T. Malikov O. Olimjonov moliya

Молиявий левериж

9.3.2-chizma. Moliyaviy leverij samarasini olish va uni taqsimlashning umumiy ko’rinishi

Biznesni rivojlantirish va uning samaradorligini oshirish maqsadida kapitalni to’ldirishning barcha manba-laridan (kreditlar va kreditorlik qarzlaridan) maksimal foydalanishga moliyaviy faoliyatni yo’naltiribgina qolmasdan, moliyaviy menejment makrodarajada ham moliyaning asosiy, ya’ni kompaniyaning barcha xo’jalik-ishlab chiqarish faoliyatini pul mablag’lari bilan ta’minlash funksiyasini aniq

bajarishi ham kerak. Agar ana shu printsip amalga oshirilsa va moliyaviy xizmat hisob-kitob hisob-varag’iga pullarning doimiy ravishda tushib turishini ta’minlasa, to’lash muddati kelgan talabnomalar bo’yicha to’lovlarni o’z vaqtida amalga oshirsa, to’lovlarning uzoq muddatli uzaytirilishiga yo’l qo’ymasa, bu XYuSning mustahkam moliyaviy ahvoli (holati) va sog’lom to’lovga qobilligining asosiy belgisidir.
XYuSning to’lov qobiliyati darajasini oshirish uchun debitorlik qarzlarini qisqartirish, moliyaviy resurslarning aylanishini tezlashtirish, ta’sirchan marketing strategiyasi va baho siyosatidan foydalanish, mahsulotlarni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarini qisqartirish, ishlab chiqarishni boshqarishda yuqori sama-rali va innovatsion texnologiyalar hamda boshqaruvning zamonaviy samarali tizimlarini joriy etish bo’yicha choralarning kompleks tizimi ishlab chiqilishi kerak.
To’lovga qobillik koeffitsienti quyidagicha aniq-lanadi:


K _тq = ( _ P _м : M)  1
Bu yerda: K _тq - to’lovga qobillik koeffitsienti;
_ P _м - XYuSning barcha pul mablag’lari;
M - uzish muddati kelgan to’lovlar bo’yicha majburiyatlar.

Koeffitsientning darajasi birga teng yoki undan katta bo’lmog’i lozim. Ana shu shart bajarilsa, XYuS to’lovga qobil hisoblanadi. Agar muddati o’tgan kreditorlik qarzlarining umumiy miqdori va to’lovlarning kechikishi belgilangan me’yordan oshsa, kreditorlarning arizasiga muvofiq tegishli sud bu yerdan kelib chiquvchi barcha oqibatlarni inobatga olgan holda XYuSni bankrot deb e’lon qilish jarayonini boshlashi mumkin. Shu munosabat bilan quyi-dagilarga alohida e’tibor qaratmoq lozim:

• 
  bozorga faol kirish bilan bog’liq holda XYuS moliyaviy barqarorligining o’sishiga;
  
• 
  bankrotlikning mavjud belgilariga o’z vaqtida barham berishga (moliyaviy mustahkamlik omilini nazorat qilish);
  
• 
  investitsiyalarning qoplanish muddatlarini qisqartirishga;
  
• 
  ishlab chiqarish va tovarlar sotish xarajatlarini qisqartirish evaziga foydaning o’sishiga.
  

Bunda XYuS foydasining o’sishiga ta’sir qiluvchi barcha omillardan faol foydalanmoq lozim. Har bir guruh omillari hisobidan foyda miqdori o’zgarishining hisob-kitobi quyidagi tarzda amalga oshirilishi kerak:
- sotilayotgan mahsulot birligiga qilingan xarajatlar o’zgarishining foydaga ta’siri. Buni quyidagi tarzda aniqlash mumkin:

 F _т = (T _о - T₁ ) x Rh₁

Bu yerda:  F _т - tannarx omilining ta’siri ostida

foydaning o’zgarishi (+,-);