha  olumlu  davranış  tutumu  içerisinde  olduğunu  bildirmişlerdir 
(60).  Folayan  ve  ark;  ailenin  sosyoekonomik  durumu  ile  çocuğun  kaygısı  arasında 
anlamlı  bir  ilişki  olmadığını  bildirmiştir  (61).  Önçağ  ve  ark.  2005  yılında  dişhekimi 
ziyaretine ilk defa gelen, 3-12 yaş grubu çocuklarla yaptığı çalışmada, ailenin eğitim 
düzeyi  ve  sosyoekonomik  durumunun,  çocuklarda  dental  anksiyete  düzeyini 
yükselttiğini bulmuştur (62). 
 
       İleri  derecede  dental  anksiyetesi  olanlarda  agorafobi,  yaygın  anksiyete 
bozukluğu,  sosyal  fobi,  özgül  fobi  tanısı  ihtimali  anksiyetesi  olmayanlara  göre  daha 
fazladır.  Yapılan  bazı  çalışmalarda  çocukluk  çağı  cinsel  taciz  öyküsünün  de 
anksiyetesi yüksek olan bireylerde daha fazla görüldüğü bildirilmektedir (63,64). 
 
      Dental  fobi  tanısı  alan  bir  çok  kişide  daha  önce  tedavi  sırasında  yaşanan 
travmatik kötü deneyimlerin olduğu bu nedenle ilerde DSM-V içersinde post travmatik 

 
47
dental tedavi anksiyetesi olarak sınıflandırılmasının uygun olabileceği yönünde görüş 
bildirenlerde bulunmaktadır (65).  
 
      Dental  anksiyetesi  yüksek  olanlarda  durumluk-sürekli  kaygı  envanterinden 
yüksek puan aldıkları, durumluk-sürekli anksiyete puanları yüksek olanlarda ise böyle 
bir  ilşkinin  olmadığı  görülmüştür  (66).  Başka  bir  çalışmada  ise  durumluk-sürekli 
anksiyetesi  yüksek  olanlarda  dental  anksiyete  düzeyleri  daha  yüksek  bulunmuştur 
(67). 
 
       Epidemiyolojik  çalışmalar  popülasyonun  %4  ile  %16’sinde  dental  tedavi 
konusunda  sorun  olarak  kabul  edilebilecek  düzeyde  korku  ve  anksiyete  olduğunu 
düşündürmektedir  (68,69).  Oranlardaki  büyük  çeşitlilik  kısmen  bazı  çalışmaların 
dental  fobiyi,  bazılarının  ise  ilişkili  olsa  da,  farklı  yapıya  sahip  olabilen  dental 
anksiyeteyi ölçmesinden kaynaklanıyor olabilir. 
 
      Dental  anksiyetesi  olan  kişilerin  dental  tedavi  konusunda  korku  ve 
anksiyetelerinin kökeni açısından kabaca iki gruptan birinde olduğu kabul edilir. Bazı 
araştırmacılar  bu  grupları  egzojen  ve  endojen  olarak  adlandırmıştır.  İlkinde  dental 
tedaviye  tepkinin  direkt  ya  da  kaza  sonucu  travmatik  deneyimler  sonucu  gelişen 
koşullu  bir  yanıt  olduğu  düşünülür.  İkincisinde  multipl  korkular,  yaygın  anksiyete  ya 
da  panik  bozukluklarının  kanıtladığı  gibi,  anksiyete  bozukluklarına  yapısal  bir 
hassasiyetin bir bileşeni olduğu kabul edilir (69,70). 
 
         Multipl  korku  ya  da  yaygın  anksiyete  durumlarının  dental  anksiyetenin 
korunmasıyla  ilişkili  olabileceğini,  dolayısıyla  endojen  gruptakilerde  zaman  içinde 
düzelme ihtimalinin egzojen gruptakilere göre daha az olduğu ileri sürülmüştür. 
 
