T. C. Sağlık Bakanlığı Bakırköy Prof. Dr. Maz har Osman Ruh Sa ğlığı ve Sini r Hastalıkla rı Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Dental fobi ve ailede dental fobi öyküsü: 
 
           Dental  fobisi  olan  kişilerin  14’ünde  (%18,4)  yakın  akrabalarında  dental  fobi 
öyküsü  bulundu,  54’ünde  (%71,1)  ise  aile  öyküsü  yoktu.  Diğer  grupta  ise  6  (%7,2) 
kişide  ailede  dental  fobi  öyküsü  bulundu,  76  (%51,6)  kişide  ise  aile  öyküsü 
saptanmadı (Tablo-8). Fobi tanısı konulacak düzeyde dental anksiyete  yaşıyanlarda 
ailede  dental  fobi  görülme  oranı  daha  fazla  bulunmuştur.  Diş  tedavisi  Bu  bulgular 
dental  fobinin  genetik  yönünün  olabileceği  gibi  sosyal  öğrenme  yoluyla  da  gelişmiş 
olabileceğini düşündürtmektedir. 
 
          Çocuklar  üzerinde  yapılan  bir  çok  çalışma  da  bu  görüşü  destekler  sonuçlar 
bildirmiştir. Ebeveynlerinden birinde, özelliklede annede dental anksiyete ve fobi olan 
çocukların  diş  hekimine  gitmekten  korktuğu  ve  ağız  ve  diş  sağlıklarının  bozulduğu 
bulunmuştur (98,99,100,101). 
 
Dental fobi ve travmatik diş tedavi deneyimleri: 
 
        Dental  fobinin  etyolojisi  ile  ilgili  çalışmalarda  en  önemli  etkenlerden  biri  diş 
tedavisi 
sırasında 
yaşanan 
travmatik 
deneyimlerdir 
(47,48,49,50,65,97). 
Çalışmamızda  dental  fobisi  olan  hastaların  28’inde  (%36,8)  diş  hekimliği  ile  ilgili 
travma  öyküsü  bulundu.  48  (%63,2) hastada  ise  herhangi  bir  diş  hekimliği  travması 
yoktu. Dental fobisi olmayan deneklerin 9’unda (%10,8) diş hekimliği travma öyküsü 

 
82
bulundu, 122 (%89,2) kişide ise herhengi bir diş hekimliği travma öyküsü bulunmadı 
(Tablo-9).  Dental  fobisi  olan  kişilerde  daha  önce  yaşanan  travmatik  diş  tedavileri 
daha  fazlaydı.  Bu  dental  fobinin  gelişmesinde  travmatik  diş  tedavilerinin  önemli  bir 
neden olduğu, hastaların takip ve tedavileri açısından da üzerinde durulması gereken 
noktalardan biri olduğunu göstermektedir.  
 
Dental fobi ve eştanı: 
 
          Çalışmamızda  dental  fobi  yaşayan  kişiler  ciddi  düzeyde  eştanı  almışlardır. 
Örneğin anksiyete bozuklukları açısından; dental fobisi olan kişilerin 63 (%82,9)’unda 
başka  bir  anksiyete  bozukluğuna  rastlandı.  Dental  fobisi  olan  kişilerde,  dental  fobisi 
olmayan  kişilere  göre  başka  anksiyete  bozukluğu  tanısı  alma  oranı  belirgin  olarak 
daha fazlaydı. 
 
         Eş tanı olarak anksiyete bozukluklarının dağılımına bakıldığında (Tablo-10.1 ve 
Tablo-10.2).  Dental  fobisi  olan  kişilerde  en  sık  özgül  fobi  (kan-enjeksiyon-yara  tipi) 
anksiyete bozukluğu saptandı. Azalan sıklıkta sırayla, özgül fobi (hayvan tipi), özgül 
fobi  (doğal-çevre  tipi),  özgül  fobi  (durumsal  tip),  yaygın  anksiyete  bozukluğu,  panik 
bozukluğu,  sosyal  anksiyete  bozukluğu,  panik  bozukluğu  olmadan  agorafobi, 
agorafobi  ile  birlikte  panik  bozukluk,  posttravmatik  stres  bozukluğu  ve  obsesif 
kompulsif bozukluk eştanısı saptandı. 
 
