T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

1.2. O'ZBEKISTON RESPUBLIKASINING TA’LIM TIZIMI
VA UNDAGI ISLOHOTLAR
0
‘zbekistonda qolga kiritilgan mustaqillik jamiyatimiz hayotida 
ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy va ma’naviy sohalarda yangilanish 
jarayonini amalga oshirish uchun keng yo‘l ochib berdi. shu bilan 
birga yechilishi zarur bo‘lgan qator muammolarni ham ilgari surdi.
Hukumatimiz uzoqni o‘ylab kadrlar tayyorlash sifatini oshirish 
maqsadida 
1997-yil 
29-avgust 
Respublika 
Oliy 
Majlisining
9-sessiyasida «Ta’lim to‘g‘risida»gi Qonuni va u asosida «Kadrlar 
tayyorlash milliy dasturi»ni qabul qildi. Dastur kadrlar tayyorlash 
milliy modelini ro‘yobga chiqarishni, har tomonlama kamol 
topgan, jamiyatda turmushga moslangan, ta’lim va kasb-hunar 
dasturlarini ongli ravishda tanlash va keyinchalik puxta o'zlashtirish 
uchun ijtimoiy-siyosiy, hududiy, psixologik-pedagogik va boshqa 
tarzdagi sharoitlarni yaratishni, jamiyat, davlat va oila oldida o‘z 
javobgarligini his etadigan fuqarolarni tarbiyalashni nazarda tutadi.
Mazkur dasturning maqsadi ta’lim sohasini tubdan isloh qilish, 
uni o‘tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to‘la 
xalos etish, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida yuksak 
ma’naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi ma’naviy, malakali 
kadrlar tayyorlash milliy tizimini yaratishdir. Dasturni ro‘yobga 
chiqarishda quyidagi vaziflar hal etilishi nazarda tutiladi:
Hozirgi kunda Respublika oliy maktabi tizimi 64 oliy o‘quv 
yurtlarini, shu jumladan, 20 universitet va 43 institutni o‘z ichiga 
oladi. Jumladan, 14 ta texnik, 3 ta iqtisodiy, 15 ta gumanitar, 
6
ta 
pedagogik, 7 ta tibbiyot, 4 ta qishloq xo'jaligi (agrar), 12 ta maxsus,
9

---

hamda V.G.Plexanov nomidagi akademiya filiali, Lomonosov 
nomidagi Moskva universiteti filiali va Halqaro Vestminster 
universiteti, Italiya - O ‘zbekiston xalqaro TURIN politexnika 
universiteti. 
20
universitetning o‘n to‘rttasi O'/bckiston mustaqillikka 
erishgach tashkil topdi. Oliy o’quv yurtlarida ishlayotgan 18,5 
ming o‘qituvchining 52 foizi fan doktori va fan nomzodlaridir. 
Oliy ta’limda kadrlar tayyorlashni markazlashtirishdan huquqiy 
yo‘nalishga o‘tkazish ishi olib borilmoqda, o‘quv yurtlarining 
tarmog‘i 
kengaymoqda, 
universitet 
ta’limi 
rivojlanmoqda. 
Bilim laming yangi tarmoqlari bo‘yicha kadrlar tayyorlash boshlab 
yuborildi, oliy maktabni ko‘p bosqichli tizimga o‘tkazish amalga 
oshirilmoqda. Abituriyentlar va talabalarning bilim darajasini test 
va reyting asosida baholashning ilg‘or usullari joriy etilmoqda.
Oliy malakali ilmiy va ilmiy-pedagog kadrlar sifatiga oshgan 
talablarga muvofiq aspirantura va doktoranturada kadrlar tayyorlash 
ishi kengaymoqda. Oliy attestatsiya komissiyasi tashkil etildi. 
Respublikada qariyb 4 ming aspirant bo’lib, ulardan 69 foizi oliy 
ta’lim tizimida va 31 foizi ilmiy tadqiqot institutlarida ta’lim 
olmoqda. Jami ilmiy va ilm iy-pedagog kadrlarni 
8
foizini fan 
doktorlari va 37 foizini fan nomzodlari tashqil etadi.
Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash tizimida 
23 institut, 16 fakultet, 4 markaz va 14 malaka oshirish kurslari 
ishlab turibdi.
Iqtidorli bolalar va o‘quvchi yoshlarni qoTlab-quvvatlash bo‘yicha 
davlat siyosati sobitqadamlik bilan olib borilmoqda. Iste’dodli o'smir 
va qizlarni izlab topish, ularga ko‘maklashish, ularning qobiliyati va 
iste’dodini o‘stirish bo‘yicha maxsus fondlar tashkil etildi, qobiliyatli 
yoshlarni chet ellardagi yetakchi o‘quv yurtlari va ilmiy markazlarda 
o‘qitish va stajirovkadan o‘tkazish yoTga qo‘yildi. Fan va ta’lim 
sohasida xalqaro aloqalar kengayib bormoqda.
0 ‘zbekiston Respublikasining ta’lim tizimi quyidagilarni o‘z 
ichiga oladi:
-D a v lat ta’lim standartlariga muvofiq ta’lim dasturlarini amalga 
oshiruvchi davlat va nodavlat ta’lim muassasalari;
10

