T. Xudayshukurov Biznes – etiket

Tayanch iboralar: 
mehmondo’stlik qoidalari; ko’zgu va maxsus xona; ziyofat zaliga kirish; 
mezbon; faxriy joy; chap va o’ng qo’l; aralash o’tirish; tanish–bilish 
tamoyili; rasmiy va jiddiy qabul; faqat ovqatlanish
Nazorat savollari: 
1. Mehmondo’stlik qayerlarda tashkil qilinishi mumkin? 
2. Nima uchun mehmondo’stlikka o’z vaqtida borish kerak? 

---

87 
3. Tashqi ko’rinishdagi kamchiliklar qayerda nazardan o’tkaziladi va 
tuzatiladi? 
4. Ziyofat zaliga kim birinchi bo’lib kirishi kerak? 
5. Restoranda ziyofat joyi qanday tanlanadi? 
6. Restoran va uy sharoitlarida mehmondo’stlik qilishda, uy egalari va 
bekalariga nisbatan qaysi joylar faxriy hisoblanadi va eng hurmatli 
mehmonlar qanday o’tirg’iziladi? 
7. Restoran va uy sharoitlarida mehmondo’stlik qilishda faxriy joylardan 
boshqa joylarga mehmonlarni o’tirg’izish tartibini bilasizmi? 
8. Mehmondo’stlikka bir korxonadan bir nechta vakil kelganda ular 
qanday o’tirg’iziladi? 
9. Biznesmenlar oddiy safar vaqtida umumiy ovqatlanish korxonalarida 
ovqatlanishida qaysi etik qoidalarga rioya qilishlari lozim? 
12.3. Ziyofat stolini bezatish qoidalari
 
Ma’lumki, mehmondo’stlikka kelgan kishilar bundan oldingi bandda 
ko’rsatilgan tartibda o’z joylarini oldindan bezatilgan ziyofat stollari 
atrofida egallaydi. Bezatilgan ziyofat stoli deganda ustiga dasturxon 
to’shalgan, zaruriy barcha idish–tovoqlar, ichimlik ichish idishlari, 
ovqatlanish instrumentlari, ziravorlar, salfetkalar va gullar qo’yilgan stol 
tushuniladi. 
Restoranlarda ziyofat stollarini maxsus bilimga ega bo’lgan va 
dizayn talablaridan xabardor mutaxassis xodimlar bezatadi. Lekin 
mehmondo’stlik doimo restoranlarda tashkil qilinmaydi, u ofislarda, uyda 
va sayr qilib dalaga chiqgan joylarda ham tashkil qilinishi mumkin. 
Ofislarda, dalaga sayr qilish joylarida va uy sharoitida mehmon kutadigan 
biznesmenlar aksariyat hollarda stolni o’zlari bezatishadi. Shu sababli ham 
har bir biznesmen ziyofat stolini bezatishdan xabardor bo’lishi shart. 
Ko’rsatilgan sabablarga ko’ra ziyofat stollarini bezatish bo’yicha qisqacha 
ma’lumot berish maqsadga muvofiq deb topildi. 
Ziyofat stoli nafis bezatilgan bo’lishidan tashqari uning ustiga 
to’shaladigan dasturxon, qo’yiladigan idish–tovoqlar, ichimlik idishlari, 
ovqatlanish instrumentlari va xizmat ko’rsatishda foydalaniladigan barcha 
inventar va instrumentlar toza yuvilgan bo’lishi va sanitariya talablariga 
to’liq javob berishi shart. 
Ustiga qo’yiladigan idish–tovoqlar, ichimliklar idishlari va boshqa 
inventarlarning bir–birlariga tiqilib qolmasligini bartaraf qilish maqsadida 