       Sıklıkla  dental  anksiyetenin  başlıca  nedeninin  negatif  dental  deneyimler  olduğu 
belirtilir  ve  çok  sayıda  çalışma  dental  anksiyetede  koşullanmanın  önemini 
desteklemektedir (71,72,73,74). 
 

 
48
       Dental fobiyi kan-yaralanma fobisinin bir alt türü olarak kabul eden araştırmacılar 
olduğu  gibi,  enjeksiyon,  diş  hekimi  ve  yaralanma  fobilerinin  tümünü  bir  grupta 
toplayan ve tümüne mutilasyon fobisi adını veren çalışmacılarda vardır.  
 
      
         Dental  fobisi  bulunan  hastaların  büyük  kısmının  kan,  enjeksiyon  veya 
bedendeki  mutilasyona  maruziyet  nedeniyle  korku  duyduğunun  savunulması  makul 
görülse  de,  diş  hekimi  korkusu  ve  kan-enjeksiyon-yaralanma  korkuları  arasındaki 
ilişkileri inceleyen çalışmalarda çelişik bulgular elde edilmiştir (75). 
 
        Dental  fobi  ve  kan-enjeksiyon-yaralanma  fobisi  arasında  benzerlikten  çok 
farklılık  olduğunu  gösteren  çalışmalar  vardır.  Literatürde  anksiyöz  diş  hastalarının 
başlıca  kan,  yaralanma  veya  enjeksiyonlar  dışında  özgül  diş  işlemlerine  veya 
uyaranlarına, örneğin; ağrı, diş oymanın görüntüsü ve sesi ve diş tedavisi durumunu 
genel özelliklerine karşı korku geliştirdikleri gösterilmiştir. 
 
       Toplum  içinde  yapılan  bir  çalışmada  dental  fobisi  olan  olguların  yalnızca 
%16’sında  kan-yaralanma  fobisi  bulunduğu  saptanmıştır.  Bir  başka  çalışmada  81 
primer  kan  fobili  hastanın  %10’undan  daha  azının  ve  injeksiyon  fobisi  bulunan  59 
hastanın  %20’den  daha  azının  aynı  zamanda  diş  tedavisi  durumlarından  güçlü  bir 
korkusu olduğu saptanmıştır (28). 
 
        Dental  fobisi  olan  hastalarda  bulunmayanlara  göre  kan-enjeksiyon-yaralanma 
fobisi  alt  türü  bulunma  olasılığı  daha  fazladır  (76).  Dental  fobisi  ve  farklı  kan-
yaralanma-enjeksiyon  fobileri  alt  türleri  arasında  yüksek  derecede  örtüşme 
görülmesine  karşın,  diş  hekimi  fobisinin  DSM-IV  içindeki  yerinin  bağımsız  özgül  bir 
fobi olarak değerlendirilmesinin uygun olduğu görüşü ağır basmaktadır (75). 
 
       Türkiye’de  genel  popülasyon  içerisinde  yapılan  bir  çalışmada  183  kişiye  DFS 
ölçeği  verilmiş  ve  39  kişi  (%21.3)  dental  anksiyetesi  yüksek  olarak  tespit  edilmiş. 
Kadın katılımcılarda ve sosyoekonomik seviyesi düşük olanlarda daha  yüksek tespit 
edildiği bildirilmiştir (50).  
 

 
49
       Türkiye’de  Yeditepe  üniversitesi diş hekimliği  fakültesine  başvuran  294  hastada 
yapılan  MDAS’ın  geçerlilik  ve  güvenilirlik  çalışmasında;  DAS  ölçeğine  göre 
(29/294)%9.9,  MDAS  ölçeğine  göre  (26/294)%8.8    hastada  dental anksiyete  düzeyi 
yüksek bulunmuştur (77). 
 