        Dental  fobisi  olmayan  kişilerin  40  (%48,2)’sinde  başka  bir  anksiyete 
bozukluğuna  rastlandı  (Tablo-10.1  ve  Tablo-10.2).  En  sık  özgül  fobi  (hayvan  tipi) 
saptandı.  Azalan  sıklıkta  sırayla,  özgül  fobi  (doğal-çevre  tipi),  özgül  fobi  (kan-
enjeksiyon-yara  tipi),  yaygın  anksiyete  bozukluğu,  özgül  fobi  (durumsal  tip),  panik 
bozukluk, agorafobi ile birlikte panik bozukluk ve sosyal anksiyete bozukluğu eştanısı 
saptandı. 
 
       Uguz  S.  ve  arkadaşlarının  panik  bozukluğu  ile  birlikte  dental  anksiyetesi  olan 
hastalarda  antidepresanların  tedavi  etkisinin  araştırıldığı  çalışmalarında;  panik 
bozukluğu olan hastaların 10’u (%9,8) dental fobi, 31’i (%30,4) dental anksiyete tanı 
kriterlerini  karşıladığını,  kontrol  grubunda  ise  dental  fobinin  tespit  edilmediği,  dental 

 
83
anksiyete  oranının  ise  7  (%13,5)  olarak  bulunduğunu  bildirdiler.  Yapılan  bu 
çalışmada  antidepresan  tedavisi  ile  dental  anksiyeteli  kişilerde  dental  anksiyete 
düzeylerinde  azalma  olduğu  fakat  dental  fobisi  olanlarda  etkisinin  görülmediğini 
bildirdiler (102). 
 
           Bizim  çalışmamız  da  dental  fobisi  olan  kişilerde  panik  bozukluk  görülme 
sıklığının  dental  fobisi  olmayan  kontrol  grubuna  göre  daha  sık  görüldüğünü  bulduk 
(Tablo-11).  Çalışmamıza  aldığımız  dental  fobi  hastalarının  hastaneye  başvuran 
görece  daha  düşük  şiddette fobik  hastalar olduğu  düşünülürse,  dental fobi ve  panik 
bozukluk birlikteliği gerçekte olduğundan daha yüksek oranlara ulaşıyor olabilir. 
 
           Locker  D.  ve  arkadaşlarının  dental  anksiyetesi  olan  genç  erişkinlerde 
psikiyatrik bozuklukları araştırdıkları bir çalışmada; DAS skorları yüksek olan kişilerin 
DAS  skorları  düşük  olan  kişilere  göre  psikiyatrik  bozukluk  görülme  oranlarının  daha 
fazla  bulunduğu  (DAS>13:  %55,  DAS<13:  %42,3),  sıklıkla  özgül  fobi,  alkol 
bağımlılığı,  sosyal  fobi,  davranım  bozukluğu  ve  agorafobi  gibi  psikiyatrik 
bozuklukların daha sık görüldüğünü bildirdiler (69).  
 
          Dental  anksiyetesi  yüksek  olanlarda  durumluk-sürekli  kaygı  envanterinden 
yüksek puan aldıkları, durumluk-sürekli anksiyete puanları yüksek olanlarda ise böyle 
bir  ilşkinin  olmadığı  görülmüştür  (66).  Başka  bir  çalışmada  ise  durumluk-sürekli 
anksiyetesi  yüksek  olanlarda  dental  anksiyete  düzeyleri  daha  yüksek  bulunmuştur 
(67).  Moore  R.  ve  Brodsgaard  I.  ‘nın  1995  yılında  yaptıkları  bir  çalışmada;  dental 
anksiyetesi  olan  80  diş  hastasının  30’unda  (%35)  yaygın  anksiyete  bozukluğu 
belirtilerinin  görüldüğünü  bildirmişlerdir  (103).  Bizim  çalışmamızda  da  dental  fobisi 
olan  grupta  21  (%27,6)  hastada,  dental  fobisi  olmayan  grupta ise 6  (%7,2)  hastada 
yaygın anksiyete bozukluğu tanısı kondu (Tablo-12).  
 
