Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

MAKRO VA MIKROELEMENTLARNING O‘SIMLIK HAYOTIDAGI O‘RNI.

O‘simliklar tanasida asosiy ozuqa elementlaridan tashqari juda ko‘p mikroelementlar deb ataluvchi kimyoviy elementlar ham uchraydi. Bu elementlar to‘qimalarda oz bo‘lsa ham yuqori biologik faollikka ega. Ularning xar biri ma’lum fiziologik funksiyalarni bajaradi. SHuning uchun biror mikroelementni boshqasi bilan almashtirib bo‘lmaydi. O‘simlikda ularning miqdori 0,001-0,00001 foizgacha bo‘lishi mumkin. Ular tuproqda, suvda, tog‘ jinslarida va barcha tirik organizmlarda mavjud. Tuproqda mikroelementlar ikki — o‘zlashtirilmaydigan, o‘zlashtiriladigan shaklda bo‘ladi. Birinchisiga suvda va suyultirilgan kislotada erimaydigan tuzlar, organik yoki anorganik birikmalarni misol qilish mumkin. Ularning tuproqda ko‘p yoki oz bo‘lishi tuproqning kimyoviy tarkibiga bog‘liq. Mikroelementlarning o‘zlashtiriladigan shakli suvda oson eriydigan tuzlar bo‘lib, ular asosiy manbani tashkil etadi va qishloqxo‘jalik o‘simliklaridan yuqori hosil olish sharoitini yaratadi. CHunki mikroelementlar o‘simlikdagi oksidlanish-qaytarilish, fotosintez, azot va uglevod almashinish jarayonlarida faol ishtirok etadi. Ular fermentlarning faol markaziga kiradi, o‘simliklarning kasalliklarga va tashqi sharoitning nokulay omillari ta’siriga chidamliligini oshiradi. Mikroelementlarning etishmasligi esa hosildorlikning keskin kamayishiga, kasalliklarning paydo bo‘lishiga, o‘simliklarning o‘sish va rivojlanishi to‘xtab qolishiga, hatto o‘lishiga sabab bo‘lishi mumkin.Mikroelementlar fiziologik nuqtai-nazardan har xil hususiyatga ega bo‘lgan turli elementlar guruhini tashkil etadi. Keyingi yillarda o‘simlik uchun mikroelementlar ham makroelementlar kabi zarur ekanligi va bu ikkala guruh bir-biridan faqat miqdor jihatidan farq qilishi aniqlandi.