---

-
Taiim
tizimining 
faoliyat ko‘rsatishi 
va rivojlanishini 
ta’minlash uchun zarur boigan tadqiqot ishlarini bajaruvchi ilmiy- 
pedagogik muassasalar;
- T a ’lim sohasidagi davlat boshqaruv organlari, shuningdek 
ularga qarashli korxonalar, muassasalar va boshqa tashkilotlar 
«Ta’lim to‘g‘risida»gi 0 ‘zbekiston Respublikasi qonuniga muvofiq 
ta’lim tizimini isloh qilish, davlat va nodavlat ta iim muassasalari 
hamda ta’lim va kadrlar tayyorlash sohasidagi raqobat muhitini 
shakllantirish negizida ta iim tizimining yagona o‘quv ilmiy 
ishlab chiqarish majmui sifatida izchil rivojlantirishni ta’minlash, 
ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimi jamiyatda amalga oshirish, 
yangilanish, rivojlangan demokratik huquqiy davlat quriiish 
jarayonlariga moslash, kadrlar tayyorlash tizimini muassalarini 
yuqori mutaxassislar bilan ta’minlash, kadrlar tayyorlash tizimini 
va mazmunini mamlakatning ijtimoiy taraqqiyot istiqbollaridan, 
jamiyat ehtiyojlaridan, fan, madanivat, texnika va texnologiyalarning 
zamonaviy yutuqlaridan kelib chiqqan holda qayta qurish, ta’lim 
oluvchilarni ma’naviy axloqiy tarbiyalashning va ma’rifiy ishlarning 
samarali shakllari hamda uslublarini ishlab chiqish va joriy etish, 
ta’lim va kadrlar tayyorlash, ta iim muassalarini attestatsiyadan 
o‘tkazish va aklcereditatsiya tizimini joriy qilish, yangi ijtimoiy 
iqtisodiy sharoitlarda taiim ning talab qilinadigan darajali va 
sifatini kadrlar tayyorlash tizimining amalda faoliyat ko‘rsatishi va 
barqaror rivojlanishning kafolatlarini, ustuvorligini ta’minlovchi 
normativ, moddiy texnika va axborot bazasini yaratish ta’lim, fan, 
integratsiyalashuvini ta’minlash;
- t a ’lim tizimiga byudjetdan tashqari mablagiarni va chet el 
investitsiyalarini jalb etish;
-k a d rla r tayyorlash sohasida o‘zaro manfaatli xalqaro ham- 
korlikni rivojlantirish.
Milliy dasturni bosqichma-bosqich amalga oshirish rejalash- 
tirildi.