      Ondokuz Mayıs Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesine başvuran 1335 kişi üzerinde 
yapılan  bir  başka  çalışmada  DFS  ölçeği  uygulanarak,  yaşa  ve  cinsiyete  göre  DFS 
değerleri  incelenmiştir.  Çalışma  sonucunda  bireylerin  %41’inin  dental  anksiyete 
göstermediği, genelde erkeklerde DFS değerlerinin yüksek olduğu, iğnenin görülmesi 
ve yapılmasının en çok korku uyandıran durumlar olduğu görülmüştür (78). 
 
     Hacettepe  Üniversitesi  Dişhekimliği  Fakültesi  son  sınıf  öğrencilerinde  yapılan 
dental  anksiyetenin  sebeb  ve  sonuçları  isimli  çalışmada  dental  anksiyete  düzeyinin 
cinsiyetler  arasında  farklılık  göstermediği,  olumsuz  deneyimlerin,  yakın  çevrede 
dental  fobisi  olan  bireylerin,  çocukluktan  beri  tanınan  ve  diş  sağlığı  hakkında 
bilgilendiren,  sevilen  diş  hekiminin  ve  diğer  fobilerin  varlığının  anksiyete  düzeyini 
etkilemediği görülmüştür(79). 
 
     Bu  çalışmada;  korkudan  dolayı  tedavilerini  erteleyen  bireylerin  anksiyete 
seviyelerinin ertelemeyenlere göre yüksek olduğu görülmüştür. Tedavi sırasında ağrı 
hissetme  olasılığından  tedirgin  olan  ve  olmayan  bireylerin  anksiyete  seviyeleri 
arasında belirgin bir fark bulunmuştur (79). 
 
3.3. Dental fobi tedavisi: 
        Dental anksiyete, diş tedavisini ve dişhekimlerinin rahat çalışmasını engelleyen 
önemli  bir  sorundur.  Dental  fobi  birçok  ülkede  ağız  ve  diş  sağlığının  korunmasında 
büyük bir engel olarak ortaya çıkmaktadır. 
 
        Dental  fobisi  olan  hastaların,  fobisi olmayan  hastalara göre  daha fazla  ağız  ve 
diş  sağlığı  problemi  olduğu  bildirilmiştir.  Bu  nedenle  klinik  dişhekimliğinde  dental 
korkunun  önemi  oldukça  büyüktür.  Yüksek  dental  anksiyete,  hastaların  tedavi 
randevularına  gitmemelerine  veya  tedavilerinin  yapılmamasına  yol  açabilmektedir 
(78). 

 
50
  
       Dental  anksiyetesi  yüksek  olan  çocuklarda  midazolam  ile  sağlanan  sedasyon 
sonrası diş tedavisinin rahatça yapıldığı, önemli bir yan etki görülmediği, midazolamın 
hem oral hem nazal olarak kullanılabileceği  bildirilmiştir (80,81,82). 
 
        Dental  anksiyetesi  yüksek  olan  bireylerde  hipnoz  tekniğinin  uygulanmasının 
başarılı sonuçlar verdiği, anksiyetenin belirgin olarak azaldığı gösterilmiştir (83). 
     
       NO anestezisi, kognitif terapi ve gevşeme tekniklerinin  dental anksiyetesi yüksek 
olan  bireylerde  kullanıldığı  bir  çalışmada  her  üç  tedavininde  benzer  ve  başarılı 
sonuçlar verdiği gösterilmiştir (84,85). 
 
       Dental fobi tedavisinde en etkili yöntem diğer özgül fobiler gibi bilişsel-davranışçı 
tedavidir.  Yapılan  çalışmalarda  tek  seans(üç  saat)  ve  beş  seans(her  biri  bir  saat)  
bilişsel  davranışçı  terapi  oturumları  arasında  tedavi  açısından  fark  bulunmamıştır 
(86,87). 
 
       Diş  hekimi  korkusunun  sık  rastlanan  bir  sağlık  sorunu  olduğu  düşünülürse  diş 
hekimi  fobisi  tedavilerinin  etkinliğini  optimize  etmenin  kişisel  ve  sosyoekonomik 
yararlar sağlayacağı kesindir (70). 
 
