T. S. Malikov moliya
Yüklə 2,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
8.5. O‘zaro fondlar
Bir guruh investorlar tomonidan sotib olinadigan va professional investitsiya kompaniyasi yoki boshqa biror moliya muassasasi tomonidan boshqariladigan aksiyalar, 227 Pensiya ta’minoti borasida mamlakatimizda qanday muammolar bor? Ular qanday sabablarga ko‘ra vujudga kelmoqda? Bu borada mavjud muammolarni, Sizning fikringizcha, qanday qilib hal qilish mumkin? Nega aynan shunday xulosaga keldingiz? Pensiya fondi daromadlari va xarajat- larining ko‘lami to‘g‘risida tasavvurga egamisiz? Hamma vaqt ham uning daromadlari xarajatlarini qoplashga yetarli bo‘layaptimi? Moliya 161 obligatsiyalar va boshqa aktivlarning (birgalikda ular “in- vestitsiya portfeli”, deb ataladigan aktivni tashkil etadi- lar) tashkiliy shakllantirilgan to‘plami o‘zaro fond (mutual fund), deb ataladi. Bunda har bir mijoz fonddagi har qan- day daromad taqsimotida o‘zidagi qimmatli qog‘ozlar miqdo- riga proporsional ravishda ma’lum ulushga ega bo‘lish huquqini qo‘lga kiritadi va o‘z ulushini istagan vaqtida bo- zor bahosida sotishi mumkin. Bunday fondni boshqaradigan kompaniyahar bir inves- tor ixtiyorida qancha miqdorda qimmatli qog‘oz borligini va u fond qoidalariga muvofiq olingan daromadning qancha qismini qayta investitsiya qilishini nazorat qiladi. O‘zaro fondlar kapital bo‘linishini, hisob olib borilishini va daro- mad qayta investitsiya qilinishini, shuningdek, mablag‘lar va risklar diversifikatsiya qilinishi uchun samarali mab - lag‘larni ta’minlaydi. O‘zaro fondlarning ikkita asosiy turi mavjud: ochiq va yopiq. Ochiq turdagi o‘zaro fondlar o‘zlari emissiya qilgan aksiyalarni bir aksiya hisobidan sof aktivlar bahosi (NAV – net asset value) bo‘yicha sotish va sotib olish majburiyatini o‘z zimmalariga oladilar. NAV ko‘rsatkichini hisoblab chiqish uchun fond portfelidagi barcha qimmatli qog‘ozlarning bozor qiymati ular muomalaga chiqargan barcha aksiyalar soniga bo‘linadi. Oxirgi ko‘rsatkich ochiq turdagi fondlarda uning ishtirokchilari fondning yangi aksiyalarini sotib olishlari va eskilarini sotishlari sayin har kuni o‘zgarib turadi. Yopiq turdagi fondlar bir aksiya hisobidan sof aktivlar bahosi bo‘yicha o‘z aksiyalarini sotmaydilar va emissiya qil- maydilar. Bunday fondlarning aksiyalari boshqa oddiy aksi- yalar singari brokerlar orqali sotiladi va ularning bahosi bir aksiya hisobidan sof aktivlar bahosidan farq qiladi 228 . 228 Bayon qilinganlardan kelib chiqqan holda bozor iqtisodiyoti sharoit- ida moliyaviy vositachilarning bir ko‘rinishi sifatida “O‘zaro fondlar”ning mamlakatimizdagi ahvoliga baho bering. Ularning ko‘lami qanday? “O‘za- ro fond” nomiga munosib bo‘lgan va mamlakatimizda muvaffaqiyatli tarz- da faoliyat ko‘rsatayotgan qanday fondlarni bilasiz? O‘zaro fondlar kapital bo‘linishini, hisob olib borilishini va daromad qayta investitsiya qilinishini, |