         Dental fobik kişilerde yaygın anksiyete bozukluğunun anlamlı olarak daha fazla 
bulunması literatür verileri ile uyumludur. Dental fobisi olan kişilerde yaygın anksiyete 
bozukluğunun daha sık rastlanması dental fobisi olan kişilerin bir kısmında anksiyete 
düzeyinin genel olarak yüksek olduğu ve bu kişilerin dental fobinin bir alt grubu olarak 
sınıflandırılabileceğini düşündürtmektedir.   

 
84
 
         Bogojevic  G.  ve  Starcevic  V.    tarafından  1997  yılında  90  agorafobili  panik 
bozukluğu    hastasında  özgül  fobi  komorbiditesi  araştırması  yapılmış  ve  araştırma 
sonucunda;  %65,6  kişide  özgül  fobi  bulunduğu,  en  sık  durumsal  fobilerin  ve  dental 
fobinin  olduğu  bildirilmiştir.  Çalışmacılar  dental  fobik  hastaları  kan-enjeksiyon-yara 
fobisi, hastane fobisi ve ölümle ilişkili fobilerle birlikte mutilasyon fobisi başlığı altında 
gruplamışlardır (104). 
 
        Toplum  içinde  yapılan  bir  çalışmada  dental  fobisi  olan  olguların  yalnızca 
%16’sında  kan-yaralanma  fobisi  bulunduğu  saptanmıştır.  Bir  başka  çalışmada  81 
primer  kan  fobili  hastanın  %10’undan  daha  azının  ve  injeksiyon  fobisi  bulunan  59 
hastanın  %20’den  daha  azının  aynı  zamanda  dental  fobisinin  olduğu  saptanmıştır 
(27). 
 
        Dental  fobisi  olan  hastalarda  bulunmayanlara  göre  kan-enjeksiyon-yaralanma 
fobisi alt türü bulunma olasılığı daha fazladır. Dental fobisi olan hastaların %57’sinde 
kan-enjeksiyon-yaralanma  fobisinin  birlikte  görüldüğünü  bildirmişlerdir  (76).  Diş 
hekimi  fobisi  ve  farklı  kan-yaralanma-enjeksiyon  fobileri  alt  türleri  arasında  yüksek 
derecede  örtüşme  görülmesine  karşın,  diş  hekimi  fobisinin  DSM-IV  içindeki  yerinin 
bağımsız  özgül  bir  fobi  olarak  değerlendirilmesinin  uygun  olduğu  görüşü  ağır 
basmaktadır (75). 
 
       Bizim  çalışmamızda  dental  fobisi  olan  kişilerde  dental  fobisi  olmayan  kişilere 
göre  kan-enjeksiyon-yaralanma  fobisi  daha  fazlaydı.  Bulgumuz  literatür  verileri  ile 
uyumluydu.  Çalışmamızda  dental  fobisi  olan  kişilerde  en  sık  saptanan  anksiyete 
bozukluğu  kan-enjeksiyon-yaralanma  fobisi  olarak  bulundu  (Tablo-20).  Her  iki  tür 
fobinin  eşzamanlı  ortaya  çıkma  olasılığının  yüksek  olmasının  nedenlerinden  biri  diş 
tedavisi sırasında sıklıkla girişimsel işlemlerin uygulanması ile ilgili olabilir. Hastaların 
yaklaşık  yarısında  kan-enjeksiyon-yaralanma  fobisinin  eşlik  etmemesi  ise  diş 
hastalarının başlıca kan, yaralanma veya enjeksiyonlar dışında özgül diş işlemlerine 
veya  uyaranlarına  (ağrı,  diş  oymanın  görüntüsü ve  sesi) ve diş tedavisi  durumunun 
daha  genel  özelliklerine  (kontrol  kaybı)  karşı  korku  geliştirdikleri  şeklinde 
düşünülebilir. 

 
85
         Norveç’te Vika M. ve arkadaşları tarafından 1385 üniversite öğrencisi arasında 
yapılan  bir  çalışmada  %11  oranında  dental  anksiyete  ve  kan-enjeksiyon-yaralanma 
fobisi birlikteliğinin olduğunu bildirmişlerdir (105).  
 