      Dental fobisi olan bazı kişilerde diğer özgül fobiler, yaygın anksiyete ya da panik 
bozukluklarının  varlığıyla  da kanıtlandığı  üzere,  anksiyete bozukluklarına  yapısal  bir 
hassasiyet  olduğu  ileri  sürülmüştür  (1).  Dental  fobi  ve  diğer  anksiyete  bozuklukları 
arasında  bir  ilişki  olabileceğini  düşündüren  veriler  bulunmasına  rağmen  bu  konuda 
kesin bir yargıya varabilmek ve bu ilişkinin teorik nedenlerini anlamak için daha fazla 
sayıda çalışmaya gereksinim olduğu görülmektedir. 
 
 
 
 
 
 

 
51
4. GEREÇLER 
 
 
1.  DSM-IV  Eksen  I  Bozuklukları  İçin  Yapılandırılmış  Klinik  Görüşme 
Formu(Structured  Clinical  Interview  for  DSM-IV  TR):  SCID-I  Michael  B. 
First,  Robert  L.  Spitzer,  Miriam  Gibbon  ve  Janet  B.  W.  Williams  tarafından 
1987’de  geliştirilen  ve  1994’te  DSM-IV,  2000’de    DSM-IV-TR  için  uyarlanan 
tanısal  görüşme  formu.  Formun  Türkçe  versiyonu  Sorias,  Saygılı  ve  ark. 
tarafından 1988’de hazırlanmıştır. 1997’de DSM-IV için  Türkiye için uyarlama 
ve güvenirlik çalışmaları Çorapçıoğlu A,  Aydemir Ö, Yıldız M, Esen A, Köroğlu 
E. tarafından yapılmıştır.   
                                                                                          
2.  DFS(Dental Fear Survey): Dental korku skalası 20 sorudan oluşmakta ve her 
bir  soru  en  düşük  1  puan  ve  en  yüksek  5  puan  olarak  kodlanmaktadır.1984 
yılında  Kleinknecht  RA,  Thorndike  RM,  McGlynn  FD,  Harkavy  J.  tarafından 
geliştirilmiştir.  Dental  korku  skalasının  Türkçe’ye  uyarlama  ve  güvenirlilik 
çalışmaları Fırat D, Tunç EP, Şar V. tarafından yapılmıştır (50,58). 
 
3.  Özgül Fobi Listesi: DSM-IV tanı kriterlerinde, korkuyu başlatan etkenler esas 
alınarak  özgül  fobinin  5  alt  tipi  tanımlanmıştır,  araştırmacı  tarafından 
oluşturulan  ve  sık  karşılaşılan  fobiler,  korkunun  çıktığı  uyarana  göre 
listelenmiştir (8). 
 
4.  Sosyodemografik  Veri  Formu:  Hastaların  sosyodemografik  ve  klinik 
özelliklerini  değerlendirmek  amacıyla  araştırmacı  tarafından  hazırlanan  ve 
hastalara  tedavileri  sırasında  uygulanacak  olan  form;  yaş,  cinsiyet,  öğrenim 
durumu,  medeni  durumu,  çalışma  durumu,  gelir  durumu,  ailede  dental  fobi 
olup  olmadığı,  daha  önce  yaşanan  travmatik  diş  tedavisi  ve  daha  önce  diş 
hekimine gidip gitmediğinden oluşmaktadır. 
 