---

88 
bezatish uchun kengroq standart stol tanlanadi. Uning ustiga to’shaladigan 
dasturxon kraxmallangan va juda ham yaxshi dazmollangan bo’lishi kerak. 
Ziyofat stoli quyida ko’rsatilgan tartibda bezatiladi. Avval polga 
qimirlamaydigan qilib o’rnatilgan va tozalangan stol ustiga dasturxon 
solinadi. Uning markaziy taxi stolning markaziy o’qiga to’g’ri kelishi, 
uchlari esa stol qopqog’idan 25 – 30 sm pastga tushib turishi lozim. 
Furshet stolini bezatishda dasturxonning pastga tushib turgan uchidan 
polgacha (yergacha) bo’lgan masofa 5 – 10 sm dan ko’p ham kam ham
bo’lmasligi kerak. 
Stol atrofidagi joylar mehmonlar uchun tor bo’lib qolmasligini 
hisobga olib, har bir mehmonga mo’ljallab 60 – 70 sm joy ajratiladi va 
shunga qarab stullar o’rnatiladi. Qo’yilgan har bir stul o’rtasining 
qarshisida stol chekkasidan 2 sm joy qoldirib, ustidan taom solingan idish 
qo’yiladigan katta yassi lagan va uning ustidan diametri 20 sm. lik gazak 
uchun lagan qo’yiladi. Uning chap tomonidan 5 – 15 sm masofada pirojka 
tarelkasi joylashtiriladi. Uning markaziy o’qi ustiga taom idishi 
qo’yiladigan laganning markaziy o’qiga yoki stol chekkasidan 2 sm 
masofaga to’g’rilab o’rnatiladi. Restoran va mehmondo’stlik qilishda 
ishlatiladigan laganlar turlari rasmda 1 da ko’rsatilgan. 
Keyin gazak yoki pirojka likopchasining ustiga har xil shaklda 
buklangan mato salfetka (rasm 2) qo’yiladi.
Ustiga taom solingan idish qo’yiladigan yassi laganning o’ng 
taomnida 0,5 sm masofada tig’i laganga qaratilgan holda pichoqlar va chap 
tomonida xuddi shunday masofada tishi osmonga qaratib sanchiqlar 
joylashtiriladi. Pichoq sanchqi va qoshiqlar soni ziyofat stoliga beriladigan 
taomlar turi va sonlariga bog’liq bo’ladi. Pichoq va sanchiqlar o’z 
navbatida quyidagi tartibda qo’yiladi: tarelkaning o’ng tomonidan go’sht 
va baliq taomlari uchun pichoqlar, keyin esa gazaklar uchun pichoq, chap 
tomonida esa ketma–ket (tarelkadan boshlab) go’sht, baliq taomlarini va 
gazaklarni iste’mol qilish sanchiqlar qo’yiladi. Agar birinchi taom stolga 
tortilishi kerak bo’lsa, gazak va baliq taomini iste’mol qilish pichoqlari 
o’rtasiga osh qoshig’i, agar bulon yoki pyuresimon sup berilishi nazarda 
tutilgan bo’lsa, osh qoshig’ining o’rniga desert qoshig’i joylashtiriladi.
Ziyofat stoli ustiga qo’yiladigan desert priborlar soni mehmonlarga 
beriladigan faqat desert taomlar soniga bog’liq bo’ladi va ular ham stol 
ustida joylashtiriladi. Agar desert (shirin taom) sifatida mehmonlarga faqat 
kompot taklif qilinadigan bo’lsa, uning uchun desert qoshiq ustiga taom 
solingan idish qo’yiladigan yassi laganning orqa, ya’ni qarama–qarshi, 
tomonida stol chekkasiga parallel holda dastasi o’ng tomonga qaratilib 

---

89 
qo’yiladi. Agar mevalar ham berilsa, ularni iste’mol qilish uchun zarur 
bo’lgan disert qoshiq va sanchiqi ham kompot yoki muzqaymoq 
qoshig’ining orqa tomonida birin–ketin holda joylashtiriladi: desert 
sanchqisi chap tomonda bandi (dastasi) bilan chap qo’l, desert pichoq esa 
dastasi (bandi) bilan o’ng qo’l tomonga qo’yiladi. Taom iste’mol qilish 
instrumentlari turlari rasm 3 da ko’rsatilgan 
Ikkinchi go’sht va baliq taomlari, gazaklar, birinchi va shirin taomlar 
uchun priborlar qo’yilgandan keyin ichimliklar uchun quyidagi tartibda 
idishlar qo’yiladi: mehmonning chap qo’li tomonidan unga qaratib birinchi 
qatorda aroq uchun ryumka, keyin vino uchun ryumka, mineral va meva 
suvlari uchun fujer, ikkinchi qatorda ko’rsatilgan tartibda oq osh vinosi 
uchun reynvey ryumkasi, qizil osh vinosi uchun laft ryumkasi va shampan 
vinosi uchun bakal. Mehmonning chap qo’li tomonidan sanchiqilar 
qarashisida tuz va ziravorlar solingan pribor qo’yiladi. 
Mehmoning chap qo’li tomonida ziyofat stoli chekkasidan 4 sm 
qoldirib, ustiga kofe yoki choy uchun chashka qo’yilgan likopcha 
joylashtiriladi. Likopcha ustidagi chashka dastasi (bandi) mehmonning 
chap qo’li tomoniga qaratilgan bo’lishi kerak. Likopchaning ustiga 
chashkaning o’ng tomonidan desert qoshig’i joylashtiriladi.
Kofe yoki choy likopchasining o’ng tomonida pirojnoye yoki pirogni 
iste’mol qilish uchun zarur bo’lgan desert qoshiq yoki sanchqi qo’yiladi. 
Yuqorida ta’kidlangan tarzda bezatilgan ziyofat stolining tasviri
rasm 4 da keltirilgan.