         Dental fobisi olan 76 hastadan 4 erkek, 28 kadın olmak üzere toplam 32’sinde 
(%42,1)  major  depresyon  tanısı kondu.  Dental fobisi  olmayan  grupta  ise  4 erkek,10 
kadın  olmak  üzere  toplam  14  hastada  (%16,9)    major  depresyon  tanısı  kondu             
( Tablo 22.1). Dental fobisi olan kadın hastalarda major depresyon tanısı dental fobisi 
olmayan kadın hastalardan daha fazlaydı.  
 
        Dental fobi ve major depresyon ilişkisini araştıran literatür sayısı yetersizdir. Kılıç 
C;  Özgül  fobisi  olan  kişilerde  %28,6  oranında  major  depresyonun  eşlik  ettiğini 
bildirmiştir  (20).  Bizim  çalışmamızda  bu  oran  daha  yüksek  bulunmuştur.  Bu  yüksek 
eştanı  oranlarına,  dental  fobisi  olan  hastaların  geçmişte  yaşadıkları  travmatik  diş 
tedavilerinin  ve  genel  anksiyete  düzeylerinin  yüksek  olmasının  katkısı  olabilir.  Yeni 
yapılacak çalışmalarla iki hastalık arasındaki ilişki araştırılmalıdır. 
 
        Dental  fobisi  olan  erkek hastalar ile  dental  fobisi  olmayan erkek  hastalarda  ise 
major 
depresyon 
tanısı 
açısından 
istatistiki 
olarak 
anlamlı 
bir 
sonuç 
bulunmadı(p>0,05).  Erkeklerde  anlamlı  olarak  fark  çıkmamasının  nedeni  olgu 
sayısının yetersizliği olarak değerlendirildi. Anlamlılığa ulaşmamış sonuçlara rağmen, 
yeterli sayıda vakayla yapılan bir araştırma, daha tatmin edici sonuçlar verebilir.  
 
        Araştırma gruplarında anksiyete ve depresyon puanları açısından karşılaştırma 
yapıldığında;  depresyon  puanları  için  istatistiksel  olarak  düşük  anlamlılık 
bulunmakta(p:0,021),  anksiyete  puanları  için  ise  yüksek  anlamlı  farklılık 
bulunmaktadır(p:0,002)  (Tablo-24).  Bu  bulgu  literatür  verileri  ile  uyumludur  (66,67).  
Bizim  çalışmamızın  sonuçları  dental  fobi  ile  genel  anksiyete  arasında  bir  ilişki 
olduğunu  göstermektedir.  Dental  anksiyete  ya  da  fobinin,  dental  duruma  özel  veya 
anksiyetenin  çok  daha  genel  bir  durumunu  ortaya  koyduğu  kabul  edilebilir.  Genel 
anksiyete  düzeyini  arttıran  muhtemel  faktörlerin  belirlenerek  ortadan  kaldırılmasının 
hastaların 
dental 
anksiyeteye 
yatkınlıklarını 
önlemede 
faydalı 
olabileceği 
düşünülebilir.  

 
86
9.  ÖZET  
 
 
 
        Dental  fobi;    Hastaların  diş  tedavisinden  faydalanmalarına  engel teşkil edeceği 
düşünülen,  DSM-IV-TR’de  özgül  fobi  olarak  sınıflandırılan  bir  anksiyete 
bozukluğudur.  Bazı  çalışmalarda  diş  tedavisinden  korkan  ya  da  anksiyete  hisseden 
kişilerde anksiyete bozukluklarına hassasiyet olduğu ileri sürülmüştür. 
 
       Bizim  çalışmamızın  amacı;  Diş  tedavisi  için  başvuran  hastalarda  dental 
anksiyete 
düzeylerinin 
ve 
dental 
fobinin 
belirlenmesi, 
dental 
fobinin 
etyopatogenezinde  sosyodemografik  değişkenlerin  rolünün  incelenmesi  ve  dental 
fobisi  olan  kişilerde  komorbid  diğer  anksiyete  bozukluklarının  sıklığını  kontrol  grubu 
ile karşılaştırmaktır. 
 
        Bizim  çalışmamızda,  ağız  ve  diş  sağlığına  başvuran  600  diş  hastasının 
82’sinde(%13,7) dental anksiyete düzeyi  yüksek bulundu. Dental anksiyetesi yüksek 
olan bu grupta 76 (%12,4) hasta ise dental fobi tanısı aldı. 
 