 
 

 
52
5.  Hastane  Anksiyete  Depresyon  Ölçeği:  Hastada  anksiyete  ve  depresyon 
yönünden riski belirlemek, düzeyini ve şiddet değişimini ölçmek için kullanılır. 
Kendini  değerlendirme  ölçeğidir.  Kısa  ve  anlaşılır  olması  nedeniyle 
uygulanması  kolaydır.  1983  yılında  Zigmond  AS  ve  Snaith  PR  tarafından 
geliştirilmiştir.  Toplam  14  soru  içermekte  ve  bunların  yedisi  anksiyeteyi  ve 
diğer yedisi depresyonu ölçmektedir. Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirliliği 
Aydemir Ö, Güvenir T, Küey L, Kültür S. tarafından yapılmıştır (88). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
53
5. YÖNTEM 
 
  
        Çalışmaya  Bahçelievler  Ağız  ve  Diş  Sağlığı  Merkezine  diş  tedavisi  için 
13.10.2008  ile  13.12  2008  tarihleri  arasında  ilk  kez  başvuran  hastalardan,  protokol 
numarasının sonu 3 ve 7 ile biten, haftanın pazartesi ve perşembe günleri gelen ve 
çalışma hakkında bilgilendirilip katılmayı kabul eden 600 hasta alındı. 
 
        Bu  hastalara  sosyodemografik  veri formu ve  DFS  uygulandı.  Sosyodemografik 
veri formunda tüm hastaların yaş, cinsiyet, öğrenim durumu, medeni durumu, çalışma 
durumu, gelir durumu, ailede dental fobi olup olmadığı, daha önce diş hekimine gidip 
gitmediği ve geçmişte yaşanan diş tedavisi travması soruldu.  
 
        DFS’de  kesme  puanı  55  ve  üstü  olan  hastalarda;  DSM-IV  kriterlerine  göre 
düzenlenmiş  olan  yapılandırılmış  görüşme  formu  SCID-I  kullanılarak  Dental  Fobi 
tanısı  araştırıldı.  82(%13,7)  hastada  DFS  ölçeği  55  ve  üzerinde  bulundu.  Bu 
hastalara  uygulanan  DSM-IV  kriterlerine  göre  düzenlenmiş  olan  yapılandırılmış 
görüşme  formu  SCID-I  ile  olan  Dental  Fobi  tanısı  konan  hasta  sayısı  76(%94,9) 
olarak bulundu. 
 
      Tüm  Dental  Fobisi  olan  hastalarda  SCID-I  ile  diğer  anksiyete  bozuklukları 
eştanısı  araştırıldı,  özgül  fobi  listesi  ile  fobisi  olan  hastaların  hangi  durum  veya 
nesneye  fobisinin  olduğu  belirlendi  ve  hastada  anksiyete  ve  depresyon  yönünden 
riski belirlemek, düzeyini ölçmek için HAD ölçeği verildi. 
 
     Kontrol  grubuna  DFS  ölçeğinden  54  ve  altında  olanlar  alındı.  Aynı  evrenden 
gelişigüzel  seçilen  bu  kişilere  SCID-I  uygulanarak  diğer  anksiyete  bozuklukları 
eştanısı  araştırıldı,  özgül  fobi  listesi  ile  fobisi  olan  hastaların  hangi  durum  veya 
nesneye  fobisinin  olduğu  belirlendi  ve  hastada  anksiyete  ve  depresyon  yönünden 
riski belirlemek, düzeyini ölçmek için HAD ölçeği verildi. 
 
 
 

 
54
Dışlama ölçütleri: 
Her iki grup için oluşturulan ölçütler; 18 yaş altı ve 65 yaş üstü olma, okuma  yazma 
bilmeme, mental retardasyon, demans ve kognitif fonksiyonları bozacak diğer mental 
bozukluğun varlığı ve aktif psikotik hastalığı olanlar dışlanmıştır. 
 
Dahil etme ölçütleri: 
Bahçelievler  Ağız  ve  Diş  Sağlığı  Merkezine  tedavi  için  ilk  kez  başvuran,  çalışma 
hakkında bilgilendirilmiş onam formu alınan, 18 yaşından küçük, 65 yaşından büyük 
olmayan dışlama ölçütlerine göre seçilmiş hastalardan oluşmaktadır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
55