        Dental  fobisi  olan  hastalar  ile  dental  fobisi  olmayan  bireyler  arasında;  Eğitim, 
medeni durum ve ekonomik düzey bakımından bir ilişki saptanmadı (Tablo-5,6,7). 
 
       Çalışmamızda  45  yaş  ve  altında  olan  kişilerde  dental  fobi  daha  fazlaydı  ancak 
gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark yoktu (Tablo-4). Cinsiyet bakımından 
karşılaştırıldığında ise kadınlarda dental fobi daha fazlaydı (Tablo-3).   
 
       Dental  fobisi  olan  hastalarda  ailede  dental  fobi  görülme  sıklığı  ve  daha  önce 
yaşanan travmatik diş tadavi deneyimleri yüksek bulundu (Tablo-8 ve 9). Bu sonuçlar 
daha  önceki  literatür  bilgileriyle  uyumludur.    Bizim  çalışmamız,  ailede  dental 
anksiyete  ya  da  dental  fobi  olması  ve  daha  önce  yaşanan  travmatik  diş  tedavi 
deneyimlerinin,  birey  için  ileriki  yıllarda  dental  fobi  gelişme  riskini  arttırdığını 
düşündürtmektedir. 
 
 

 
87
      Çalışmamızda  dental  fobi  yaşayan  kişiler  ciddi  düzeyde  eştanı  almışlardır. 
Örneğin anksiyete bozuklukları açısından; dental fobisi olan kişilerin 63 (%82,9)’unda 
başka  bir  anksiyete  bozukluğuna  rastlandı.  Dental  fobisi  olan  kişilerde,  dental  fobisi 
olmayan  kişilere  göre  başka  anksiyete  bozukluğu  tanısı  alma  oranı  belirgin  olarak 
daha fazlaydı. 
 
         Eş  tanı  olarak  anksiyete  bozukluklarının  dağılımı  (Tablo-10.1  veTablo-10.2). 
Dental  fobisi  olan  kişilerde  en  sık  özgül  fobi  (kan-enjeksiyon-yara  tipi)  anksiyete 
bozukluğu saptandı. Azalan sıklıkta sırayla, özgül fobi (hayvan tipi), özgül fobi (doğal-
çevre  tipi),  özgül  fobi  (durumsal  tip),  yaygın  anksiyete  bozukluğu,  panik  bozukluğu, 
sosyal anksiyete bozukluğu, panik bozukluğu olmadan agorafobi, agorafobi ile birlikte 
panik bozukluk, posttravmatik stres bozukluğu ve obsesif kompulsif bozukluk eştanısı 
saptandı. 
       Dental fobisi olmayan kişilerin 40 (%48,2)’sinde başka bir anksiyete bozukluğuna 
rastlandı  (Tablo-10.1  ve  10.2).  En  sık  özgül  fobi  (hayvan  tipi)  saptandı.  Azalan 
sıklıkta  sırayla,  özgül  fobi  (doğal-çevre  tipi),  özgül  fobi  (kan-enjeksiyon-yara  tipi), 
yaygın anksiyete  bozukluğu,  özgül  fobi  (durumsal  tip),  panik  bozukluk,  agorafobi  ile 
birlikte panik bozukluk ve sosyal anksiyete bozukluğu eştanısı saptandı.  
 
       Dental  fobisi  olan  76  hastadan  4  erkek,  28  kadın  olmak  üzere  toplam  32’sinde 
(%42,1)  major  depresyon  tanısı kondu.  Dental  fobisi  olmayan  grupta  ise  4 erkek,10 
kadın  olmak  üzere  toplam  14  hastada  (%16,9)    major  depresyon  tanısı  kondu             
(  Tablo  22.1).  Kadın  ve  erkek  olarak  tabakalı  istatistiksel  analiz  yapıldığında;  erkek 
tabakası  için  p>0,05  anlamlı  olarak  fark  bulunmadı,  kadın  tabakası  için  p:0,018 
anlamlı  olarak  fark  bulundu.  Dental  fobisi  olan  kadın  hastalarda  major  depresyon 
tanısı dental fobisi olmayan kadın hastalardan daha fazlaydı.  
 
      Dental  fobisi  olan  erkek  hastalar  ile  dental  fobisi  olmayan  erkek  hastalarda  ise 
major 
depresyon 
tanısı 
açısından 
istatistiki 
olarak 
anlamlı 
bir 
sonuç 
bulunmadı(p>0,05).  Erkeklerde  anlamlı  olarak  fark  çıkmamasının  nedeni  olgu 
sayısının  yetersizliği  olarak  değerlendirildi.  Dental  fobik  grupta  2  hastada,  fobik 
olmayan grupta ise 1 hastada Distimi saptandı (Tablo-23). Gruplar arasında anlamlı 
fark bulunmadı(p>0,05).  

 
88
       Dental fobi bir özgül fobidir. Daha önceki çalışmalarda dental anksiyetesi ya da 
dental fobisi olan kişilerde anksiyete bozukluklarının, özelliklede diğer özgül fobilerin 
birlikteliğinin  daha  sık  olduğu  bildirilmiştir.  Bizim  çalışmamızda  da  dental  fobik 
hastalarda  diğer  anksiyete  bozukluklarının  daha  sık  eşlik  ettiği  bulunmuştur.  Bu 
nedenle  diş  tedavisi  için  başvuran  dental  fobik  bireylerde  başka  özgül  fobi  ve  farklı 
anksiyete bozukluklarının olabileceği araştırılmalıdır.  
 
           Ağız  ve  diş  sağlığını  kötü  yönde  etkileyen  dental  fobinin,  diş  hekimlerince 
tanınması  ve  bir  psikiyatri  hekimi  tarafından  değerlendirilmesi  kişi ve  toplum  sağlığı 
açısından önemlidir. 
 
        Ülkemizde  dental  anksiyete  ve  dental  fobiye  yaklaşım  daha  çok  bireysel 
seviyede  kalmakta,  diş  hekimleri  ilgileri  ve  karakter  yapıları  doğrultusunda  konuya 
yaklaşıp bireysel çözümler üretmektedir.  
 
       Ülkemizde bazı üniversite ve hastanelerde aşırı korkan hastaların genel anestezi 
altında tedavisi yapılmakta ancak olguyu bir bütün olarak ele alabilecek ve tedavileri 
yürütebilecek bir merkez bulunmamaktadır. 
 
       Dental  anksiyetesi  ve  fobisi  olan  hastaların  belirlenmesi  ve  bu  hastaların 
sorunlarını  yenmelerine  yardımcı  olmak  diş  hekimlerinin  öncelikli  görevi  ve  etik 
sorumluluğu olmalıdır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
89
10. SUMMARY 
Dental fobia is an anxiety disorder classified as a specific phobia in DSM-IV-TR, 
considered  to  form  an  obstacle  to  the  patients’  benefit  from  odontotherapy.    Some 
studies indicated that the patients who was afraid of odontotherapy or felt anxiety had 
sensitivity to anxiety disorders. 
The  objective  of  our  study  is  to  determine  dental  anxiety  levels  in  the  patients 
presenting  for  odontotherapy,  examine  the  role  of  socio-demographic  variables  in 
etiopathogenesis of dental phobia and compare the frequency of the other comorbid 
anxiety disorders with that of the control group in the persons with dental phobia. 
Dental anxiety level was found to be higher in 82 (13,7%) of 600 dental patients 
who  presented  to  department  of  orthodontics  in  our  study.  In  this  group  with  high 
dental anxieties, 76 (12.4%) patients were diagnosed with dental phobia. 
In  terms  of  training,  marital  status  and  economical  situations,  there  was  no 
correlation between the patients with dental phobia and those with no dental phobia 
(Tables 5, 6,7). 
In  our  study,  the  persons  at  and  below  45  years  of  age  had  greater  dental 
phobia, but there was no statistically significant difference amongst the groups (Table 
4).  When  compared  in  terms  of  gender,  dental  phobia  was  found  to  be  higher  in 
females (Table 3). 
The  frequency  of  familial  dental  phobia  and  previous  traumatic  odontotherapy 
experiences were found to be higher in the patients with dental phobia (Tables 8 to 
9). These results are in compliance to the previous literature information. Our study 
set us thinking that familial dental anxiety or dental phobia and the previous traumatic 
odontotherapy  experiences  increase  the  risk  of  dental  phobia  development  for  the 
individual in the next years. 
The  individuals  with  dental  phobia  were  diagnosed  with  comorbidity.  For 
example;  in  terms  of  anxiety  disorders,  another  anxiety  disorder  was  found  in  63 
(82.9%)  of  the  patients  with  dental  phobia.  The  persons  with  dental  phobia  had 

 
90
specifically  more  ratios  of  being  diagnosed  with  another  anxiety,  compared  with 
those with no history of dental phobia.  
Distribution  of  anxiety  disorders  as  comorbidity  is  presented  in  Table-10.1  and 
Table-10.2. The patients with dental phobia were the most frequently diagnosed with 
specific phobia (blood-injection-wound), anxiety disorder. Furthermore, in descending 
frequency,  these  individuals  were  diagnosed  with  specific  phobia  (animal  type), 
specific  phobia  (natural-environmental  type),  specific  phobia  (situational  type), 
common  anxiety  disorder,  panic  disorder,  social  anxiety  disorder,  agoraphobia  with 
no  panic  disorder,  panic  disorder  along  with  agoraphobia,  posttraumatic  stress 
disorder ad obsessive compulsive disorder comorbidity, respectively. 
      Another  anxiety  disorder  was  encountered  in  40  (48.2%)  of  the  persons without 
dental phobia (Tables -10.1 and 10.2). The patients with dental phobia were the most 
frequently diagnosed with specific phobia (animal type). Furthermore, in descending 
frequency,  these  individuals  were  diagnosed  with  specific  phobia  (natural-
environmental  type),  specific  phobia  (blood-injection-wound  type),  specific  phobia 
(situational  type),  panic  disorder, social  anxiety  disorder, agoraphobia  with  no  panic 
disorder,  panic  disorder  along  with  agoraphobia  and  social  anxiety  disorder, 
respectively. 
Of  76  patients  with  dental  phobia,  totally  32  (42.1%) consisting  of  4  males  and 
28  females  were  diagnosed  with  major  depression.  In  the  group  without  history  of 
dental  phobia,  a  total  of  14  patients (16.9%)  composed  of  4  males  and  10 females 
were  diagnosed  with  major  depression  (Table  22.1).  When  a  stratified  statistical 
analysis was conducted as females and males, there was no significant difference for 
male  layer  (p>0.05),  and  there  was significant  difference  for  female layer  (p:0.018).  
Major depression diagnosis in female patients with history of dental phobia was more 
than those with no history of dental phobia.  
No statistically significant outcome was found in the male patients with history of 
dental phobia and those with no history of dental phobia in terms of major depression 
diagnosis (p>0,05). The reason why there was no significant difference for the male 
patients was considered as inefficiency of number of the cases. In the dentally phobic 
group, 2 patients were diagnosed with dysthymia, whereas 1 patient was diagnosed 

 
91
with  dysthymia  in  dentally  non-phobic  group  (Table-23).  There  was  no  significant 
difference between the groups (p>0,05). 
 
Dental  phobia  is  a  specific  phobia.  The  previous  studies  reported  that  the 
persons  with  history  of  dental  anxiety  or  dental  phobia  had  more  frequent  anxiety 
disorders, especially associations of the other specific phobias.  It has been found in 
our  study  that  dentally  phobic  patients  were  more  frequently  accompanied  by  the 
other  anxiety  disorders.  Therefore,  it  should  be  investigated  that  individuals  who 
present  for  odontotherapy  may  have  other  specific  phobia  and  different  anxiety 
disorders.  
With  regard  to  individual  and  community  health,  It  is  important  that  dental 
phobia  negatively affecting  oral  and  dental  health  should  be recognized  by dentists 
and evaluated by a psychiatrist.   
In our country, approach to dental anxiety and dental phobia mostly remains at 
an individual level and dentists create individual solutions for the matter according to 
their interests and personality. 
The patients freighting to death of odontotherapy are being treated with general 
anesthesia at some universities and hospitals in our country, but there is no center to 
consider the case as a whole and manage the treatments.   
Preliminary  duty  and  ethical  responsibility  of  the  dentists  should  be 
determination  of  the  patients  with  history  of  dental  anxiety  and  phobia  and  helping 
such patients to overcome their  problems.